H «ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΝΑ ΜΗΝ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΣ» ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΤΥΧΙΑ

Η φιλοσοφική σχολή του Ταοϊσμού δεν είναι υπέρ του να παρεμβαίνεις στη φυσική ροή των πραγμάτων, αλλά να εφαρμόζεις την «τέχνη του να μην προσπαθείς».

Αν έχεις καταφέρει να διαχειριστείς τα άγχη σου σε βαθμό που να μην απειλούν τη ζωή σου (είτε τώρα είτε σε βάθος χρόνου, όταν πια θα ’χουν «γεμίσει» το είναι σου), πρώτα θέλω να σε συγχαρώ. Μετά θα σου πω ότι έχεις τον σεβασμό μου και θα ήθελα να μου πεις πώς τα κατάφερες, ώστε να μεταδώσουμε την εμπειρία μήπως σωθούν κι άλλοι. Σε κάθε άλλη περίπτωση, αν αναζητάς τρόπους να παραμείνεις στην επιφάνεια του ωκεανού στον οποίο νιώθεις πως σε έχουν πετάξει –χωρίς να σου δώσουν έστω ένα κουπί–, θα σου προτείνω για σήμερα την «τέχνη του να μην προσπαθείς» του Λάο Τσε.

Δεν είναι ακριβώς ό,τι διαβάζεις. Δηλαδή, δεν γίνονται όλα ενώ εσύ κοιμάσαι ή χωρίς να κουνάς το δαχτυλάκι σου. Ωστόσο, γίνονται όταν δεν πάμε αντίθετα στη φυσική ροή των πραγμάτων.

Ο Λάο Τσε και ο Ταοϊσμός

Ο Ταοϊσμός –φιλοσοφική σχολή που βασίστηκε στα κείμενα του «Τάο Τε Κινγκ», τα οποία αποδόθηκαν στον Λάο Τσε– παρατήρησε πως οι άνθρωποι συχνά ενεργούν με αντιπαραγωγικούς τρόπους. Εκβιάζουν καταστάσεις, για να ανακαλύψουν αργά ή γρήγορα πως αυτό γυρίζει μπούμερανγκ.

Προσπαθούμε να βελτιώσουμε τον κόσμο. Μετά παρατηρούμε πως οι αλλαγές του φυσικού τρόπου προκαλούν πολλά νέα προβλήματα. Όσο πασχίζουμε για κάτι, τόσο απομακρυνόμαστε από αυτό.

Ενδεχομένως να προσπαθούμε να εντυπωσιάσουμε κάποιον που μας εκλύει και για κάποιο λόγο, όσο περισσότερο προσπαθούμε, τόσο λιγότερο επιτυγχάνουμε.

Πρόκειται να κάνουμε μια ομιλία την οποία έχουμε προβάρει 100 φορές. Μολονότι έχουμε αποστηθίσει το περιεχόμενο, όταν έρχεται η ώρα τα κάνουμε θάλασσα.

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, το πρόβλημα δεν είναι οι γνώσεις και οι ικανότητές μας. Ξέρουμε αρκετά. Έχουμε προετοιμαστεί αρκετά. Το πρόβλημα προκύπτει όταν γινόμαστε οι ίδιοι εμπόδιο στον δρόμο μας. Είναι το μυαλό μας που προσπαθεί πάρα πολύ σκληρά να ελέγξει την κατάσταση και να αναλύσει με τη λογική τα πάντα.

Ο Λάο Τσε, ιδρυτής του Ταοϊσμού, ήταν ενήμερος της ανθρώπινης ιδιομορφίας να χανόμαστε μέσα στη λογική μας παρουσία, να ξεχνάμε τον φυσικό τρόπο και να παλεύουμε να κολυμπήσουμε ενάντια στο ρεύμα. Έτσι, κάποιες φορές καταλήγουμε πολύ πιο μακριά από τους στόχους μας σε σχέση με το πού ήμασταν όταν ξεκινήσαμε.

Τι θα γίνει αν σταματήσουμε να προσπαθούμε σκληρά; Αν βρούμε έναν αβίαστο τρόπο να κάνουμε αυτό που θέλουμε;

Αυτή είναι η θεωρία του Λάο Τσε, για την ύπαρξη του οποίου δεν υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία. Εάν έζησε, ήταν μεταξύ του 5ου και του 6ου αιώνα. Κάτι που τον κάνει πιο σύγχρονο από τον Κομφούκιο, ο οποίος έδωσε στους Ασιάτες οδηγίες ζωής που έχουν ισχύ έως σήμερα.

Για την ιστορία, ο Λάο Τσε υποστήριξε πως η κατανόηση του Ταοϊσμού φτάνει έως τα όρια της αντίληψης του καθενός. Oι άλλοι φιλόσοφοι έχουν συμφωνήσει πως δεν αφορά την κυριαρχία της Δύναμης. Είναι ό,τι αντιλαμβανόμαστε πως συμβαίνει χωρίς να βιαζόμαστε, ενώ πάντα κάνουμε ό,τι έχουμε να κάνουμε.

Είναι η δύναμη του αχανούς βάθους που δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να κινηθούμε μαζί του ή εναντίον του. Το να ζούμε σε αρμονία με το Τάο είναι ο υπέρτατος στόχος.

Αυτοί που τρέχουν για να πάνε μπροστά δεν φτάνουν πολύ μακριά

Ο Λάο Τσε έδωσε κάποιες… οδηγίες προς ναυτιλομένους. Για παράδειγμα, επισήμανε την ανάγκη της γαλήνης του μυαλού, του να είμαστε δεκτικοί αντί για ελεγκτικοί, ενώ έδωσε το περίεργο concept της «αβίαστης προσπάθειας»: Πρόκειται για ελεύθερα ρέοντα αυθορμητισμό, κατά τον οποίο το άτομο ενώνεται με την πράξη.

Κοινώς, δεν εκβιάζουμε πράξεις ορμώμενοι από το εγώ μας. Σεβόμαστε τις σχετικές δυνάμεις που παρατηρούμε σε κάθε κατάσταση της ύπαρξής μας και πάμε με το ρεύμα. Δεν αφήνουμε απλά τη φύση να κάνει τη δουλειά της. Έχουμε το θάρρος και το κουράγιο να αποδράσουμε από τη νοητική παρουσία των υποθέσεων, των ιδεών και των κατηγοριών, και να συνδεθούμε με τον κόσμο, όπως αυτός παρουσιάζεται μπροστά μας.

Το «manual» του Λάο Τσε

Πριν αναλύσουμε περαιτέρω αυτήν την εξόχως ενδιαφέρουσα πρόταση, θα χρειαστεί να διευκρινίσουμε πως ο Λάο Τσε φέρεται να έγραψε το «Τάο Τε Κινγκ». Είναι γνωστό ως μυστήριο κομμάτι τέχνης, καθώς δεν υπάρχει συμφωνία των μελετητών ως προς το πότε γράφτηκε ή αν υπήρξε ποτέ ο συγγραφέας του. Παρ’ όλα αυτά, είναι ένα από τα κείμενα που έχουν μεταφραστεί στις περισσότερες γλώσσες στην ιστορία.

Φαίνεται πως το «Τάο Τε Κινγκ» προέκυψε ως manual για έναν ηγέτη. Ένα σημαντικό του μέρος αφορά τη διακυβέρνηση και το πώς μπορεί να γίνει κάποιος καλός ηγέτης, αφήνοντας τους ανθρώπους να κυβερνούν τον εαυτό τους.

Αναπτύσσει θέματα όπως η εμπιστοσύνη και η καταπίεση, η μετριοπάθεια και η υπερβολή, η ταπεινοφροσύνη και η υπερηφάνεια. Δηλαδή, ποιότητες που μπορούν να αναδείξουν ή να καταστρέψουν έναν ηγέτη, αλλά και έναν άνθρωπο.

Ο Λάο Τσε γράφει για την αξία της εμπιστοσύνης αντί του ελέγχου των πάντων, του να επιλέγεις τη χαμηλότερη θέση, από το να κυριαρχείς. Να είσαι ευέλικτος και όχι άκαμπτος.

Mε ποιητικές φράσεις κατάφερε να κάνει πολύ ξεκάθαρο το μήνυμα του.

Για παράδειγμα, έγραψε πως αυτοί που είναι άκαμπτοι και σκληροί είναι οι Ακόλουθοι του Θανάτου και θα σπάσουν. Οι ήπιοι και συμβιβαστικοί είναι Ακόλουθοι της Ζωής και θα υπερνικήσουν.

Δικά του είναι και τα εξής:

• Αυτοί που πατούν στα ακροδάχτυλα τους δεν στέκονται σταθερά.
• Αυτοί που τρέχουν για να πάνε μπροστά δεν φτάνουν πολύ μακριά.
• Αυτοί που προσπαθούν να επισκιάσουν άλλους κάνουν πιο αμυδρό το δικό τους φως.

Η θεωρία της αβίαστης προσπάθειας

Αν βρίσκετε παράδοξη την παθητική πρόταση του Λάο Τσε για την προσπάθεια, όταν ολοκληρώσετε την ανάγνωση το πιθανότερο είναι να συμφωνήσετε με ό,τι έγραψε. Να βοηθήσω.

«Θέλετε να κυριαρχήσετε του κόσμου; Να τον ελέγξετε; Δεν πιστεύω πως αυτό μπορεί να γίνει. Ο κόσμος είναι ένα ιερό δοχείο και δεν μπορεί να ελεγχθεί. Θα τα κάνετε μόνο χειρότερα, αν προσπαθήσετε. Θα γλιστρήσει από τα δάχτυλα σας και θα εξαφανιστεί».

Tόνισε πως όσοι εξασκούν την απραξία βλέπουν τα πάντα να παίρνουν τον δρόμο τους. Πώς γίνεται αυτό;

Σύμφωνα με την κινεζική φιλοσοφία, Wu Wei σημαίνει «απραξία» και έχει διάφορες μορφές. Στην ουσία δεν πρόκειται για μηδενικές πράξεις, αλλά για τον φυσικό τρόπο. Το να μην υπερβαίνουμε όλα τα όρια προκειμένου να επιτύχουμε κάτι. Να πηγαίνουμε με το κύμα, όχι να το κυνηγάμε. Να μην δεν πιέζουμε πέραν των φυσικών ορίων. Να χρησιμοποιούμε προς όφελος μας το Τάο, συμπλέοντας μαζί του αντί να το πολεμάμε.

Σε κάποιο σημείο του «Τάο Τε Κινγκ», ο Λάο Τσε γράφει για την ιδέα της μη παρέμβασης, κατά την οποία ένας ηγέτης δεν προσπαθεί να ελέγξει και να κυριαρχήσει, αλλά εμπιστεύεται και επιτρέπει διαδικασίες, χωρίς αχρείαστη παρέμβαση.

Αν παρέμβει πολύ, διαταράσσει τη φυσική ροή και τα πράγματα γίνονται μόνο χειρότερα.

Ο Λάο Τσε επέμεινε πως ένας ηγέτης πρέπει να ενεργεί μόνο όταν αυτό είναι απαραίτητο. Γενικότερα, να εμπιστεύεται τη διαδικασία και αφήνει τη φύση να κάνει τη δουλειά της. Πως πολλά προβλήματα λύνονται μόνα τους και πολλά «κομμάτια» μπαίνουν στη θέση τους χωρίς παρέμβαση.

Η απραξία ξεχωρίζει και σε ό,τι αφορά τη ματαιότητα της σταθερής γνώσης και του αυστηρού ηθικού κώδικα. Συχνά προσπαθούμε να είμαστε καλοί βάσει προαποφασισμένων ιδεών επί της καλοσύνης. Ή να κατακτήσουμε την επιτυχία, όπως την επιτάσσουν τα κοινωνικά στάνταρ. Τι είναι όμως, η καλοσύνη και η επιτυχία στην πραγματικότητα; Μπορούμε να αναφερθούμε σε αξιόπιστα concepts για το καλό και το κακό σε ένα περίπλοκο και συνεχώς μεταλλασσόμενο σύμπαν;

Το να επιβάλλουμε το καλό στον κόσμο συχνά κάνει τα πράγματα χειρότερα. Συμπεριφορές που προσπαθούν να σώσουν τον κόσμο διαταράσσουν τη φυσική ροή, καθώς αυτό που επιδιώκουν να επιβάλλουν είναι τεχνητές ιδέες για το τι είναι καλό και τι κακό, που μπορεί να μην ευθυγραμμίζεται με τις διαφοροποιημένες πραγματικότητες της ζωής.

Ως εκ τούτου, είναι προτιμότερο να μην παρεμβαίνουμε με ψεύτικες δικαιολογίες, αφενός γιατί δεν πείθουμε κανέναν, αφετέρου διότι διαταράσσουμε και τη φύση – πέραν του ίδιου μας του εαυτού.