ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙΣ ΑΝ ΕΧΕΙΣ ΥΨΗΛΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΚΟΡΤΙΖΟΛΗΣ;

Τα αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης μπορεί να υποδηλώνουν μια περίοδο στρες ή και μια πιο συστηματοποιημένη δυσλειτουργία. Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό να διακρίνεις τα σημάδια που σου στέλνει το σώμα σου και να γνωρίζεις ποιος είναι ο σωστός τρόπος να τα εκτιμήσεις.

Δεν ξέρω αν το έχετε προσέξει, αλλά η κορτιζόλη και η μέτρησή της έχει γίνει τάση το τελευταίο διάστημα. Η κορτιζόλη είναι γνωστή ως ορμόνη του στρες και βοηθά στη ρύθμιση των λειτουργιών με τις οποίες το σώμα αντιδρά στο άγχος. Το παρασυμπαθητικό σύστημα είναι υπεύθυνο για το πώς αντιδρούμε στο στρες και τον κίνδυνο σε όποια δυνητικά απειλητική συνθήκη.

Η κορτιζόλη εκκρίνεται φυσιολογικά με ένα ημερήσιο μοτίβο, με τα υψηλότερα επίπεδά της να είναι γύρω στις 6-8 το πρωί και τα χαμηλότερά της το βράδυ, κοντά στα μεσάνυχτα. Η αύξηση της κορτιζόλης ενόψει... κινδύνου αυξάνει τον καρδιακό ρυθμό και τα επίπεδα ενέργειάς μας, ώστε να μπορούμε να αντιδράσουμε γρήγορα. Εκτός όμως από την ανταπόκριση στο στρες, η κορτιζόλη επιτελεί κι άλλες λειτουργίες:

• ρυθμίζει την αρτηριακή πίεση,
• ρυθμίζει τον μεταβολισμό των υδατανθράκων, των λιπών και των πρωτεϊνών,
• ρυθμίζει τις επιδράσεις της ινσουλίνης, της ορμόνης που ελέγχει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα
• μειώνει τη φλεγμονή,
• προασπίζει τον κύκλο ύπνου-αφύπνισης.

Φυσικά, η κορτιζόλη είναι σημαντική για την υγεία και την επιβίωσή μας, μπορεί να γίνει όμως προβληματική αν τα επίπεδά της είναι υψηλά για μεγάλες χρονικές περιόδους.

iStock

Με την πάροδο του χρόνου, μια συστηματικά υψηλή κορτιζόλη μπορεί να μας θέσει σε κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, οστεοπόρωσης, διαβήτη και κατάθλιψης. Καθώς τα προβλήματα αυτά δεν τα λες αμελητέα στην εποχή μας, αρκετές φορές οι γιατροί θέλουν να ελέγξουν από πριν μια πιθανή αύξηση.

Υψηλά επίπεδα κορτιζόλης: Ποια είναι τα συμπτώματα;

Ορισμένα πολύ κοινά συμπτώματα μπορεί να υποδηλώνουν αυξημένη κορτιζόλη, γεγονός που αν χρονίσει, μπορεί να οδηγήσει στην εκδήλωση κάποιας νόσου. Αν το σώμα σου παρουσιάζει κάτι από τα παρακάτω, ίσως σου δίνει ένα σημάδι:

• αύξηση βάρους, ιδιαίτερα στην κοιλιά, το πάνω μέρος της πλάτης και το πρόσωπο,
• κούραση,
• συχνά κρυολογήματα και λοιμώξεις,
• ακμή,
• έντονη τριχόπτωση,
• μώλωπες και αργή επούλωση πληγών,
• αδύναμα οστά (οστεοπενία, οστεοπόρωση, πόνοι στα οστά),
• μυϊκή αδυναμία,
• χαμηλή σεξουαλική ορμή,
• υψηλό σάκχαρο στο αίμα,
• ακανόνιστες περίοδοι,
• άγχος και κατάθλιψη,
• διαταραχές ύπνου,
• δυσκολία συγκέντρωσης.

Ποιες είναι οι πιθανές αιτίες

Πολλά πράγματα μπορούν να προκαλέσουν υψηλά επίπεδα κορτιζόλης, όπως:

• Σωματικό και συναισθηματικό στρες. Το σώμα μας δεν μπορεί να μετρήσει τη σοβαρότητα μιας αγχωτικής κατάστασης, οπότε κάτι απλό, όπως ένα μποτιλιάρισμα, μπορεί να κινητοποιήσει το σύστημα απόκρισης στο στρες. Σωματικό στρες μπορεί να αποτελέσει και ένα κρυολόγημα.
• Φάρμακα. Ορισμένα φάρμακα, όπως τα κορτικοστεροειδή και αντισυλληπτικά.
• Οιστρογόνα. Τα υψηλά επίπεδα στις γυναίκες, για παράδειγμα κατά την εγκυμοσύνη, συνδέονται με αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης.
• Ένα πρόβλημα στα επινεφρίδια. Η κορτιζόλη παράγεται από τα επινεφρίδια, οπότε αν κάτι δεν πάει καλά με αυτά, μπορεί να την επηρεάσει.
• Ένα πρόβλημα στην υπόφυση. Μια υπερδραστήρια υπόφυση διεγείρει τα επινεφρίδια ώστε να παράξουν πάρα πολλή κορτιζόλη.
• Υποσιτισμός. Ακραίες δίαιτες ή κάποια διατροφική διαταραχή, όπως η νευρική ανορεξία.

Καταστάσεις όπως η κατάθλιψη, ο διαβήτης, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και η κατάχρηση αλκοόλ συνδέονται επίσης με υψηλά επίπεδα κορτιζόλης.

Πώς και πότε ελέγχονται τα επίπεδα κορτιζόλης

Συγκεκριμένες εξετάσεις αίματος, ούρων ή σάλιου μετρούν τα επίπεδα κορτιζόλης. Η εξέταση αίματος γίνεται συνήθως το πρωί, όταν τα επίπεδα κορτιζόλης είναι στο υψηλότερο σημείο τους.

iStock

Τα επίπεδα κορτιζόλης τείνουν να πέφτουν καθώς προχωρά η μέρα, φτάνοντας στο χαμηλότερο σημείο τους τη νύχτα, πριν από τον ύπνο. Η εξέταση ούρων περιλαμβάνει τη συλλογή όλων των ούρων κατά τη διάρκεια μιας ημέρας, πράγμα που βοηθάει να φανεί πώς αλλάζουν τα επίπεδα κορτιζόλης καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας. Τέλος, το τεστ σάλιου μπορεί να γίνει οποιαδήποτε ώρα, ενώ συνήθως προτιμάται το βράδυ.

Πάντως, ο καθηγητής Παιδιατρικής - Ενδοκρινολογίας Γιώργος Χρούσος τονίζει ότι η μέτρηση της κορτιζόλης το πρωί είναι λάθος και ότι η σωστή ώρα για να τη μετρήσουμε είναι μόνο το βράδυ: «Μετρώντας την κορτιζόλη το πρωί, δεν αποκομίζεις καμία χρήσιμη πληροφορία, επειδή εκείνη την ώρα η κορτιζόλη είναι ούτως ή άλλως υψηλή. Η κορτιζόλη αρχίζει να ανεβαίνει στον οργανισμό μας γύρω στις 4-5 το πρωί και φτάνει στο ύψιστο σημείο γύρω στις 8, οπότε και ξυπνάμε. Συνεχίζει να ανεβαίνει και 20 λεπτά μετά το ξύπνημα. Μετά, αρχίζει να πέφτει, και το βράδυ είναι φυσιολογικά μη ανιχνεύσιμη. Το να μετρήσεις λοιπόν τα επίπεδα της κορτιζόλης σου το πρωί και να τα βρεις υψηλά δεν μας λέει τίποτα απολύτως. Αντιθέτως, αν είναι χαμηλά ίσως υπάρχει πρόβλημα».

Γιατί μας απασχολεί η χαμηλή κορτιζόλη;

Η χαμηλή κορτιζόλη το πρωί πιθανόν να είναι ένδειξη στρες στον οργανισμό. Γιατί; «Διότι αν είναι ανεβασμένη το βράδυ, πράγμα που συναντάμε στην κατάθλιψη και την αγχώδη διαταραχή, το πρωί βγαίνει λιγότερη για να ισοφαρίσει», εξηγεί ο καθηγητής.

«Σε μελέτες που έχουμε κάνει σε ανθρώπους με κατάθλιψη, ανορεξία και άλλες διαταραχές σχετικές με το στρες, παίρνοντας 24ωρες μετρήσεις της κορτιζόλης κάθε 20 λεπτά, διαπιστώσαμε ότι σε σχέση με τους υγιείς, οι ασθενείς παρουσίαζαν αυξημένα επίπεδα τη νύχτα και όχι την ημέρα».