ΔΕΣ ΠΩΣ ΟΙ ΤΕΧΝΕΣ ΕΝΙΣΧΥΟΥΝ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ

Όλο και περισσότερα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι οι τέχνες και η ευχαρίστηση που μας προσφέρουν έχουν πραγματικό αντίκτυπο στη σωματική και ψυχική μας ευεξία.

H νευροαισθητική είναι πεδίο της γνωστικής νευροεπιστήμης, που διερευνά τα νευρικά θεμέλια της αισθητικής εμπειρίας, ιδιαίτερα στις εικαστικές τέχνες. Δηλαδή, τις αντιδράσεις του εγκεφάλου στις τέχνες.

Κάθε χρόνο αυξάνονται τα επιστημονικά στοιχεία που αποδεικνύουν πως οι τέχνες ενισχύουν τη λειτουργία του εγκεφάλου. Φαίνεται ότι έχουν αντίκτυπο στα μοτίβα των εγκεφαλικών κυμάτων, τα συναισθήματα και το νευρικό σύστημα, ενώ μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα σεροτονίνης, που επηρεάζει τον ύπνο, την όρεξη και τη διάθεση.

Έχει διαπιστωθεί επίσης ότι οι τέχνες αναπτύσσουν νευρικά συστήματα που παράγουν ένα ευρύ φάσμα πλεονεκτημάτων. Κυμαίνονται από τις λεπτές κινητικές δεξιότητες έως τη δημιουργικότητα και τη βελτιωμένη συναισθηματική ισορροπία.

Πλέον υπάρχουν πολλά στοιχεία που δείχνουν πως οι τέχνες μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο που βιώνουμε τον κόσμο.

Μεταξύ πολλών άλλων, επιστήμονες του California University έχουν ενημερώσει πως το δέος και η ομορφιά που μας προκαλούν τα έργα τέχνης «προάγουν υγιέστερα επίπεδα κυτταροκίνων (ρυθμίζουν την επικοινωνία μεταξύ των κυττάρων). Αυτό υποδηλώνει πως τα πράγματα που κάνουμε για να βιώσουμε αυτά τα συναισθήματα (μια βόλτα στη φύση, να “χαθούμε” στις μουσικές ή να απολαύσουμε ένα έργο τέχνης) έχουν άμεση επίδραση στην υγεία και το προσδόκιμο ζωής».

To δέος έχει σχετιστεί με την παροχή αίσθησης ελπίδας και προσφέρει αίσθημα πληρότητας.

Οι τέχνες δεν είναι πολυτέλεια, αλλά ανάγκη για τη σωματική και ψυχική ευεξία

Βιβλίο που θα κυκλοφορήσει στις 31 Μαρτίου, με τίτλο Your Brain on Art: How the Arts Transform Us, επισημαίνει πως οι τέχνες δεν είναι πολυτέλεια για τον ελεύθερο χρόνο μας, αλλά «συμβάλλουν σημαντικά  στη σωματική και ψυχική ευεξία».

Οι συγγραφείς Susan Magsamen και Ivy Ross μίλησαν στην Washington Post. Ως προς τις μελέτες που δείχνουν πως, όταν οι άνθρωποι δημιουργούμε ή βλέπουμε τέχνη, καταλήγουμε να είμαστε πιο συγκεντρωμένοι και ήρεμοι, διευκρίνισαν ότι «υπάρχουν κάποιες ομοιότητες με την επίγνωση και τον διαλογισμό, καθώς και με την κατάσταση ροής (τη ψυχική κατάσταση στην οποία ένα άτομο είναι πλήρως επικεντρωμένο σε μια μεμονωμένη εργασία ή δραστηριότητα). Μέρος αυτού που συμβαίνει σε αυτά τα είδη χώρων εστιασμένης εργασίας, όπου δεν σκέφτεστε άλλα εκατό πράγματα, είναι ότι αφήνετε το μυαλό σας ελεύθερο και αυτό σας φέρνει σε μια κατάσταση χωρίς άγχος».

Illustration: Ελένη Καστρινογιάννη

Όταν παρατηρούμε ένα έργο τέχνης «δυνητικά “πυροδοτούνται” οι νευρώνες που ενεργοποιήθηκαν στον καλλιτέχνη που το δημιούργησε. Έτσι, προκύπτουν νέα νευρικά μονοπάτια που διεγείρουν μια κατάσταση έμπνευσης. Η αίσθηση της έλξης προς έναν πίνακα, ονομάζεται “ενσωματωμένη γνώση”».

Μελέτη έχει ενημερώσει πως όταν κοιτάμε ένα έργο τέχνης «είτε είναι τοπίο, είτε νεκρή φύση, αφηρημένο ή πορτρέτο, υπάρχει έντονη δραστηριότητα σε αυτό το μέρος του εγκεφάλου που σχετίζεται με την ευχαρίστηση». Σε εθελοντές που υποβλήθηκαν σε σαρώσεις εγκεφάλου ενώ εμφανιζόταν μπροστά τους σειρά από 30 πίνακες μεγάλων καλλιτεχνών, κατεγράφη αύξηση της ροής του αίματος σε συγκεκριμένο σημείο του εγκεφάλου, έως και 10%. Ισοδυναμεί με την αύξηση που υπάρχει, όταν βλέπουμε ένα αγαπημένο μας πρόσωπο.

Ας αρχίσουν οι χοροί

Στην ερώτηση πώς ο χορός και η μουσική επηρεάζουν το σώμα και τον εγκέφαλο, οι συγγραφείς του Your Brain on Art είπαν το εξής: «Λαμβάνουμε πολλά θετικά οφέλη από την άσκηση. Ο χορός, από την άλλη, είναι μια πολύ κοινωνική δραστηριότητα. Οι πολιτιστικοί χοροί έχουν συγκεκριμένες χρήσεις και έννοιες, συμπεριλαμβανομένων τελετών και τελετουργιών (γάμοι, γεννήσεις κ.ά.), καθώς και ευχαρίστηση. Οι πολιτιστικοί χοροί έχουν συχνά μια ιστορία να πουν και ένα μήνυμα που πρέπει να εκφραστεί, τα οποία περνούν από γενιά σε γενιά. Αυτές τις ιστορίες τις ακούμε όταν είμαστε νέοι κι έτσι έχουν νόημα για εμάς ατομικά και πολιτισμικά. Αυτό το νόημα είναι σημαντικό για τη μνήμη και για να μπορούμε να κάνουμε κάτι που μας φτιάχνει τη διάθεση. Επίσης, υπάρχει μια πτυχή της οικοδόμησης κοινότητας που διαφέρει από την άσκηση».Σε ό,τι αφορά την επίδραση της μουσικής στον εγκέφαλο, διευκρινίστηκε ότι «μία από τις πιο γνωστές επιπτώσεις της τέχνης στην υγεία και την ψυχική κατάσταση είναι η επίδραση της μουσικής σε άτομα με άνοια ή Αλτσχάιμερ».

Γιατί ανταποκρινόμαστε τόσο έντονα σε γνωστές μελωδίες, ακόμα κι όταν δεν μπορούμε να θυμηθούμε τα πρόσωπα των αγαπημένων μας;

«Οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι είναι πολλές οι διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου που επεξεργάζονται τη μουσική. Υπάρχει επανάληψη στον τρόπο που κωδικοποιείται η μουσική. Ο ιππόκαμπος είναι η περιοχή του εγκεφάλου που αποθηκεύει τη βραχυπρόθεσμη μνήμη, που συχνά είναι η πρώτη περιοχή που “φθείρεται” σε άτομα με άνοια.

»Με την πάροδο του χρόνου, οι μνήμες παγιώνονται και αποθηκεύονται με τρόπο κατανεμημένο στον εγκεφαλικό φλοιό. Είναι συναρπαστικό ότι κατά κάποιο τρόπο ο εγκέφαλός μας καταλαβαίνει πώς να αντιγράψει τη γνώση, ειδικά τις πληροφορίες που είναι πραγματικά σημαντικές».

Σε ό,τι αφορά το τι θέλουν οι συγγραφείς να πάρουν οι αναγνώστες από το βιβλίο τους, είπαν πως «παρεξηγούμε τις τέχνες και την αισθητική και τον ρόλο που παίζουν στη ζωή μας. Το γεγονός είναι ότι oι άνθρωποι έχουμε έμφυτη την τάση προς την τέχνη. Είμαστε φυσιολογικά συνδεδεμένοι με την τέχνη. Ο εγκέφαλός μας ανταποκρίνεται σε αυτήν, χωρίς να χρειάζεται να διδαχθούμε το πώς. Είναι πραγματικά λογικό να κατανοήσουμε τη νευροβιολογία, τη φυσιολογία και την ψυχολογία των απαντήσεων μας στην τέχνη και πώς αυτό σχετίζεται με όσα κάνουμε καθημερινά».