ΤΙ ΚΑΝΕΙ Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ ΜΑΣ

Πώς «κουρδίζει» η μουσική τον εγκέφαλό μας; Τα πορίσματα των ερευνών είναι όλο και πιο αποκαλυπτικά και μας βοηθάνε να αξιοποιήσουμε τα διάφορα είδη μουσικής προς όφελός μας, ανάλογα φυσικά με την περίσταση.

Η μουσική έχει τεράστια δύναμη και μάλιστα θεραπευτική. Δεν είναι τυχαίο που η μουσικοθεραπεία είναι μια εναλλακτική και συμπληρωματική μορφή θεραπείας που προσφέρει πολλά. Μεγάλες κλινικές μελέτες αποδεικνύουν τη βοήθεια που μπορεί να παρέχει η μουσική παρέμβαση σε πολλές κατηγορίες ασθενών και νοσημάτων.

Η μουσική μπορεί να συνεισφέρει στην ανακούφιση του πόνου, στην αντιμετώπιση του άγχους και της κατάθλιψης, στην ενίσχυση της ανοσολογικής απόκρισης, στην ταχύτερη ανάρρωση μετά από επεμβάσεις, στη βελτίωση του ύπνου σε ασθενείς σε ΜΕΘ.

Για όλα τα παραπάνω έχει μιλήσει στο OW, o καρδιολόγος Θανάσης Δρίτσας, Αναπληρωτής Διευθυντής στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, συνθέτης, συγγραφέας και μέλος της Διεθνούς Επιστημονικής Ένωσης Μουσικής και Ιατρικής.

Αυτή τη φορά ένας άλλος ειδικός, ο Νευροεπιστήμονας Dr. Andrew Huberman, καθηγητής στο πανεπιστήμιο Stanford, μας κίνησε το ενδιαφέρον μιλώντας σε podcast του σχετικά με το πώς η μουσική επιδρά στον εγκέφαλο.

Η μουσική είναι «νευρολογικό φαινόμενο»

«Η μουσική είναι ένα σχεδόν νευρολογικό φαινόμενο», λέει. «Νομίζουμε ότι η μουσική είναι κάτι που συμβαίνει έξω από εμάς, όμως αποδεικνύεται πως όταν ακούμε μουσική, ενεργοποιούνται σχεδόν όλα τα κύτταρα του εγκεφάλου μας, με τέτοιο τρόπο ώστε το ίδιο το σώμα μας μοιάζει να παράγει κι αυτό μουσική!»

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

«Όταν ακούμε μουσική, δεν ακούμε απλώς μουσική. Οι νευρώνες και οι ορμόνες μας λειτουργούν μαζί, σχεδόν σαν ορχήστρα και αναπαράγουν την αίσθηση της μουσικής μέσα στο σώμα μας, κινητοποιώντας μια σειρά συναισθημάτων. Είναι σα να παίζει ο ίδιος ο εγκέφαλός μας μουσική», εξηγεί ο Dr. Huberman.

Πλέον, η επιστήμη έχει κατανοήσει ότι νιώθουμε τη μουσική. Ένας λόγος που η μουσική έχει τόσο άμεσο αντίκτυπο σε εμάς οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο την επεξεργάζεται γρήγορα το μεταιχμιακό σύστημα, το τμήμα του εγκεφάλου που μας βοηθά να βιώνουμε συναισθήματα.

Ο νευροδιαβιβαστής ντοπαμίνη απελευθερώνεται ως απάντηση στα ευχάριστα ερεθίσματα της μουσικής και δημιουργείται μια εμπειρία συναισθηματικής κορύφωσης που προκαλεί σωματική αντίδραση.

Η ντοπαμίνη μάς κάνει να νιώθουμε καλά και βοηθά επίσης τα κύτταρα να επικοινωνούν καλύτερα. Έτσι, ενισχύει τη συγκέντρωση, την οργανωτική μας ικανότητα και βοηθά να σκεφτούμε πιο καθαρά.

Πώς επεξεργάζεται τη μουσική ο εγκέφαλος

Οι ερευνητές αρχίζουν τώρα να κατανοούν μερικούς από τους τρόπους με τους οποίους τα μουσικά ακούσματα μεταβάλλουν ένα πολύπλοκο δίκτυο διασυνδεδεμένων συστημάτων στον εγκέφαλο, συμπεριλαμβανομένου του προμετωπιαίου μετωπιαίου, του οπτικού φλοιού, της αμυγδαλής, του ιππόκαμπου, του ακουστικού και αισθητικού φλοιού, για να αναφέρουμε μερικά.

Σε βιολογικό επίπεδο, η μουσική και ο ήχος ενεργοποιούν τα τύμπανα των αυτιών, γεγονός που προκαλεί την κίνηση του υγρού στο εσωτερικό αυτί. Το υγρό πιέζει τα τριχοειδή κύτταρα του εσωτερικού αυτιού, τα οποία μετατρέπονται σε νευρικά ερεθίσματα που ταξιδεύουν στον εγκέφαλο.

Αυτά τα ερεθίσματα κινούνται μέσω των νευρωνικών δικτύων του εγκεφάλου, προκαλώντας έντονα συναισθήματα και αναμνήσεις και αλλάζοντας τη διάθεση σχεδόν αμέσως.

Επικοινωνία και συναισθήματα

Η ορχηστρική, χωρίς στίχους μουσική κάνει κάτι αξιοθαύμαστο: μπορεί να περιγράψει τόσο τα συναισθήματα όσο και την έντασή τους. Μπορεί επίσης να προκαλέσει συναισθήματα και να αποτελέσει μια πολύ βασική μορφή ανθρώπινης επικοινωνίας.

Δεν είναι τυχαίο που τα μωρά από τους πρώτους μήνες της ζωής τους δείχνουν να αντιδρούν στα μουσικά ακούσματα με μικρές κινήσεις, τη στιγμή που δεν μπορούν όχι μόνο να μιλήσουν, αλλά ούτε και να επικοινωνήσουν αποτελεσματικά με άλλους τρόπους. Και μάλιστα το κάνουν αυτό έχοντας διαφορετικές αντιδράσεις σε διαφορετικά είδη.

ΟΙ ΝΕΥΡΩΝΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΟΡΜΟΝΕΣ ΜΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΜΑΖΙ, ΣΧΕΔΟΝ ΣΑΝ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΡΑΓΟΥΝ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΣΩΜΑ ΜΑΣ.

Η μουσική μπορεί να το κάνει αυτό είτε μέσω νευροχημικών διεργασιών που έχουν να κάνουν με την απελευθέρωση ορισμένων ορμονών όπως είδαμε. Μπορεί όμως να το κάνει και μέσω άλλων μηχανισμών και λειτουργιών του σώματος, που δεν έχουν να κάνουν πρωτίστως με το νευρικό σύστημα, όπως η αναπνοή.

Πώς η μουσική επηρεάζει την αναπνοή

Έρευνες δείχνουν ότι η μουσική μπορεί να μειώσει ευεργετικά τους καρδιακούς παλμούς και την αρτηριακή πίεση. Το ενδιαφέρον όμως είναι ότι βρέθηκε πως μπορεί να το κάνει αυτό και χάρη στην αναπνοή και πιο συγκεκριμένα χάρη στο διάφραγμα. Πώς;

Όταν εισπνέουμε, το διάφραγμα ανεβαίνει και επιτρέπει να περάσει περισσότερο οξυγόνο στην καρδιά μας η οποία χτυπάει πιο δυνατά. Όταν εκπνέουμε, η καρδιά μας γίνεται λίγο «μικρότερη», επειδή το διάφραγμα κατεβαίνει και πιέζει. Έτσι, το οξυγόνο περιορίζεται και οι παλμοί πέφτουν.

Η μουσική λοιπόν διαφοροποιεί τα μοτίβα της αναπνοής μας και επηρεάζει τους παλμούς της καρδιάς μας, σε επίπεδο που δεν μπορούμε να αντιληφθούμε. Όχι τυχαία λοιπόν, οι άνθρωποι που ακούνε συστηματικά μουσικά κομμάτια για 10 έως 30 λεπτά την ημέρα, βιώνουν αλλαγές στο σώμα τους, σύμφωνα με τις έρευνες.

Πώς να χρησιμοποιήσετε τη μουσική ανάλογα με τις ανάγκες σας

Πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτές τις γνώσεις προς όφελός μας; Πώς μπορεί να μας βοηθήσει η μουσική όταν θέλουμε να κινητοποιηθούμε, να αυξήσουμε την ικανότητα αφομοίωσης και να γίνουμε πιο παραγωγικοί;

1. Αν χρειάζεστε κινητοποίηση

Είναι χαρακτηριστικό πως ήχοι που μοιάζουν με τα λεγόμενα τύμπανα του πολέμου, μας τρομάζουν, μας φέρνουν αναταραχή. Οι ήχοι αυτοί ενεργοποιούν μια αντίδραση στο σώμα μας, νιώθουμε ότι κάτι απειλητικό πρόκειται να συμβεί και το σώμα μας θέλει να κινηθεί, ενεργοποιείται μια αίσθηση πρόθεσης.

Όλο αυτό συμβαίνει χάρη στην παρεγκεφαλίδα και τα βασικά γάγγλια του εγκεφάλου που σχετίζονται με τον κινητικό έλεγχο, αλλά και διάφορες γνωσιακές διεργασίες, όπως η συγκέντρωση και η μάθηση.

Η μουσική λοιπόν «εισβάλλοντας» στον εγκέφαλο, καταφέρνει να προγραμματίζει κινητικές λειτουργίες που είναι πιο πιθανό να συμβούν. Με πολύ απλά λόγια, όταν ακούμε μουσική, είναι πολύ πιο πιθανό να κινηθούμε, όχι απλώς χορεύοντας, αλλά μετακινώντας το σώμα μας από μία θέση στην άλλη.

Έτσι, αν θέλετε να κινηθείτε ή ακόμη και να συγκεντρωθείτε καλύτερα στη δουλειά, ακούστε μουσική 15 λεπτά πριν από τη δραστηριότητά σας. Είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους για να εμπλακείτε πιο αποτελεσματικά σε οποιαδήποτε δραστηριότητα απαιτεί ενεργό συμμετοχή εκ μέρους σας.

2. Για να δυναμώσετε τη μνήμη σας

Η αφομοίωση, πάλι, έχει να κάνει με τη μνήμη και η μνήμη με την αμυγδαλή του εγκεφάλου. Η περιοχή της μνήμης και των αναμνήσεων στον εγκέφαλο ενεργοποιείται με τη μουσική.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, οι επιστήμονες καταλήγουν στο ότι ένα είδος κλασικής μουσικής που έχει διακυμάνσεις μεταξύ χαλάρωσης και διέγερσης είναι το πιο αποτελεσματικό για την ενίσχυση της μνήμης.

Η ευεργετική επίδραση της μουσικής στη μνήμη όμως δεν είναι ίδια για όλους. Διαμορφώνεται ανάλογα με τις συνήθειες του ατόμου, αλλά και το επίπεδο των νοητικών λειτουργιών του.

ΟΤΑΝ ΑΚΟΥΜΕ ΜΟΥΣΙΚΗ, ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΠΙΟ ΠΙΘΑΝΟ ΝΑ ΚΙΝΗΘΟΥΜΕ, ΟΧΙ ΑΠΛΩΣ ΧΟΡΕΥΟΝΤΑΣ, ΑΛΛΑ ΜΕΤΑΚΙΝΩΝΤΑΣ ΤΟ ΣΩΜΑ ΜΑΣ ΑΠΟ ΜΙΑ ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΑΛΛΗ.

Έτσι, αν οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τη μουσική τακτικά στην καθημερινή τους ζωή σαν ρυθμιστή του συναισθήματός τους, π.χ. για να ηρεμούν, ή αν την χρησιμοποιούν σαν συντροφιά, θα είναι πιο εύκολο να κερδίσουν περισσότερα οφέλη από αυτήν, προσπαθώντας να μάθουν κάτι καινούργιο.

3. Για να αυξήσετε την παραγωγικότητα

Άλλοι εργάζονται καλύτερα με ακουστικά στα αυτιά και άλλοι με απόλυτη ησυχία. Για αρκετούς οι στίχοι λειτουργούν αποσπαστικά, ενώ για άλλους είναι απαραίτητοι.

Αν αναρωτιέστε τι να ακούσετε για να αυξήσετε την παραγωγικότητά σας στη δουλειά, αρκετοί θα σας πουν αυτή που σας τονώνει ή που έχετε συνηθίσει, πράγμα που δεν είναι απόλυτα λάθος.

Σύμφωνα με τον Dr Huberman όμως, η μουσική είναι ευεργετική στη συγκέντρωση, αλλά καλύτερα να την ακούτε στα μεσοδιαστήματα, στα διαλείμματα δηλαδή που κάνετε και όχι κατά τη διάρκεια της εργασίας που απαιτεί μεγάλη συγκέντρωση: με απλά λόγια 30 λεπτά δουλειά και 10 λεπτά μουσικό διάλειμμα.

Η πιο πρόσφατη σχετική έρευνα, μάλιστα, αποκάλυψε ότι οι διφωνικοί παλμοί των 40 Hz με διαφοροποίηση στη συχνότητα ενισχύουν τη συγκέντρωση, την παραγωγικότητα, αλλά και τη μνήμη. Τώρα που ξέρετε, η επιλογή είναι δική σας.