ΟΣΑ ΕΜΑΘΑ ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΒΟΤΑΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Σχεδόν δυο ώρες στο γραφείο μιας βοτανοθεραπεύτριας ήταν αρκετές για να μου λυθούν πολλές απορίες για τη βοτανοθεραπεία – σε ποιους απευθύνεται, το πώς λειτουργεί, την αποτελεσματικότητά της.

Αν θεωρείς τις εναλλακτικές θεραπείες μόδες και τσαρλατανισμούς, μην συνεχίσεις να διαβάζεις. Η βοτανοθεραπεία έχει τις ρίζες της σε πανάρχαιους πολιτισμούς και στόχος της είναι να προάγει την υγεία σε συνεργασία με την κλασική ιατρική και όχι να πάρει τη θέση της.

Ομολογώ ότι οι εναλλακτικές θεραπείες με γοητεύουν. Ο ολιστικός τρόπος που αντιμετωπίζουν τον ανθρώπινο οργανισμό παραδοσιακές θεραπείες και πρακτικές αρχαίων πολιτισμών, μου προκαλεί μεγάλο ενδιαφέρον. Η κινεζική ιατρική που αναπτύχθηκε πριν από χιλιάδες χρόνια, βασίζεται σε μια ολιστική θεώρηση του σώματος και της ισορροπίας της ενέργειας (το περιβόητο «τσι» που όλοι αναζητούμε), ενώ βασικό μέρος της αποτελεί η φαρμακολογία των βοτάνων. Μην πας μακριά όμως – οι αρχαίοι Έλληνες έθεσαν τα θεμέλια της δυτικής βοτανοθεραπείας, με τον Ιπποκράτη, που θεωρείται «πατέρας της Ιατρικής», να εξαίρει τις ιδιότητες πολλών βοτάνων.

Πιστή στη φράση «πρώτα ζούμε, μετά γράφουμε», πριν ξεκινήσω να γράφω τα αντίστοιχα θέματα έχω δοκιμάσει –μεταξύ άλλων– βελονισμό, ρέικι, μέθοδο Alexander. Η βοτανοθεραπεία μού «είχε ξεφύγει».

Μου κέντριζε πάντα το ενδιαφέρον, αλλά δεν ήξερα ποιο πρόβλημα υγείας σε οδηγεί στον/στη βοτανοθεραπευτή/τρια και τι ακριβώς γίνεται σε μία συνεδρία. Αυτό που γνωρίζω είναι πως τα βότανα έχουν συχνά πολύ ισχυρές ιδιότητες, γι’ αυτό και πριν πάρει κανείς οποιοδήποτε βότανο χρειάζεται να ενημερώνει τον γιατρό που τον παρακολουθεί, ειδικά όταν λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή.

Στο σημείο αυτό, λοιπόν, βγαίνει μπροστά ο… δυτικός μου εαυτός και η δυσπιστία μου απέναντι σε «θεραπείες» που μπορεί να εφαρμόζονται λανθασμένα ή από τα λάθος άτομα.

Όταν μίλησα στο τηλέφωνο με τη Βίκυ Κουλούρη, Herbal Medicine Consulting, για να κανονίσουμε τη συνάντησή μας, ένα από τα πρώτα πράγματα που της είπα ήταν τo πόσο δύσκολο φαντάζομαι ότι είναι να λέει ένας θεραπευόμενος στον γιατρό του ότι κάνει βοτανοθεραπεία. Η απάντησή της με εξέπληξε: «Συνεργάζονται πολύ εύκολα οι γιατροί. Είμαι σε επικοινωνία μαζί τους γιατί χρειάζεται να γνωρίζω την αγωγή τους για να μπορώ να δίνω βότανα που δεν θα αναστέλλουν τη δράση των φαρμάκων, αντίθετα –όπου είναι εφικτό– θα την προάγουν».

Αυτό ομολογώ δεν το περίμενα. Η πεποίθησή μου ότι η μη ολιστική προσέγγιση των γιατρών αποτελεί τον κανόνα στην Ελλάδα, μπήκε σε αμφισβήτηση. «Καλό σημάδι αυτό», σκέφτηκα και έκλεισα το ραντεβού μία Παρασκευή πρωί.

Στο γραφείο της βοτανοθεραπεύτριας

Στο γραφείο του/της βοτανοθεραπευτή/τριας μπορεί να σε οδηγήσει ένα συγκεκριμένο πρόβλημα υγείας, μπορεί όμως και να θες απλώς να θωρακίσεις γενικά την υγεία και την ευεξία σου. Στο πρώτο ραντεβού, το οποίο υπολόγισε ότι θα διαρκέσει γύρω στη μία ώρα, μιλάς στον/η βοτανοθεραπευτή/τρια για σένα, δίνοντας αναλυτικά το ιατρικό σου ιστορικό.

«Δεν αρκεί να συμπληρώσει κανείς ένα ιατρικό ιστορικό», ξεκαθαρίζει η κα Κουλούρη στην αρχή της συνάντησής μας και εξηγεί το γιατί: «Πολλές φορές, στο πλαίσιο της συζήτησης, θυμάται κανείς πράγματα για το παρελθόν, στα οποία ενδεχομένως να μην έδινε διαφορετικά σημασία. Στην ολιστική ιατρική, όμως, παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο. Πράγματα που έχει εμφανίσει ο οργανισμός μας, ακόμα κι όταν ήμασταν μωρά, δείχνει την τάση του, την ιδιοσυγκρασία του».

[Αισθάνομαι ότι πατάω σε δυο βάρκες, από τη μια σκέφτομαι ότι βρίσκομαι απέναντι από τη βοτανοθεραπεύτρια ως θεραπευόμενη, και από την άλλη κάνω ρεπορτάζ. Αντιλαμβάνομαι πόσο θα με δυσκολέψει αυτό το δίπολο.]

Ξεκινάς, λοιπόν, να δίνεις ένα ιστορικό της υγείας σου. Ο βοτανοθεραπευτής ή η βοτανοθεραπεύτρια στη δική μου περίπτωση, με άκουγε προσεκτικά, κρατούσε σημειώσεις και ενδιάμεσα μού έκανε κάποιες διευκρινιστικές ερωτήσεις.

Όταν τελείωσα τη διήγηση, μου ζήτησε την ημερομηνία και την ώρα γέννησής μου. Με ρώτησε αν έχω εμβολιαστεί κατά της COVID-19, πότε ήταν η τελευταία δόση και αν έχω δει αλλαγές στον οργανισμό μου.

Με ρωτάει αν είμαι πρώτο παιδί. «Είμαι», απαντάω χωρίς δισταγμό. «Δεν έχει υπάρξει κάποια αποβολή ή έκτρωση πριν από σένα, σωστά;» επιμένει ευγενικά. Μαθαίνω ότι για την κινεζική ιατρική θεωρείσαι δεύτερο παιδί ακόμα και αν έχει υπάρξει αγέννητο μωρό πριν από σένα.

«To πρώτο παιδί συνεχίζει το δέντρο του μπαμπά, και οι ασθένειές του και ο κώδικας επικοινωνίας είναι μπαμπάς. Το δεύτερο παιδί συνεχίζει το δέντρο της μαμάς. Το τρίτο παιδί είναι πάλι μπαμπάς, κι αυτό πάει εναλλάξ», μου εξηγεί.

Επόμενες ερωτήσεις τι προβλήματα υγείας ή ευαισθησίες έχει η μαμά μου και τι ο μπαμπάς μου, αν κάπνιζαν, ποια η σχέση μου μαζί τους.

Συζητάμε πάνω σε όλες αυτές τις θεματικές. «Δεν φαίνεται να είχες καθόλου δύσκολη σχέση με τον πατέρα σου». Αλήθεια είναι αυτό, σκέφτομαι. Συγκινούμαι – πέθανε πριν από έναν χρόνο. Δίπλα υπάρχουν χαρτομάντιλα, όπως στο γραφείο του ψυχοθεραπευτή. «Μου τα τελειώνουν γρήγορα», λέει η βοτανοθεραπεύτρια και μου εξηγεί ότι το κλάμα είναι μέρος της θεραπείας.

Με ρωτάει αν κάνω γυμναστική. Της λέω ότι παρόλη τη ζόρικη χρονικά καθημερινότητά μου, φέτος έβαλα τη γυμναστική τρεις φορές την εβδομάδα στο πρόγραμμα (και ενημέρωσα τους γύρω μου ότι αυτό είναι αδιαπραγμάτευτο – το λέω για να το ακούσω εγώ πρώτη απ’ όλους). «Μετά τα 35 ειδικά, πρέπει να μπει κανείς στη λογική της γυμναστικής, ακόμα και αν δεν έχει κάνει ποτέ μέχρι τότε», σχολιάζει και συνεχίζει: «Γιατί μετά το σώμα το κουβαλάς αντί να σε κουβαλάει».

[Η… βάρκα μου έχει αρχίσει να γέρνει προς την πλευρά του ασθενή. Έχω αφήσει τη δημοσιογραφική μου ιδιότητα κατά μέρος και έχω αφεθεί στη ροή της κουβέντας.]

Τι κρύβεται στη γλώσσα σου;

«Θα ήθελα να δω τη γλώσσα σου», μου λέει (να και κάτι που δεν φανταζόμουν ποτέ ότι θα ακούσω) και ο δημοσιογράφος μέσα μου βγαίνει με συνοπτικές διαδικασίες στην επιφάνεια. Σκέφτομαι τον μεσότιτλο που θα βάλω στην παράγραφο για τη γλώσσα. Ταυτόχρονα αναρωτιέμαι τι μπορεί να δει κανείς σε ένα τόσο δα όργανο.

Studio Head Shots iStock

«Τι μπορεί να δει κανείς στη γλώσσα;» τη ρωτάω. «Κάθε περιοχή στη γλώσσα αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριμένο όργανο του σώματος. Η γλώσσα δείχνει την υγεία της καρδιάς, ενώ παράλληλα είναι και ένας χάρτης των εσωτερικών οργάνων. Παρατηρώντας μία γλώσσα βλέπεις αν υπάρχουν "κρακ" (μπορείς να δεις έτσι πιθανές ανεπάρκειες του οργανισμού), αν υπάρχουν δυσχρωμίες, εξετάζεις το μέγεθος και το σχήμα της, κοιτάς αν είναι πρησμένη», μου εξηγεί.

Εντυπωσιάζομαι όταν μαθαίνω ότι η γλώσσα δεν δείχνει το πρόβλημα υγείας ενός ανθρώπου όταν αυτός παίρνει φαρμακευτική αγωγή και είναι ρυθμισμένος στο συγκεκριμένο ζήτημα (π.χ. αν έχει πίεση και παίρνει αγωγή γι' αυτό). «Τη γλώσσα μας θα μπορούσαμε να την κοιτάμε κάθε μέρα. Με τη γλώσσα συνδέονται όλα μας τα όργανα. Επίσης, η γλώσσα είναι ένα όργανο μέσω του οποίου μπορείς να κάνεις αποτοξίνωση», συμπληρώνει η βοτανοθεραπεύτρια.

Κοιτάει τη γλώσσα από πάνω και από κάτω. Μου λέει ότι ο οργανισμός μου είναι πολύ δυνατός (πάλι καλά). Με ενημερώνει, μεταξύ άλλων, ότι έχω φόβους για τους άλλους, μην πάθουν κάτι οι δικοί μου άνθρωποι (δεν το αντικρούω).

«Η ΓΛΩΣΣΑ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΧΑΡΤΗΣ ΤΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΜΑΣ ΟΡΓΑΝΩΝ».

Με αφορμή τη διαπίστωσή της, της μιλάω για την αγωνία μου για ένα πολύ δικό μου πρόσωπο που διαγνώστηκε πρόσφατα με ρευματοειδή αρθρίτιδα. Φαντάζομαι ότι θα μιλήσουμε για το στρες που σχετίζεται με αυτοάνοσα νοσήματα. Αντ’ αυτού με ρωτάει: «Έχει κακή σχέση με τη μητέρα του;» Κολλάω. «Αν ένας άνθρωπος παρουσιάσει ρευματοειδή αρθρίτιδα σε οποιαδήποτε ηλικία και δεν έχει προβλήματα αποδοχής από τη μαμά του, αυτό είναι ένας γεγονός που δεν πρόκειται να εξελιχθεί ως πάθηση. Αν όμως υπάρχουν θέματα αποδοχής με τη μητέρα, χρειάζεται να δουλέψει βαθιά για να λυθούν».

Τι «βλέπει» ένας βοτανοθεραπευτής μέσω του σφυγμού σου;

«Θέλω να δω και τον σφυγμό σου», μου λέει. Της τείνω το χέρι μου, ενώ σκέφτομαι τον επόμενο μεσότιτλο στο κείμενο. «Και μέσω των σφυγμών “βλέπουμε” τα όργανα», μου εξηγεί. «Στο δεξί χέρι “βλέπουμε” πνεύμονα, σπλήνα και δεξί νεφρό και στο αριστερό χέρι καρδιά ήπαρ και αριστερό νεφρό».

iStock

Το δικό μου θέμα έχει να κάνει με την ανεπάρκεια αίματος, η οποία απ’ ότι καταλαβαίνω είχε κάνει αισθητή την παρουσία της και στον σφυγμό και στη γλώσσα μου. Μου εξηγεί ότι βάζω παραπάνω δυνάμεις στη ζωή μου για να φέρω σε ισορροπία όσα βρίσκονται σε ανισορροπία. «Επειδή είναι πολύ δυνατό το ήπαρ σου, είσαι πολύ εξωστρεφής και δυναμική – το ήπαρ έχει, σύμφωνα με την κινεζική ιατρική, αυτή τη φωτιά. Γι’ αυτό δεν καταλαβαίνεις την κούραση – ο οργανισμός σου έχει εξισορροπήσει την κατάσταση. Το ήπαρ, που είναι πολύ δυνατό όργανο, μπορεί να σε κάνει και πιο νευρική, οξύθυμη ή να ξεσπάει με έντονο άγχος. Χρειάζεσαι ρύθμιση αυτού του οργάνου και επάρκεια αίματος για να μπορέσει να ισορροπήσει το σύστημά σου».

Κρατάω το εξής εξαιρετικά ενδιαφέρον: «Τα όργανα ουσιαστικά βρίσκουν τρόπο να ισορροπούν στην ανισορροπία τους». Η βοτανοθεραπεύτρια μού εξηγεί ότι ο οργανισμός έχει άπειρες δυνατότητες, ό,τι και να του δώσεις, θα καταφέρει να ισορροπήσει.

Και εδώ έρχεται το ακόμα πιο ενδιαφέρον: «Ναι μεν ο οργανισμός κάνει ό,τι μπορεί για να ισορροπήσει, αλλά έρχεται το συναίσθημα και επηρεάζει τα όργανα. Τα συναισθήματα είναι παθογόνοι που χτυπούν κατευθείαν τα όργανα (ενώ όλοι οι υπόλοιποι παθογόνοι περνούν μέσα από την πέψη, δεν έχουν τη δυνατότητα να απευθυνθούν κατευθείαν στα όργανα). Τα συναισθήματα είναι τα μόνα που δεν χτυπάνε πουθενά πόρτα, ανοίγουν και μπαίνουν».

Στο σημείο αυτό, η βοτανοθεραπεύτρια μού ζητάει να της πω αν έχω αλλεργίες σε φάρμακα ή βότανα, τις οποίες να γνωρίζω. Με ρωτάει αν ακολουθώ κάποια φαρμακευτική αγωγή αυτή την περίοδο και αν παίρνω βιταμίνες. Ακολουθούν οι ερωτήσεις: «Είναι σταθερός ο κύκλος σου; Έχεις δυσκοιλιότητα;»

Γίνε γιατρός του εαυτού σου

«Συνήθως επιλέγουμε στο τέλος της συνεδρίας να δείχνουμε το πώς κινείται η κινεζική ιατρική. Όχι γιατί διαφέρει τόσο πολύ από τη συμβατική ιατρική. Απλώς είναι πιο κωδικοποιημένη και έτσι μπορεί κανείς να συνδεθεί καλύτερα με το τι του συμβαίνει», μου λέει. «Αν δεν γνωρίζεις τον τρόπο που λειτουργεί ο οργανισμός σου και δεν ξέρεις τι ακριβώς σου συμβαίνει, ψάχνεις τις λύσεις εξωτερικά. Οι λύσεις, όμως, είναι πάντα εσωτερικές, γιατί εσύ συνδέεσαι με τα όργανά σου. Χρειάζεται να μπορείς να τα ελέγξεις και να πάρεις τα μηνύματα που σου δίνουν. Για να βοηθήσεις τον εαυτό σου, χρειάζεται να γίνεις γιατρός του οργανισμού σου, του σώματός σου», καταλήγει.

«ΑΝ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΕΙΣ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ Ο ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΣΟΥ, ΨΑΧΝΕΙΣ ΤΙΣ ΛΥΣΕΙΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ. ΟΙ ΛΥΣΕΙΣ, ΟΜΩΣ, ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ, ΓΙΑΤΙ ΕΣΥ ΣΥΝΔΕΕΣΑΙ ΜΕ ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΣΟΥ».

Ενώ σχεδιάζει σε ένα χαρτί τα όργανα και τον τρόπο που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους βάσει της κινεζικής ιατρικής, μου λέει: «Οι Κινέζοι χώρισαν τα όργανα σε ομάδες. Κάθε ομάδα είναι επιφορτισμένη με συγκεκριμένες εργασίες, δεν κάνουν όλοι τα πάντα.

»Όταν όλα τα όργανα λειτουργούν καλά, με υγεία και με αρμονία, το ένα βοηθάει το άλλο και το θρέφει, γίνεται η “μαμά” του. Όταν όμως ένα όργανο έχει κάποιο θέμα, αρχίζει η ανισορροπία στο ταίρι του». Τι σημαίνει αυτό; «Όλα τα όργανα είναι συμπληρωματικά. Επομένως, όταν υπάρχει πρόβλημα σε ένα όργανο, υπάρχει και στο ταίρι του, στο “παιδί” του – όταν ο γονιός δεν είναι καλά, αντλεί ενέργεια από το παιδί του».

Ζητάω περισσότερες εξηγήσεις. Η βοτανοθεραπεύτρια μού δίνει το παρακάτω παράδειγμα: Έστω ότι υπάρχει ανισορροπία στην καρδιά. Τότε, η καρδιά θα τραβήξει ενέργεια από το στομάχι και τη σπλήνα. Παράλληλα, τις “εργασίες” που δεν είναι πλέον σε θέση να ολοκληρώσει η καρδιά, θα τις στείλει σε άλλα όργανα, στον πνεύμονα και στο παχύ έντερο.

Άρα τα συναισθήματά μας (με τα οποία ασχολείται η καρδιά) προσπαθούν να αποβληθούν μέσα από το έντερο. Αν όμως δεν μπορούν να αποβληθούν, μένουν εκεί ως κόμποι. Άρα, μιλάμε για δυσκοιλιότητα. Ή για φουσκώματα. Αυτό συμβαίνει επειδή δεν πέπτουμε μόνο την τροφή, πέπτουμε και την εμπειρία και το συναίσθημα.

Η βοτανοθεραπεύτρια μού λέει ότι κάθε όργανο έχει και ένα στοιχείο, σύμφωνα με την παραδοσιακή κινεζική ιατρική. Για παράδειγμα, το στομάχι, το πάγκρεας και ο σπλήνας (που στην κινεζική ιατρική θεωρούνται ένα όργανο) ασχολούνται με τα θέματα της πέψης και της θρέψης, γι’ αυτό έχουν ως στοιχείο τη γη. Πώς θα τα δυναμώσω λοιπόν; Τρώγοντας… γη, δηλαδή δημητριακά, ψωμί, τυρί. Το θέμα είναι: Πόσο ψωμί θα φάω; Τι ποιότητα ψωμιού θα φάω;

«ΟΤΑΝ ΤΟ ΣΤΟΜΑΧΙ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟ, Ο,ΤΙ ΚΑΙ ΝΑ ΣΥΜΒΕΙ ΣΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΟΡΓΑΝΑ, ΤΟ ΣΤΟΜΑΧΙ ΕΙΝΑΙ ΣΕ ΘΕΣΗ ΝΑ ΤΑ ΕΛΕΓΞΕΙ».

Στις νέες γνώσεις που αποθηκεύω στον σκληρό δίσκο του μυαλού μου είναι και η εξής:  Όταν το στομάχι είναι δυνατό, ό,τι και να συμβεί σε όλα τα υπόλοιπα όργανα, το συγκεκριμένο όργανο είναι σε θέση να τα ελέγξει.

Τι περιστατικό είμαι;

Η συνεδρία πλησιάζει προς το τέλος της και εγώ σύντομα θα μάθω «τι είδους περιστατικό» είμαι. «Είσαι ένα περιστατικό βοτανοθεραπείας», μου λέει η ειδικός. «Ίσως να χρειαστείς και ελάχιστες βοηθητικές συνεδρίες βελονισμού που θα ξεμπλοκάρουν το συναίσθημά σου. Είσαι από τα περιστατικά που βλέπουν διαφορά από την πρώτη κιόλας εβδομάδα μετά τη λήψη βοτάνων».

Κλείνουμε τη συζήτησή μας ως εξής: «Είναι μαγική η αλλαγή του ανθρώπου όταν παίρνει βότανα. Σταματάει να είναι αυτοαναφορικός. Μου λέει ένας θεραπευόμενος “Eίμαι οξύθυμος”. “Δεν είσαι οξύθυμος”, του απαντάω, “Είσαι ηπατικός”. Αν το αλλάξεις αυτό, θα σταματήσεις να είσαι οξύθυμος. Έχουμε μάθει τόσα χρόνια, να είμαστε κάτι συγκεκριμένο, ενώ στην πραγματικότητα αυτό που (θεωρούμε ότι) είμαστε είναι ένα μπλοκάρισμα ενός οργάνου που φωνάζει μέσα από το ελάττωμά μας, ότι χρειάζεται θεραπεία», καταλήγει.

6 ερωτήσεις στη βοτανοθεραπεύτρια

1. Σε τι μορφή δίνονται τα βότανα;

Σε έγχυμα (τα φύλλα ή και τα άνθη του βοτάνου βυθίζονται σε ήδη βραστό νερό και δεν μένουν να «ψηθούν» στη φωτιά, όπως συμβαίνει με το αφέψημα), σε μορφή βάμματος ή χαπιού.

2. Πότε θα δω αποτελέσματα;

Την τρίτη μέρα αφού ξεκινήσεις τη λήψη των βοτάνων, ο βοτανοθεραπευτής επικοινωνεί μαζί σου για να κάνει αυτό που λέμε «εποπτεία της συνταγής», να δει δηλαδή αν είσαι καλά, αν αισθάνεσαι κάτι διαφορετικό. Ουσιαστικά, μπαίνουν σε λειτουργία οι μηχανισμοί αυτοίασης.

Η θεραπεία συνήθως διαρκεί 1,5 μήνα. Μέσα σε αυτό το διάστημα μπορεί η ζωή κάποιου να έχει αλλάξει ριζικά. Αυτή η τηλεφωνική εποπτεία που γίνεται, είναι ουσιαστικά μια εκπαίδευση. Αρχίζει ο θεραπευόμενος να καταλαβαίνει πώς νιώθει, να συνδέεται με τον οργανισμό του και με τα μηνύματα που αυτός του δίνει, οπότε μαθαίνει να τον διαχειρίζεται. Ο θεραπευόμενος είναι υποχρεωμένος να συμμετέχει στη θεραπεία του, έχει ευθύνη.

Τα αυτοάνοσα, βέβαια, θέλουν αρκετό χρόνο θεραπείας, επειδή πρόκειται για βαθιά συναισθηματικά θέματα τα οποία γίνονται οργανικά. Τα δουλεύουμε συνήθως έναν χρόνο, σπάνια μου έχει τύχει να βοηθηθούν άτομα μα αυτοάνοσα μέσα σε τρεις μήνες.

3. Τι αλλαγές παρατηρεί κανείς;

Η φύση είναι φυσική, έτσι και η εναλλακτική θεραπεία έρχεται με φυσικό τρόπο – αυτή είναι η μαγεία της. Όλοι περιμένουμε να ξυπνήσουμε ξαφνικά ένα πρωί και να δούμε μια συνταρακτική αλλαγή στη ζωή μας – δεν γίνεται έτσι, η υγεία χτίζεται. Ο δικός μας ρόλος είναι να εκπαιδεύσουμε τους θεραπευόμενους να βλέπουν τις αλλαγές που συμβαίνουν. Σήμερα, τρέχουμε διαρκώς, το μυαλό μας είναι αλλού, δεν είμαστε παρόντες στη ζωή μας, οπότε δεν παρατηρούμε και τις όποιες αλλαγές γίνονται.

4. Υπάρχουν αντενδείξεις στη λήψη βοτάνων; Αν κάποιος π.χ. ακολουθεί συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή μπορεί να λαμβάνει βότανα;

Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να μη χαλάσουμε το φαρμακευτικό σχήμα του γιατρού. Επιπλέον, προσπαθούμε να επιλέξουμε βότανα που προάγουν τη δράση του εκάστοτε φαρμάκου. Ελέγχουμε λοιπόν τις συνέργειες βοτάνου και φαρμάκου. Είμαστε πάντα σε επικοινωνία με τους γιατρούς των θεραπευόμενων, γιατί στην πραγματικότητα εμείς είμαστε φροντιστές υγείας, δηλαδή βοηθάμε τον γιατρό στη δουλειά που έχει να κάνει.

5. Υπάρχουν ασθένειες που δεν μπορεί να βοηθήσει η βοτανοθεραπεία;

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν φτάσει στο σημείο να θεραπεύουν 8 στα 10 άτομα. Αυτοί που δεν θεραπεύονταν ανήκαν σε μία από τις δύο παρακάτω κατηγορίες: α) όσοι ήταν η ώρα τους να φύγουν και β) όσοι κέρδιζαν κάτι από την ασθένειά τους και επομένως στην πραγματικότητα δεν ήθελαν να θεραπευτούν. Προσωπικά, πιστεύω ότι όλοι θεραπεύονται, ακόμα και από τις πιο δύσκολες παθήσεις, αρκεί να μην ανήκουν σε κάποια από τις δύο κατηγορίες.

6. Μπορεί να κάνει ένα παιδί βοτανοθεραπεία;

Από την ηλικία των 7 ετών, ναι. Σε μικρότερες ηλικίες ενδείκνυται περισσότερο η ομοιοπαθητική για πρακτικούς λόγους – ένα παιδί δύσκολα πίνει βότανα και καταπίνει χάπι.