ΤΙ ΛΕΕΙ Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟ

Ο διαλογισμός, που έχει διαδοθεί ευρέως, έχει πράγματι μερικά θεραπευτικά οφέλη. Είναι όμως αμφίβολο αν μπορεί να λειτουργήσει αυτόνομα ως θεραπεία. Επιπλέον, διαφέρει εντελώς από τον βουδιστικό διαλογισμό και αξίζει να μάθεις πώς.

Σας προκαλώ να γκουγκλάρετε τη λέξη «διαλογισμός» – ή, ακόμη καλύτερα, mindfulness. Τα αποτελέσματα ξεπερνούν την όποια προσδοκία. Ο διαλογισμός είναι αδιαμφισβήτητα μια διεθνής τάση, η οποία ενδιαφέρει όλο και περισσότερο κόσμο. Η εξάπλωση της βουδιστικής πρακτικής του διαλογισμού στη δυτική κοινωνία είναι μια μεγάλη ιστορία, που ξεκινάει στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, και που σίγουρα δεν θα μας απασχολήσει εδώ. 

Χρειάζεται μόνο να πούμε ότι ο διαλογισμός, όπως έχει φτάσει στις δικές μας κοινωνίες, αποτελεί μια απλοποιημένη μορφή της παραδοσιακής, βουδιστικής πρακτικής. Περιλαμβάνει δηλαδή τα πιο προσιτά στον πολύ κόσμο κομμάτια πρακτικής, τα οποία μπορούν εύκολα να διδαχθούν και να εφαρμοστούν. 

Το marketing του 21ου αιώνα στην Αμερική, με σημαιοφόρους όπως ο Deepak Chopra και η Oprah Winfrey, έφεραν τον διαλογισμό στην κορυφαία θέση που κατέχει σήμερα. Να σημειώσουμε εδώ ότι στην Ελλάδα παραμένει προς το παρόν μια ανερχόμενη τάση και όχι μια μαζική μόδα, όπως στον υπόλοιπο δυτικό κόσμο. 

Ποιος είναι όμως ο σύγχρονος διαλογισμός; Ο σύγχρονος διαλογισμός τείνει να επικεντρώνεται στη μείωση του στρες, την ψυχική υγεία και τα ανακουφιστικά οφέλη του έναντι μιας έντονης καθημερινότητας. Σε αντίθεση με τον βουδιστικό διαλογισμό, που στοχεύει στην πνευματική ανάταση, την απελευθέρωση, τη διαφώτιση και την εναρμόνιση της ανθρώπινης ζωής με τη φύση, τον πλησίον, το περιβάλλον με την ευρύτερη έννοια, κοινωνική και φυσική. 

Unsplash Dmitry Osipenko

Ο διαλογισμός ιατρικοποιείται

Άνθρωπος κλειδί στην ιατρικοποίηση και τον μετασχηματισμό του διαλογισμού υπήρξε ο καθηγητής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης Jon Kabat-Zinn. Το 1979 εισήγαγε ένα πρωτόκολλο μείωσης του στρες βασισμένο στις αρχές του διαλογισμού. Πρόκειται για μια τυποποιημένη διδασκαλία του διαλογισμού στους ασθενείς, με τρόπο που τα οφέλη για την υγεία να είναι μετρήσιμα με επιστημονικά κριτήρια. 

Από τη στιγμή που ο διαλογισμός έγινε μέσο «ιατρικής», ή έστω εναλλακτικής/ανακουφιστικής θεραπείας, συγκεντρώθηκαν περισσότερα από 21 χιλιάδες ερευνητικά, επιστημονικά άρθρα σχετικά με την αποτελεσματικότητά του. Περισσότερα από όσα έχουν δημοσιευτεί για τη yoga, το Tai Chi και το Ρέικι μαζί.

Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΒΟΥΔΙΣΜΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΠΩΣ Η ΕΥΕΞΙΑ ΚΑΙ Η ΕΥΗΜΕΡΙΑ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΧΕΣΕΩΝ.

Τι λένε τα ερευνητικά δεδομένα;

Τα επιστημονικά, ερευνητικά δεδομένα αποδίδουν αρκετά οφέλη στον διαλογισμό, σίγουρα όμως δεν τον αποθεώνουν όπως κάνει το marketing, τα media και ορισμένοι εναλλακτικοί θεραπευτές. Εν κατακλείδι, οι επιστήμονες προειδοποιούν τους ασθενείς να μην πέσουν θύματα παραπληροφόρησης και να μην βασιστούν στον διαλογισμό για την επίλυση σημαντικών θεμάτων υγείας. 

Οι έρευνες υποστηρίζουν ότι ενώ ο διαλογισμός μπορεί να έχει αποτελέσματα σχεδόν παρεμφερή με μια συμβατική θεραπεία σε προβλήματα όπως η κατάθλιψη, το άγχος, η κατάχρηση ουσιών και ο χρόνιος πόνος, χρειάζονται περισσότερες μελέτες για να μιλήσουν για το σύνδρομο μετατραυματικού στρες, τις διατροφικές διαταραχές, τη ΔΕΠΥ και άλλες σοβαρές ψυχικές νόσους. 

Unsplash Daniel Mingook Kim

Το πιο ανησυχητικό όμως είναι ότι ορισμένες έρευνες εντόπισαν έως και ανεπιθύμητες ενέργειες οι οποίες σχετίζονται με την αύξηση συμπτωμάτων όπως το άγχος και το καταθλιπτικό συναίσθημα. Ενώ οι αιτίες δεν έχουν βρεθεί, το σίγουρο είναι ότι για πολλούς ασθενείς η πρακτική του διαλογισμού δεν αποτελεί πανάκεια. Άσε που κάποιοι διατείνονται ότι μπορεί να μας κάνει περισσότερο εγωιστές.

Σύγχρονος διαλογισμός vs. βουδιστικού

Ο ιατρικός διαλογισμός είναι ένα πράγμα από μόνο του. Διαφορετικό από εκείνον που ασκούν οι βουδιστές μοναχοί με τον παραδοσιακό τρόπο. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι διαφέρει ακόμη κι από τον ευρείας κατανάλωσης διαλογισμό, με την έννοια ότι πρέπει οι πρακτικές του να διδαχθούν από έναν εκπαιδευμένο ειδικό.

Μιλάμε λοιπόν για ένα προϊόν αυτοβοήθειας το οποίο είναι ταυτόχρονα και μια κερδοφόρα επιχείρηση. Στις ΗΠΑ μόνο, τα έσοδα από το mindfulness ανέρχονται στο 1 δισεκατομμύριο δολάρια. 

«O βουδιστικός διαλογισμός όμως είναι κάτι άλλο. Που, όχι τυχαία, σχετίζεται με την υγεία. Η βουδιστική παράδοση περιλαμβάνει αμέτρητες πρακτικές, λατρευτικές ή διανοητικές, φυτικές θεραπείες, διατροφικές συμβουλές και τεχνικές εναρμόνισης με το περιβάλλον μας, που όλες σχετίζονται με το τραύμα και την επούλωσή του», αναφέρει σε δοκίμιό του ο Pierce Salguero, Επίκουρος Καθηγητής Ασιατικής Ιστορίας και Θρησκευτικών Σπουδών στο Penn State University της Πενσιλβάνια. 

Ο Βουδισμός ανέκαθεν είχε να κάνει και με την υγεία. Όμως αυτή δεν είναι η μεγαλύτερη συνεισφορά του. Η μεγαλύτερη συνεισφορά του είναι η διδασκαλία πως η ευεξία και η ευημερία μας είναι ένα σύνολο σχέσεων: από τη βαθύτερη σχέση που έχει ο νους με το σώμα έως τη σχέση που έχουμε με τα υπόλοιπα πλάσματα του σύμπαντος ως αυτόνομες υπάρξεις. Εδώ έγκειται και η φιλοσοφία του διαλογισμού.