TΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΣΥΜΒΑΙΝΟΥΝ ΟΤΑΝ ΔΕΝ ΣΚΕΦΤΕΣΑΙ

Προσεγγίζουμε την ευεξία μέσω των πρακτικών και των θεωριών της ανατολικής φιλοσοφίας, που υπογραμμίζουν ότι οι σκέψεις μπορεί να γίνουν επιβλαβείς και να μας απομακρύνουν από την ουσία της ύπαρξής μας.

«Cogito, ergo sum» θα πει «σκέφτομαι, άρα υπάρχω». Είναι η φράση που καθιέρωσε τον Γάλλο φιλόσοφο Καρτέσιο ως τον πατέρα της νεότερης φιλοσοφίας, τον άνθρωπο που έδωσε αξία στη δύναμη του μυαλού να σκέφτεται και να αμφιβάλλει, εκείνον που πέτυχε να απελευθερώσει τον στοχασμό από τον σχολαστικισμό.

Ποιος θα μπορούσε να αμφισβητήσει τη συμβολή του στον ανθρώπινο πολιτισμό; O διεθνούς φήμης γκουρού και δάσκαλος του διαλογισμού Osho. Και μερικοί ακόμη ηγέτες της ανατολικής φιλοσοφίας και του βουδισμού, οι οποίοι θα αμφισβητούσαν άνετα τη σκέψη per se. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Οι σκέψεις γεννούν (και) προβλήματα

Στη σύγχρονη εποχή, με τα προβλήματα της ψυχικής υγείας –κυρίως τις αγχώδεις διαταραχές και την κατάθλιψη– να εκτοξεύονται στα ύψη, είναι πλέον και επιστημονικά αποδεκτό ότι η υπερβολική σκέψη μετατρέπεται συχνά σε στρες. Η αναμάσηση βασανιστικών σκέψεων μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε σοβαρότερα ψυχολογικά προβλήματα, γι' αυτό και στον αντίποδά τους δημιουργήθηκε μια νέα θεραπευτική προσέγγιση, η μεταγνωστική θεραπεία, που στοχεύει ακριβώς σε αυτό: πώς να διαχειριζόμαστε τις υπερβολικά πολλές σκέψεις μας και την υπερανάλυση.

Φαίνεται όμως ότι η ανατολική φιλοσοφία τα είχε διαπιστώσει όλα αυτά πρώτη, μέσω της δικής της βέβαια οπτικής. Ομοίως και ο διαλογισμός, που προτρέπει να καθαρίσουμε το μυαλό από τις όποιες σκέψεις του.

O διάσημος καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Brooklyn, Samir Chopra, υποστηρίζει ότι το άγχος, αν και οδυνηρό, είναι ένα φυσιολογικό αποτέλεσμα της ανθρώπινης ικανότητας να βλέπουμε το παρελθόν και το μέλλον, καθώς και το παρόν. «Ένα γουρούνι αγχώνεται όταν βλέπει ότι η γούρνα του είναι άδεια. Αλλά δεν μπορεί, από τη φύση του, να ξέρει ότι το ίδιο προορίζεται για πιάτο σε μια τοπική αλυσίδα fast food. Πόσο μάλλον ότι όλοι οι συγγενείς του έχουν καταλήξει εκεί. Η γνώση του παρελθόντος και η αίσθηση του μέλλοντος ανοίγει τόσο μεγάλες δυνάμεις όσο και τεράστιες οδούς άγχους για ένα ανθρώπινο μυαλό», αναφέρει χαρακτηριστικά.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Το μυαλό μας δεν φτιάχτηκε για να σκέφτεται

Στο ίδιο πάνω κάτω συμπέρασμα περί άγχους, αλλά μέσω άλλης οδού, καταλήγει και η ψυχολόγος και νευροεπιστήμονας Lisa Feldman Barrett, όταν αφιερώνει ένα ολόκληρο βιβλίο στη διαπίστωση «το μυαλό μας δεν φτιάχτηκε για να σκέφτεται, αλλά για να επιτελεί άλλες πολύ πιο ζωτικής σημασίας λειτουργίες».

Μήπως λοιπόν οι απόψεις ότι ο εγκέφαλός μας εξελίχθηκε για να σκέφτεται, ότι η σκέψη είναι το παν, το στοιχείο που μας διαφοροποιεί και προάγει πολιτισμό, αποτελούν άθελά τους την αρχή μιας σημαντικής παρανόησης που δημιουργεί μάλλον, παρά λύνει προβλήματα;

Μήπως η σκέψη θολώνει τα νερά της ανθρώπινης ύπαρξης; Και μήπως ο άνθρωπος, όταν καταφέρνει να «καθαρίζει» από αυτήν, προσεγγίζει περισσότερο όχι μόνο την ουσία της ζωής, αλλά και την αληθινή ευδαιμονία;

Τι προηγείται της σκέψης;

Ο Osho έρχεται να αμφισβητήσει τον Καρτέσιο ως... παράλογο. «Η σκέψη είναι δευτερεύουσα. Το ον είναι πρώτο. Πρώτα είσαι, μετά σκέφτεσαι. Αν δεν είσαι, τότε ποιος θα σκεφτεί; Η σκέψη δεν μπορεί να υπάρχει στο κενό. Αν κάποιος πει, "Είμαι, επομένως πιστεύω", είναι σωστό. Αλλά το να πεις "Νομίζω, επομένως είμαι" είναι απλά παράλογο».

Αν και μοιάζει με την κότα και το αβγό –και το ποιος έκανε ποιο– αξίζει να το σκεφτούμε λίγο. Ο διαλογισμός, μία προσπάθεια να δημιουργηθεί μια κατάσταση χωρίς σκέψεις, αποτελεί για τους εμπνευστές του την αρχή της συνείδησης, την αρχή της ύπαρξης: Όταν η σκέψη σταματά, μόνο τότε ξέρει κανείς ποιος είναι. Σε μια μη σκεπτόμενη κατάσταση συνείδησης, συνειδητοποιεί κανείς ότι είναι – όχι με τη σκέψη, αλλά με τη μη σκέψη.

«Όταν όλες οι σκέψεις έχουν εξαφανιστεί και κάθεστε σιωπηλά και δεν κάνετε τίποτα, για πρώτη φορά ξέρετε ότι είστε – επειδή τώρα δεν υπάρχει αντικείμενο για να αποσπάσει την προσοχή της συνειδητότητάς σας. Όλη σας η συνείδηση είναι εγκατεστημένη στο κέντρο, στην καρδιά», διαβάζουμε στα αποφθέγματα του Osho σχετικά με την πρακτική και τα οφέλη του διαλογισμού.

Ο διαλογισμός ανοίγει ένα παράθυρο «μη σκέψης»

Ίσως όλα αυτά να ακούγονται πολύ φιλοσοφικά ή θεωρητικά για τους ρυθμούς και τις ανάγκες της σύγχρονης, δυτικής ζωής μας. Ίσως και να είναι. Φυσικά, ο διαλογισμός δεν λύνει όλα τα προβλήματα. Το σκεπτικό όμως πίσω από αυτόν, ανοίγει ένα άλλο παράθυρο θεώρησης των πραγμάτων.

Όταν νιώθουμε το μυαλό μας ασφυκτικά γεμάτο, όταν φτάνουμε στο σημείο να κάνουμε ακόμη και διάλογο με τον εαυτό μας και τις σκέψεις του, τότε αυτό το παράθυρο μπορεί να μας δώσει μια ανάσα. Και να μας θυμίσει ότι δεν είμαστε οι σκέψεις μας. Δεν είμαστε τα προβλήματά μας, ούτε καν οι επιθυμίες και τα όνειρά μας. Είμαστε υπάρξεις ολοκληρωμένες που στηρίζονται σε μια ισορροπία μεταξύ σώματος και πνεύματος και οφείλουμε αυτή την ισορροπία να την εξασφαλίζουμε. Διότι όταν η σκέψη διογκώνεται, μόνο καταστροφική μπορεί να γίνει.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΕΝΑΝ ΚΟΣΜΟ ΣΕ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΡΙΣΗΣ

Εκδόσεις Πεδίο

Αγόρασέ το

Ianos.gr

Κάτι τέτοιο υποστηρίζει και o J. Krishnamurti, ένας από τους πιο αγαπητούς και γνωστούς θρησκευτικούς δασκάλους του 20ου αιώνα, στο βιβλίο του Αντιμετωπίζοντας έναν κόσμο σε κατάσταση κρίσης: «Αν δεν είχα σώμα, θα μπορούσα να σκεφτώ; Νομίζω ότι το βασικό πρόβλημα της ύπαρξής μας είναι η σκέψη... Η σκέψη είναι περιορισμένη, μετρήσιμη, παρόλο που έχει κάνει σπουδαία πράγματα... Η σκέψη είναι κεντρικό ζήτημα της ύπαρξής μας, το οποίο δεν μπορούμε να αρνηθούμε... Αν η σκέψη είναι μετρήσιμη και επομένως πολύ περιορισμένη, μπορεί να ερευνήσει κάτι που δεν έχει γεννηθεί από τον χρόνο, από την εμπειρία, από τη γνώση;... Για να κοιτάξετε τον εαυτό σας τόσο καθαρά, ο νους πρέπει να είναι απόλυτα ελεύθερος από κάθε προσκόλληση είτε σε ένα συμπέρασμα, το οποίο είναι μια εικόνα, είτε σε κάποια αρχή ή ιδέα που είναι το προϊόν της σκέψης και σχηματίζεται από λέξεις, φράσεις και έννοιες και να είναι ελεύθερος από κάθε κίνηση του φόβου και της ευχαρίστησης».

Για να κοιτάξουμε τον εαυτό μας καθαρά αρκεί να μην αφήνουμε τις σκέψεις μας να μπαίνουν εμπόδιο. Αρκεί να θυμόμαστε ότι δεν είμαστε οι σκέψεις μας.