ΠΟΣΟ ΧΡΟΝΟ ΘΑ ΧΡΕΙΑΣΤΕΙΣ ΓΙΑ ΝΑ ΞΕΚΟΥΡΑΣΤΕΙΣ ΣΤΙΣ ΔΙΑΚΟΠΕΣ ΣΟΥ;

Ανάλογα με την κατάσταση στην οποία βρίσκεσαι, κυμαίνεται και ο χρόνος που θα χρειαστείς για να ξεκουραστείς πραγματικά στις διακοπές. Πότε νιώθεις απλώς κούραση και πότε μιλάμε για κλινικό burnout;  

Ζεις για να δουλεύεις ή δουλεύεις για να ζεις; Προσδιορίζεσαι από την εργασία σου ή έχεις άλλα πράγματα που σε ενδιαφέρουν περισσότερο και μπορούν να επηρεάσουν τη διάθεσή σου; Σε ρωτώ γιατί οι απαντήσεις που θα δώσεις θα σε βοηθήσουν να καταλάβεις πόσο χρόνο θα χρειαστείς για να ξεκουραστείς στις διακοπές σου. Θα σε βοηθήσουν να καταλάβεις αν έχεις φτάσει στα όρια του burnout ή αν είσαι απλώς κουρασμένος ή κουρασμένη.

Το κλινικό burnout δεν είναι αυτό το έξτρα άγχος που νιώθεις

Το burnout έχει γίνει μια από τις λέξεις που χρησιμοποιούμε σαν ψωμοτύρι τα τελευταία χρόνια. Κυρίως, όταν αισθανόμαστε πνιγμένοι στις υποχρεώσεις μας ή λίγο περισσότερο αγχωμένοι. Ή και λίγο παραπάνω κουρασμένοι. Όπως εξηγεί στο Big Think η Dr. Laurie Santos, καθηγήτρια ψυχολογίας και γνωστική επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Yale, υπάρχει μια διάχυτη παρανόηση καθώς «πρόκειται για πολύ ιδιαίτερο κλινικό σύνδρομο που έχει κάποια πολύ συγκεκριμένα συμπτώματα».

Πριν τα δούμε, θα ήθελα να σου μεταφέρω τι είχε να πει η ειδικός για την ιστορία της εξουθένωσης «που πιστεύουμε πως είναι σύγχρονο φαινόμενο, εντούτοις υπάρχουν αποδείξεις ότι κάτι σαν το burnout υπήρχε στην ανθρωπότητα τουλάχιστον από την εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης».

Τα χαρακτηριστικά που συνδέονται με το burnout

Κάποιες από τις πιο σημαντικές μελέτες που έχουν γίνει επί του θέματος, είχαν πραγματοποιηθεί τις δεκαετίες του ‘80 και του ‘90. Σε πολλές από αυτές είχε πάρει μέρος μια ερευνήτρια ονόματι Christina Maslach. Ήταν η πρώτη που έκανε λόγο για συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που οδηγούν στο burnout.

Ένα από αυτά τα χαρακτηριστικά είναι ο αυξημένος φόρτος εργασίας που μας καταβάλει. Το χαρακτηριστικό αυτό από μόνο του δεν είναι αρκετό να οδηγήσει σε burnout. Μπορεί όμως, να επιδεινώσει την κατάσταση.

Ένα ακόμα χαρακτηριστικό, στο οποίο κατέληξε η κα Maslach μέσω των ερευνών της ότι οδηγεί σε burnout, το ονομάζει «άνισες αξίες». Tι σημαίνει αυτό; Πιάνεις μια δουλειά, πιστεύοντας πως θα κάνεις κάτι συγκεκριμένο, ενώ στην πράξη διαπιστώνεις πως πρόκειται για κάτι τελείως διαφορετικό.

Τρίτο χαρακτηριστικό που συνδέεται με την εξουθένωση είναι το αίσθημα της αδικίας. Όταν δεν υπάρχει αξιοκρατία στο εργασιακό περιβάλλον (π.χ. ίσοι μισθοί), ο εργαζόμενος μπορεί να οδηγηθεί σε burnout.

Το τελευταίο χαρακτηριστικό έχει να κάνει με το αίσθημα της επιβράβευσης. Όταν νιώθουμε χαρούμενοι και ικανοποιημένοι στη δουλειά μας, αυτό είναι για μας μια εσωτερική επιβράβευση. Όταν, όμως, έχουμε ανάγκη την εξωγενή επιβράβευση για να λειτουργήσουμε στο εργασιακό περιβάλλον όταν μάλιστα αυτή η εξωγενής επιβράβευση αρχίσει να μην είναι τόσο δίκαιη, τότε κινδυνεύουμε σταδιακά να οδηγηθούμε σε burnout.

Τα κύρια συμπτώματα του burnout

– Συναισθηματική εξόντωση

Δεν έχει να κάνει με τη σωματική εξάντληση, την κούραση. Είμαστε συναισθηματικά εξοντωμένοι, όταν νιώθουμε πως δεν μπορούμε να διαχειριστούμε κάτι παραπάνω από όσα ζούμε τη δεδομένη χρονική στιγμή. Η παραμικρή έξτρα επιβάρυνση μπορεί να μας διαλύσει και να μας οδηγήσει στην κατάρρευση. Ακόμα και αν έχουμε ξεκουραστεί επαρκώς το βράδυ ή αν πήραμε μια εβδομάδα άδεια, εξακολουθούμε να νιώθουμε υπερβολικά πιεσμένοι.

– Αποπροσωποποίηση

Τη λες και κυνισμό. Νιώθεις πως έχεις εξαντλήσει τα όριά σου με τους ανθρώπους που βρίσκονται γύρω σου στο περιβάλλον της εργασίας σου. Οτιδήποτε και αν σου πουν, είναι ικανό να σου ανεβάσει την πίεση. Το παραμικρό επιπλέον αίτημα, σε οδηγεί σε έκρηξη. Γίνεσαι και κυνικός/κυνική με τις προθέσεις τους. Σκέφτεσαι διαρκώς πως είναι κακές.

– Προσωπική αναποτελεσματικότητα

Ακόμα και αν δίνεις το 100% αυτού που έχεις να καταθέσεις, αισθάνεσαι ότι δεν έχει καμία σημασία. Ή πως
υπάρχουν δομικοί περιορισμοί που δεν σου επιτρέπουν να κάνεις ό,τι έχει σημασία για εσένα. Υπάρχει μια
βεβαιότητα πως ό,τι και αν κάνεις, δεν έχει νόημα. Δεν λαμβάνεις το ίδιο αίσθημα ικανοποίησης που
αντλούσες παλαιότερα.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Πώς μπορείς να καταλάβεις αν έχεις burnout

Σύμφωνα πάντα με την Dr. Santos, υπάρχουν ερωτήσεις που μπορούμε να κάνετε στον εαυτό σας για να
καταλάβετε αν έχετε burnout.

• Είστε συναισθηματικά εξοντωμένοι;
• Αν πάρετε μια εβδομάδα άδεια, νιώθετε το ίδιο εξαντλημένοι με την παραμονή των διακοπών σας;
• Nιώθετε ότι η εξάντλησή σας είναι συναισθηματική;
• Νιώθετε ότι έχετε κατάθλιψη;
• Νιώθετε ευερέθιστοι;
• Αισθάνεστε ότι έχει αλλάξει ο τρόπος που ταυτίζεστε με τους άλλους ανθρώπους στη δουλειά σας, είτε πρόκειται για πελάτες, για ασθενείς ή για συναδέλφους;
• Νιώθετε ντροπή για το πόσο έχει περιοριστεί η υπομονή σας;
• Πόσο εύκολα μπορεί να σας κάνει κάτι να εκραγείτε;
• Αισθάνεστε ότι εξαντλείται η συμπόνια σας;
• Έχει χαθεί το νόημα αυτού που κάνετε;
• Πιστεύετε πως η δουλειά σας έχει αλλάξει τόσο πολύ που απλά δεν μπορείτε πλέον να την κάνετε καλά;

Αν απαντήσατε ναι σε κάποιες από τις παραπάνω ερωτήσεις, ενδέχεται να είστε στο όριο του burnout. Είναι σημαντικό να το αναγνωρίσετε και να το διαχειριστείτε, πριν γίνουν χειρότερα τα πράγματα.

Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το burnout

Η Dr. Santos εξηγεί πως όλοι (εργοδότες και εργαζόμενοι) θα είμαστε καλύτερα αν αντιμετωπίσουμε συνδυαστικά το burnout. «Σε ό,τι αφορά τους οργανισμούς, πολλοί κλάδοι πρέπει να δείξουν περισσότερη προσοχή στο burnout. Ένας από τους κύριους τρόπους για να το αντιμετωπίσουν, είναι να κάνουν αλλαγές στον φόρτο εργασίας, στην αίσθηση των αξιών τους και στην επιβράβευση».

»Ατομικά, το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε, πέρα από το να προσπαθήσουμε να προωθήσουμε αυτές τις δομικές αλλαγές στη δουλειά, είναι να φροντίσουμε τον εαυτό μας. Και δεν εννοώ μόνο να αυξήσουμε τις κοινωνικές συναναστροφές ή να εξασφαλίσουμε περισσότερο ελεύθερο χρόνο, αλλά να ασχοληθούμε με τον τρόπο που έχουμε δομήσει τη σχέση μας με την εργασία μας. Συχνά, δίνουμε τον καλύτερο εαυτό μας στη δουλειά και τα απομεινάρια σε όλους τους άλλους τομείς της ζωής μας. Αν έχουμε μάθει να προσδιοριζόμαστε από τη δουλειά μας, αυτό μπορεί να μας οδηγήσει σε burnout».

Η καθηγήτρια ψυχολογίας και γνωστική επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Yale, Dr. Laurie Santos, που αναφέρθηκε παραπάνω, διαχειρίστηκε το δικό της burnout παίρνοντας άδεια από τη δουλειά της. «Σε αυτό το διάστημα έδωσα μεγάλη προσοχή στο σύστημα των αξιών μου. Προσπάθησα να επενδύσω περισσότερο χρόνο και προσπάθεια στις σχέσεις εκτός εργασίας, προκειμένου να μην περιλαμβάνει μόνο συναδέλφους η κοινωνική μου ζωή. Ασχολήθηκα ξανά με άλλα πράγματα που μου άρεσαν (π.χ. χόμπι), αλλά και με την υγεία μου. Έχει σημασία να θυμηθούμε όσα μας ενδιαφέρουν και δεν αφορούν τη δουλειά μας, ώστε να αρχίσουμε να οικοδομούμε πάνω σε αυτά την ταυτότητά μας», εξηγεί η ίδια.