Ο ΤΡΟΠΟΣ ΠΟΥ ΑΝΑΠΝΕΕΙΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΕΙ ΤΗΝ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΣΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

Το ήξερες ότι οι κόρες των ματιών σου αλλάζουν μέγεθος καθώς αναπνέεις; Αυτό αποδεικνύει νέα έρευνα, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο να επηρεάζεται ο τρόπος που αντιλαμβάνεσαι τον κόσμο γύρω σου.

Πιθανότατα έχετε ακούσει τη φράση που λέει ότι τα μάτια είναι παράθυρα στην ψυχή μας, ή ότι τα μάτια αλλάζουν ανάλογα με το πού εστιάζουμε, με το πόσο φως εισχωρεί σε αυτά, ή ακόμα και με τη συναισθηματική μας κατάσταση.

Οι επιστήμονες μελετούν εδώ και καιρό το μέγεθος που έχουν οι κόρες των ματιών μας για να κατανοήσουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν και αντιδρούν σε ερεθίσματα. Οι κόρες των ματιών μας δεν είναι ποτέ στατικές, αλλά προσαρμόζονται διαρκώς, ως απάντηση τόσο σε εξωτερικούς όσο και σε εσωτερικούς παράγοντες.

Πώς αντιδρούν οι κόρες των ματιών μας στο φως;

Η πιο γνωστή αντίδρασή τους είναι ότι ελέγχουν πόσο φως εισέρχεται στο μάτι, όπως ακριβώς το διάφραγμα μιας φωτογραφικής μηχανής. Μπορείτε να το επιβεβαιώσετε πολύ εύκολα και μόνοι σας, με το να κοιταχτείτε σε ένα καθρέφτη και να ρίξετε φως στο μάτι σας. Τότε θα δείτε αμέσως τις κόρες των ματιών σας να συρρικνώνονται.

Αυτή η διαδικασία φυσικά επηρεάζει άμεσα την οπτική μας αντίληψη. Οι μεγαλύτερες κόρες μάς βοηθούν να εντοπίζουμε αχνά αντικείμενα, ιδιαίτερα στην περιφερική όραση, ενώ οι μικρότερες κόρες ενισχύουν την ευκρίνεια, βελτιώνοντας εργασίες όπως η ανάγνωση.

Πράγματι, αυτό το αντανακλαστικό είναι τόσο αξιόπιστο που οι γιατροί το χρησιμοποιούν για την αξιολόγηση της λειτουργίας του εγκεφάλου. Εάν μια κόρη δεν αντιδρά στο φως, αυτό θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια επείγουσα ιατρική κατάσταση, όπως ένα εγκεφαλικό επεισόδιο.

Πώς σχετίζονται οι κόρες των ματιών με την ψυχολογία και τον τρόπο που εστιάζουμε;

Είναι καλά τεκμηριωμένο ότι οι κόρες των ματιών μας συστέλλονται όταν εστιάζουμε σε ένα κοντινό αντικείμενο και διαστέλλονται ως απάντηση στη γνωστική προσπάθεια ή στη συναισθηματική διέγερση.

Όπως είπε κάποτε η ερευνήτρια, Irene Loewenfeld, «ο άνθρωπος μπορεί είτε να κοκκινίζει είτε να χλωμιάζει όταν είναι συναισθηματικά ταραγμένος, αλλά οι κόρες του πάντα διαστέλλονται». Για τον λόγο αυτό, το μέγεθος της κόρης χρησιμοποιείται συχνά στην ψυχολογία και τις νευροεπιστήμες ως μέτρο της νοητικής προσπάθειας και της προσοχής.

Η αναπνοή έρχεται ως τέταρτη αντίδραση των ματιών

Για πολλές δεκαετίες, αυτά τα τρία είδη αντίδρασης της κόρης ήταν τα μόνα που οι επιστήμονες ήταν σίγουροι ότι υπήρχαν.

Αναρίθμητες μελέτες επιβεβαιώνουν ότι οι κόρες συστέλλονται σε απόκριση στη φωτεινότητα, καθώς και σε απόκριση σε κοντινή εστίαση, και διαστέλλονται σε απόκριση στην αύξηση της διέγερσης και της ψυχικής προσπάθειας, είτε προκαλείται από ένα εξωτερικό ερέθισμα είτε αυθόρμητα.

Μια πολύ πρόσφατη έρευνα από μια ομάδα ερευνητών από το Ινστιτούτο Καρολίνσκα της Στοκχόλμης και από το Πανεπιστήμιο του Γκρόνινγκεν της Ολλανδίας επιβεβαίωσε ότι η αναπνοή είναι το τέταρτο είδος ερεθισμάτων στο οποίο αντιδράνε οι κόρες των ματιών μας.

Κατά το ερέθισμα αυτό, οι κόρες τείνουν να είναι μεγαλύτερες κατά την εκπνοή και μικρότερες κατά τη διαδικασία της εισπνοής. Σε αντίθεση με άλλες αποκρίσεις της κόρης, αυτή προέρχεται αποκλειστικά από το σώμα και φυσικά δε σταματά να συμβαίνει, επηρεάζοντας εξίσου τη διαστολή αλλά και τη συστολή της κόρης των ματιών.

Η έρευνα από το Ινστιτούτο της Στοκχόλμης και το Πανεπιστήμιο της Ολλανδίας, επιβεβαιώνει μέσω πέντε πειραμάτων με περισσότερους από 200 συμμετέχοντες, ότι το μέγεθος της κόρης κυμαίνεται ανάλογα με το στάδιο της αναπνοής στο οποίο βρίσκεται κανείς κάθε φορά, καθώς και ότι αυτό το αποτέλεσμα είναι αξιοσημείωτα ισχυρό.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Πώς πραγματοποιήθηκαν τα πειράματα;

Σε αυτές τις μελέτες κάλεσαν συμμετέχοντες στο εργαστήριο και κατέγραψαν το μέγεθος της κόρης τους και το μοτίβο της αναπνοής τους, ενώ οι συμμέχοντες χαλάρωναν ή εκτελούσαν εργασίες σε μια οθόνη υπολογιστή.

Ταυτόχρονα, μετέβαλαν συστηματικά τους άλλους βασικούς παράγοντες απόκρισης της κόρης καθ’ όλη τη διάρκεια της μελέτης (φωτισμό, απόσταση σταθεροποίησης και νοητική προσπάθεια που απαιτείται για τις εργασίες). Σε όλες τις περιπτώσεις, ο τρόπος με τον οποίο η αναπνοή επηρεάζει τις κόρες παρέμεινε σταθερός. Επιπλέον, εξέτασαν τον τρόπο με τον οποίο διαφορετικά μοτίβα αναπνοής επηρέαζαν την απόκριση.

Οι συμμετέχοντες έλαβαν οδηγίες να αναπνέουν αποκλειστικά από τη μύτη ή το στόμα και να ρυθμίζουν τον ρυθμό της αναπνοής τους, καθώς και να τον επιβραδύνουν και να τον επιταχύνουν. Σε όλες τις περιπτώσεις, προέκυψε το ίδιο μοτίβο: το μέγεθος της κόρης παρέμεινε το μικρότερο γύρω από την έναρξη της εισπνοής και το μεγαλύτερο κατά την εκπνοή.

Πώς μας επηρεάζει αυτή η ανακάλυψη;

Αυτή η ανακάλυψη αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε τόσο για την αναπνοή όσο και για την όραση. Υποδηλώνει μια βαθύτερη σύνδεση μεταξύ της αναπνοής και του νευρικού συστήματος από ό,τι είχαμε συνειδητοποιήσει προηγουμένως. Το επόμενο μεγάλο ερώτημα είναι αν αυτές οι λεπτές αλλαγές της κόρης επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τελικά τον κόσμο.

Οι διακυμάνσεις φυσικά είναι μόνο κλάσματα του χιλιοστού, μικρότερες από την απόκριση της κόρης στο φως, αλλά παρόμοιες με την απόκριση της κόρης στην πνευματική προσπάθεια ή τη διέγερση. Το μέγεθος αυτών των διακυμάνσεων όμως είναι θεωρητικά αρκετά μεγάλο ώστε να επηρεάζει την οπτική μας αντίληψη.

Επιπλέον, όπως ακριβώς η απόκριση της κόρης στο φως χρησιμοποιείται ως διαγνωστικό εργαλείο, οι αλλαγές στη σχέση μεταξύ του μεγέθους της κόρης και της αναπνοής θα μπορούσαν να αποτελούν πρώιμο σημάδι νευρολογικών διαταραχών.

Οι επιστήμονες διαπιστώνουν ολοένα και περισσότερο ότι ο εγκέφαλός μας δεν επεξεργάζεται τις εξωτερικές πληροφορίες μεμονωμένα, αλλά ενσωματώνει σήματα και από το εσωτερικό του σώματος μας. Η έρευνα που αναφέρθηκε, αποτελεί λοιπόν μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο οι εσωτερικοί μας ρυθμοί επηρεάζουν την αντίληψή μας.

Αν επομένως η αναπνοή μας επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο αλλάζουν οι κόρες των ματιών μας, θα μπορούσε επίσης να διαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας;