TO BURNOUT ΔΕΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ ΣΤΑΜΑΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΔΟΥΛΕΙΑ, ΛΕΕΙ Η ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΗ

Οι λίγες μέρες διακοπών ή το να σταματήσεις εντελώς τη δουλειά δεν θα βάλουν τέλος στο burnout. Μια βιοχημικός προτείνει τα σωστά βήματα.

Προφανώς για τον μέσο εργαζόμενο καμία εργάσιμη ημέρα δεν ισοδυναμεί με διακοπές, όμως υπάρχουν ορισμένες περίοδοι που είναι πραγματικά εξαντλητικές. Που νιώθεις πως το μόνο που κάνεις από το πρωί έως το βράδυ είναι να ασχολείσαι με επαγγελματικές υποχρεώσεις, οι οποίες μοιάζουν ανεξάντλητες, σαν τα κεφάλια της Λερναίας Ύδρας. Νιώθεις ότι βρίσκεσαι στα όρια του burnout και σκέφτεσαι πολύ σοβαρά απλά να τα παρατήσεις.

Δεν είναι λίγοι αυτοί που αποφασίζουν να το κάνουν. Που τα «βάζουν κάτω» και διαπιστώνουν πως είναι προτιμότερο για ένα διάστημα να βρεθούν στην ανεργία, παρά να συνεχίζουν σε μια συνθήκη που τους κάνει να υποφέρουν και που ενδεχομένως βάζει σε κίνδυνο την υγεία τους.

Eρευνητές από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ που ανέλυσαν στο πλαίσιο έρευνας δεδομένα περίπου 1.000 άνεργων ατόμων, διαπίστωσαν πως η κατάσταση της υγείας τους δεν ήταν χειρότερη από την υγεία των ατόμων που εργάζονται σε χαμηλά αμειβόμενες ή υψηλά στρεσογόνες θέσεις. Με λίγα λόγια, η κακή εργασία μπορεί να είναι εξίσου επιζήμια –ή και περισσότερο σε ορισμένες περιπτώσεις– από την καθόλου εργασία.

Αυτό δεν σημαίνει πως η μοναδική λύση όταν νιώθεις να σε κυριεύουν τα συμπτώματα του burnout είναι να εγκαταλείψεις την εργασία σου, όπως τουλάχιστον υποστηρίζει η ιατρικός βιοχημικός Jane Ollis. Όπως λέει, «το burnout είναι πολλά περισσότερα από την κούραση που προκαλεί ένα βαρύ καθημερινό πρόγραμμα. Πρόκειται για ένα νευρολογικό ζήτημα, το οποίο δεν επιλύεται απαραίτητα με το να δουλεύουμε λιγότερο».

Και συμπληρώνει: «Η νευροεπιστήμη μας δείχνει ότι το burnout είναι μία φυσιολογική σωματική αντίδραση στο χρόνιο στρες και δεν επιλύεται απλά με λίγο χρόνο μακριά από τη δουλειά».

Φωτογραφία: Χριστίνα Αβδίκου

Πώς να αντιμετωπίσεις το burnout χωρίς να σταματήσεις να δουλεύεις;

Πώς ακριβώς βιώνει κανείς το burnout έχουμε εξηγήσει αναλυτικά: επί της ουσίας πρόκειται για την κατάρρευση της ικανότητας του σώματος να διαχειριστεί το στρες. «Η χρόνια έκθεση στο στρες αναστατώνει τις βασικές λειτουργίες του εγκεφάλου και οδηγεί σε συναισθηματική εξάντληση, «ομίχλη εγκεφάλου» (brain fog) και σωματική κόπωση», λέει η Ollis. «Και με την ψηφιακή υπερφόρτωση των τελευταίων ετών το burnout έρχεται πιο εύκολα από ποτέ: email, μηνύματα, ειδοποιήσεις κρατούν συνεχώς τον εγκέφαλο ενεργοποιημένο, ακόμα και μετά το τέλος της εργάσιμης ημέρας. Αυτό μας βάζει, χωρίς καν να το καταλαβαίνουμε, σε μια κατάσταση πάλης-φυγής, κρατώντας το νευρικό μας σύστημα μονίμως σε υπερδιέγερση».

Η ΑΝΑΡΡΩΣΗ ΑΠΟ ΤΟ BURNOUT ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΡΘΕΙ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΤΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΜΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ.

Μια σειρά από επιβαρυντικές διεργασίες, λοιπόν, συμβαίνουν στον εγκέφαλο όταν βιώνουμε burnout, όμως απλά απομακρύνοντας τον στρεσογόνο παράγοντα (π.χ. απλά δουλεύοντας λιγότερο) δεν θα έχει μόνιμο αποτέλεσμα. Αντίθετα, λέει η Ollis, η ανάρρωση πρέπει να έρθει μέσα από την ισορροπία του νευρικού μας συστήματος, το οποίο χρειάζεται να αναπληρώσει τα εξαντλημένα ενεργειακά του αποθέματα.

Αυτός είναι ο λόγος που συμβαίνει συχνά να επιστρέφουμε από διακοπές και η αίσθηση χαλάρωσης να εξανεμίζεται τη στιγμή που μπαίνουμε στο γραφείο ή που ανοίγουμε τα email μας: το να λείψουμε απλά μερικές ημέρες από τη δουλειά δεν αρκεί για να «επανασυνδέσουμε» τον εγκέφαλό μας.

Τι απαιτείται; Η Ollis αναφέρεται σε τρία συγκεκριμένα βήματα:

Βήμα #1: Ολοκλήρωσε τον κύκλο του στρες

Το burnout συμβαίνει όταν το σώμα δεν επεξεργάζεται και δεν εκλύει πλήρως το στρες. Για να συμβεί αυτό χρειάζεται να κινήσουμε το σώμα μας. Ο λόγος είναι απλός: το νευρικό μας σύστημα εξελίχθηκε σε ένα περιβάλλον στο οποίο δεχόταν απειλές από άγρια ζώα. Το ανθρώπινο ον έπρεπε να τρέξει για να σωθεί – όχι να ανοίγει emails. Είναι απαραίτητο, λοιπόν, για να ρυθμίζουμε το στρες της ημέρας, να το αποβάλλουμε δηλαδή από πάνω μας, να ασκούμαστε. Η σωματική άσκηση είναι που θα στείλει στον εγκέφαλο το μήνυμα ότι ξεφύγαμε από τον κίνδυνο.

Όταν κινούμαστε (τρέχουμε, χορεύουμε, σηκώνουμε βάρη), το σώμα μας καταλαβαίνει ότι «επιβιώσαμε»! Την ίδια ώρα «καίει» τις ορμόνες του στρες, όπως η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη, ενώ ενεργοποιεί την παραγωγή σεροτονίνης και ενδορφινών που επιβεβαιώνουν το μήνυμα ότι όλα είναι καλά.

Νωρίς το βράδυ είναι ιδανική ώρα για άσκηση, γιατί επιτρέπεται έτσι στο νευρικό σύστημα, αφού διώξει το στρες, να χαλαρώσει και να κοιμηθεί. Αλλά αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία, λέει η Ollis, είναι η συνέπεια. Να βρει κανείς την άσκηση που του ταιριάζει και να την κάνει τακτικά.

Την ίδια ώρα, ορισμένες τεχνικές αναπνοής μπορούν να χαλαρώσουν το νευρικό σύστημα, ενώ οι κοινωνικές συναναστροφές, η κουβέντα με φίλους, τα αστεία με συναδέλφους και βέβαια οι αγκαλιές πάντα βοηθούν.

Βήμα #2: Επανασύνδεσε την αντίδραση του εγκεφάλου σου στο στρες και το burnout

Ο εγκέφαλός μας έχει την ικανότητα να μεταβαίνει από το χρόνιο στρες στην ελαστικότητα – με άλλα λόγια, μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τον εγκέφαλό μας να χειρίζεται το στρες καλύτερα. «Μια καλή στρατηγική είναι να αναπλαισιώσουμε το στρες: να το ονομάσουμε πρόκληση αντί για απειλή», λέει η Olli και εξηγεί ότι δεν είναι δύσκολο.

• Ονόμασέ το: Πες «αυτό που νιώθω είναι το σώμα μου που με προετοιμάζει να αποδώσω» αντί για «φρικάρω».
• Ανάπνευσε διαφορετικά: Βαθιές, μακρόχρονες εκπνοές στέλνουν μήνυμα ασφάλειας στο νευρικό σύστημα.
• Στάση σώματος: Αλλάζοντας τη στάση του σώματός σου μπορείς να αλλάξεις την αντίληψή σου. Πλάτες ίσιες, λοιπόν, και στήθος έξω.
• Άλλαξε το αφήγημα: Αντί για «έχω εξαντληθεί» πες «αυτή είναι η ευκαιρία μου να αναπτυχθώ».
• Χρησιμοποίησε τις παλιές σου νίκες: Ανακάλεσε την εποχή που χειρίστηκες καλά κάτι δύσκολο – ο εγκέφαλός σου θα θυμηθεί ότι μπορείς να το ξανακάνεις.

Βήμα #3: Αποκατάστησε την υγεία των μιτοχονδρίων και εξισορρόπησε το νευρικό σύστημα

Μία από τις βασικότερες αλλαγές που πρέπει να κάνεις για να αποφεύγεις το burnout είναι να δώσεις προτεραιότητα στον βαθύ, ποιοτικό ύπνο. Γιατί είναι εκείνες τις ώρες που ο εγκέφαλός σου πραγματικά επανακτά ενέργεια. Για να «αδειάσει» καλά ο κάδος χρειάζεσαι από 7 έως 9 ώρες καλού ύπνου και για να επιτευχθεί αυτό χρειάζεσαι χρόνο μακριά από τις οθόνες πριν αποκοιμηθείς.

Aφού ξυπνήσεις, χρειάζεσαι καλή διατροφή, η οποία θα σε βοηθήσει να αναρρώσεις από το burnout μια ώρα αρχύτερα. Τι σημαίνει αυτό;

• Ωμέγα-3 (από λιπαρά ψάρια) που διατηρούν εύκαμπτες τις μιτοχονδριακές μεμβράνες, κάτι που οδηγεί σε καλύτερη παραγωγή ενέργειας.
• Μαγνήσιο (από φυλλώδη λαχανικά και ξηρούς καρπούς), που είναι σαν το λάδι στον κινητήρα, αφού βοηθά τα μιτοχόνδρια να παράγουν ενέργεια.
• Βιταμίνες Β (από αβγά και όσπρια), που λειτουργούν επικουρικά, διασφαλίζοντας ότι όλα τα ένζυμα που εμπλέκονται στον ενεργειακό μεταβολισμό λειτουργούν σωστά.

Μιλήσαμε βέβαια για την άσκηση, αλλά να επισημάνουμε ότι η διαρκής κίνησης, το περπάτημα, οι διατάσεις, όλα αυτά ενεργοποιούν το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, μειώνουν την κορτιζόλη, σταθεροποιούν το σάκχαρο και βελτιώνουν τη λειτουργία του πνευμονογαστρικού τόνου, ο οποίος παίζει ρόλο στο να μπορούμε να ρυθμίζουμε το στρες.