Η ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΜΑΚΡΟΖΩΙΑΣ

Γιατί κάποιος φτάνει δραστήριος μέχρι τα 90, ενώ κάποιος άλλος είναι ανήμπορος από τα 60 του; Επιστήμονες βάζουν στο μικροσκόπιο τη βιολογική ηλικία και προσπαθούν να ξεκλειδώσουν το μυστικό για μια μακρά και υγιή ζωή.

Αν βρίσκεσαι στη δεκαετία των 50, σίγουρα πολλές φορές μέσα στη μέρα σου διαπιστώνεις πως παλαιότερα μπορούσες να είσαι λειτουργικός με λιγότερες ώρες ύπνου, ή πως κάποιες εργασίες σε κούραζαν λιγότερο. Ανεξάρτητα με το σε ποια ηλικιακή ομάδα ανήκεις, σίγουρα γνωρίζεις ή έχεις στο περιβάλλον σου κάποιον 90χρονο που μπορεί να ζει μια εξαιρετικά δραστήρια ζωή, ή κάποιον 70χρονο που μπορεί να είναι κλινήρης με αμέτρητα προβλήματα υγείας.

Η γήρανση και οι μηχανισμοί της είναι ένα από τα μυστήρια που η επιστήμη προσπαθεί ακόμη να αποκρυπτογραφήσει. Το θέμα αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον και βαρύτητα αν αναλογιστεί κανείς τους αυξανόμενους ρυθμούς γήρανσης του παγκόσμιου πληθυσμού. Άλλωστε, η εξασθένιση του οργανισμού και η επιδείνωση της φυσικής κατάστασης δεν εξαρτώνται μόνο από ασθένειες που είναι συνδεδεμένες με το προχωρημένο της ηλικίας, όπως η οστεοπόρωση ή η άνοια, αλλά απλώς και μόνο από τα χρόνια που περνούν.

Ο ρυθμός της γήρανσης

Κάθε άνθρωπος γερνά με διαφορετικό τρόπο και ρυθμό. Αν και η ηλικία είναι ένας βασικός παράγοντας κινδύνου για κάποιες χρόνιες παθήσεις, είναι αναξιόπιστος δείκτης για το πόσο θα εξασθενήσει το σώμα σου ή πόσο επιρρεπής θα είσαι σε ασθένειες που συνδέονται με την ηλικία. Ο λόγος είναι ότι υπάρχει μια διαφορά μεταξύ της χρονολογικής σου ηλικίας, των ετών δηλαδή που ζεις σε αυτόν τον πλανήτη, και της βιολογικής σου ηλικίας, δηλαδή της φυσικής σου κατάστασης και του πόσο καλά λειτουργεί ο οργανισμός σου.

Πολλοί επιστήμονες έχουν επιδοθεί στην αναζήτηση του υπολογισμού της βιολογικής ηλικίας. Μεταξύ αυτών η Aditi Gurkar, αναπληρώτρια καθηγήτρια Γηριατρικής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ. «Με ενδιαφέρει πολύ να επαναπροσδιορίσω την έννοια της ηλικίας. Το εργαστήριό μου έχει επενδύσει στο να βρει τρόπους να μετρήσει τη βιολογική ηλικία. Αυτή άλλωστε είναι μια πιο ακριβής μέτρηση για το πόσα χρόνια από τη ζωή σου θα είσαι υγιής. Τι είναι αυτό που έκανε τη γιαγιά μου να είναι από τα 70 της κλινήρης και με πολλά προβλήματα υγείας και τον 93χρονο παππού μου να είναι δραστήριος και να με βοηθά με τα μαθήματά μου μέχρι τα βαθιά του γεράματα;». Στην αναζήτηση τους για τα μυστικά της βιολογικής ηλικίας, οι επιστήμονες στο εργαστήριο της Gurkar κατέληξαν σε δύο είδη παραγόντων που επηρεάζουν τη γήρανση και τη νόσηση του οργανισμού.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Παράγοντες που επηρεάζουν τη βιολογική ηλικία

1. Γενετικοί παράγοντες

Τα παιδιά γονέων που έζησαν πολλά χρόνια υγιείς τείνουν και αυτά να ζήσουν περισσότερο. Ερευνητές έχουν εντοπίσει αρκετά γονίδια που επηρεάζουν τη μακροζωία και παίζουν ρόλο στην ανθεκτικότητα και στην προστασία από το στρες. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα γονίδια που επιδιορθώνουν το DNA, προστατεύουν τα κύτταρα από τις ελεύθερες ρίζες και διαχειρίζονται τα επίπεδα του λίπους στον οργανισμό.

2. Περιβάλλον και τρόπος ζωής

Οι συνήθειες του ύπνου, η κατανάλωση νερού, η άσκηση, η διατροφή και οι κοινωνικές σχέσεις συνδέονται με τη μακροζωία και με το πόσα χρόνια της ζωής σου θα είσαι υγιής. Η σύνδεση με άλλους ανθρώπους αυξάνει επίσης τα χρόνια που θα έχεις καλή φυσική κατάσταση, ευεξία και καλή υγεία. Αρκετές έρευνες συνδέουν την κοινωνική απομόνωση με το στρες, τη νόσηση και την θνησιμότητα.

Η άσκηση και η διατροφή επηρεάζουν έντονα τη βιολογική ηλικία. Αντίθετα με ό,τι ισχύει για τους γενετικούς παράγοντες, είναι κάτι που μπορούμε να ελέγξουμε και να διαμορφώσουμε προς όφελός μας. Δεν είναι τυχαίο ότι οι μακροβιότεροι άνθρωποι στον πλανήτη κινούνται, τρέφονται υγιεινά και έχουν κοινωνικούς δεσμούς.

Βιολογική ηλικία: το μυστικό της παράτασης μιας υγιούς ζωής

Ακόμα δεν υπάρχει αποτελεσματικό τεστ που να προβλέπει την πορεία της υγείας ενός ατόμου αρκετά νωρίς στη ζωή του, ώστε να μπορεί κανείς να παρέμβει και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής του καθώς γερνά. Οι επιστήμονες προσπαθούν να εντοπίσουν ένα μόριο που να είναι αρκετά ευαίσθητο και εξειδικευμένο, ώστε να χρησιμεύσει ως μοναδικό δακτυλικό αποτύπωμα για τη βιολογική ηλικία. Ένα μοριακό δακτυλικό αποτύπωμα γήρανσης μπορεί να αποτελέσει εργαλείο για τον εντοπισμό των ατόμων που είναι λιγότερο ανθεκτικά σε ασθένειες και χρειάζονται πιο έντονη και συχνή παρακολούθηση, και έγκαιρη παρέμβαση για τη διατήρηση της υγείας τους

Υπάρχουν αρκετοί μοριακοί δείκτες που μπορεί να χρησιμεύσουν ως βιολογικά αποτυπώματα ηλικίας:

• Τα zombie cells, κύτταρα που είναι γηρασμένα και δεν διαιρούνται, αλλά συσσωρεύονται όπως μεγαλώνουμε, τα οποία έρευνες έχουν αποδείξει ότι αν καταφέρουμε να τα απομακρύνουμε από τον οργανισμό θα επιμηκύνουμε την διάρκεια ζωής.
• Οι επιγενετικές αλλαγές, οι μικρές τροποποιήσεις που γίνονται ώστε να μπορούν τα κύτταρα να ερμηνεύουν σωστά τις «οδηγίες», χωρίς όμως να αλλάζει όλος ο κώδικας.
• Οι μεταβολίτες παίζουν και αυτοί σημαντικό ρόλο. Οι επιστήμονες στο εργαστήριο της Gurkar προσπαθούν να κατανοήσουν την ακριβή σύστασή τους για να καταλάβουν ποιος μπορεί καλύτερα να προβλέψει τη βιολογική ηλικία.