ΜΠΟΡΕΙ ΕΝΑ 5ΧΡΟΝΟ ΝΑ ΚΑΝΕΙ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟ;

Γιατί να φανταστούμε έναν κόσμο όπου τα παιδιά θα μάθαιναν για το mindfulness; Γιατί έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι το mindfulness έχει πολλαπλά οφέλη σε ψυχικό, σωματικό και συναισθηματικό επίπεδο.

«Αν κάθε παιδί 8 χρονών μάθαινε διαλογισμό, θα εξαλειφόταν η βία από τον κόσμο μέσα σε μια γενιά», έχει πει ο Δαλάι Λάμα. Θα μπορούσαμε άραγε να φανταστούμε έναν κόσμο όπου τα παιδιά θα μάθαιναν για το mindfulness; Πώς θα ήταν αν τα ενθαρρύναμε να συνδεθούν και να μάθουν την αξία που παίρνουν όταν βρίσκονται στο παρόν; Ποιο θα ήταν το αποτέλεσμα αν μάθαιναν από μικρή ηλικία να ακούν προσεκτικά και με καλοσύνη τα σημάδια του σώματός τους, να αναγνωρίζουν και να αποδέχονται κάθε συναίσθημά τους, να παρατηρούν και να αξιολογούν τις σκέψεις τους, να ρυθμίζουν το νευρικό τους σύστημα; Πώς θα ήταν αν η επόμενη γενιά ήταν πιο συμπονετική και είχε την ικανότητα να παίρνει πιο σοφές αποφάσεις, με γνώμονα το κοινό καλό;

Ζούμε σε ρυθμούς όλο και πιο γρήγορους και έντονους. Οι οθόνες, η ασταμάτητη ροή πληροφοριών και οι συνεχείς περισπασμοί επηρεάζουν πολύ την προσοχή και τη συμπεριφορά μας. Η αποσύνδεση από τον εαυτό μας και τους άλλους αποτελεί πλέον μεγάλο πρόβλημα με δυσάρεστες επιπτώσεις σε όλα τα επίπεδα. Το άγχος και οι ψυχολογικές διαταραχές ξεκινούν από ολοένα και μικρότερες ηλικίες. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, τα παιδιά και οι έφηβοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι.

Τα τελευταία χρόνια, οι έρευνες και η εμπειρία από εφαρμογές στο εξωτερικό έχουν δείξει ότι τα παιδιά και οι έφηβοι μπορούν να ωφεληθούν πολύ από τη θεραπευτική πρακτική και τις τεχνικές εστίασης του mindfulness, για να γνωρίσουν καλύτερα τον εαυτό τους και να ανακαλύψουν τις δικές τους έμφυτες δυνατότητες, ώστε να ανθίσουν.

Τι είναι mindfulness;

Mindfulness ή ενσυνειδητότητα, όπως αναφέρεται στα ελληνικά, είναι μια πρακτική εστίασης της προσοχής μας στην εμπειρία που βιώνουμε στο παρόν, με μια στάση αποδοχής, καλοσύνης και περιέργειας, χωρίς κριτική. Μαθαίνουμε να παρατηρούμε αυτό που συμβαίνει κάθε στιγμή μέσα και γύρω μας, και καλλιεργούμε δεξιότητες που μας βοηθούν να αποκτήσουμε περισσότερη διαύγεια, ψυχική ανθεκτικότητα και κατανόηση για τον εαυτό μας και τους άλλους.

Το mindfulness έχει πολλαπλά οφέλη επιστημονικά τεκμηριωμένα, σε ψυχικό, σωματικό και συναισθηματικό επίπεδο. Εφαρμόζεται εδώ και πάνω από 40 χρόνια σε νοσοκομεία, πανεπιστήμια, εταιρείες και μεγάλους οργανισμούς σε όλο τον κόσμο.

iStock

Εφαρμόζεται από τα τέλη της δεκαετίας του ᾽90 στην εκπαίδευση, με πολύ θετικά αποτελέσματα. Παρ’ όλα αυτά, στις ΗΠΑ, όπου εδώ και 40 χρόνια διδάσκεται σε μεγάλη κλίμακα σε εκατομμύρια ενηλίκων, εφαρμόζεται μόνο στο 1,6% των παιδιών, σύμφωνα με το Αμερικανικό Εθνικό Κέντρο Συμπληρωματικής και Ολιστικής Υγείας.

Πώς εστιάζει ένα παιδί στο παρόν;

Φαντάζεστε ένα παιδί 5 ετών να κάνει διαλογισμό, μαθαίνοντας να εστιάζει στο παρόν; Ίσως ακούγεται περίεργο, ειδικά αν και για εμάς τους μεγάλους είναι ακόμα κάτι ξένο. Τα παιδιά, όμως, βρίσκονται πολύ πιο κοντά στο παρόν από εμάς τους μεγάλους.

Έχετε δει ποτέ ένα παιδί να παίζει; Είναι σαν να μην υπάρχει τίποτα άλλο στον κόσμο εκείνη τη στιγμή. Κάθε άλλη δραστηριότητα μπαίνει στο παρασκήνιο και το παιδί εστιάζει όλη την προσοχή του σε αυτό που συμβαίνει τη δεδομένη στιγμή. Δεν αναλώνεται σε σκέψεις από το παρελθόν, ούτε ανησυχεί για κάτι που δεν έχει καν συμβεί.

Αυτή η εστίαση στο παρόν διδάσκεται στα παιδιά με τον ίδιο τρόπο όπως και στους μεγάλους, και οι έρευνες αποδεικνύουν ότι έχει τα ίδια θετικά αποτελέσματα.

MINDFULNESS ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ ΑΚΙΝΗΣΙΑ ΚΑΙ ΕΣΤΙΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΝΟΗ. ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΕΣΤΙΑΣΗ ΣΕ ΗΧΟΥΣ, ΓΕΥΣΕΙΣ Ή ΕΙΚΟΝΕΣ.

Οφέλη του mindfulness σε παιδιά και εφήβους

• Βελτίωση γνωστικών λειτουργιών, όπως προσοχή, εστίαση, συγκέντρωση, σχολική απόδοση.
• Καλύτερη διαχείριση του άγχους γενικότερα και του σχολικού άγχους ειδικότερα.
• Ανάπτυξη κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων, όπως αυτοδιαχείριση συναισθημάτων, καλύτερη σχολική συμπεριφορά, περισσότερη ενσυναίσθηση και βελτιωμένες κοινωνικές δεξιότητες, αυξημένη αυτοπεποίθηση και μεγαλύτερη συμπόνοια για τον εαυτό και τον περίγυρο.
• Αύξηση σωματικής ευεξίας
• Βελτίωση μετα-τραυματικών συμπτωμάτων και των συμπτωμάτων της κατάθλιψης
• Βελτίωση στην ποιότητα του ύπνου
• Τόνωση του ανοσοποιητικού.

Γιατί το mindfulness συστήνεται σε παιδιά με διάσπαση προσοχής;

Ένα άλλο πολύ ελπιδοφόρο μήνυμα είναι τα πορίσματα επιστημονικών μελετών που επιβεβαιώνουν τη θετική επίδραση της πρακτικής σε ενήλικες, παιδιά και εφήβους που αντιμετωπίζουν διαταραχές διάσπασης προσοχής. Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι μία από τις συχνότερες νευροβιολογικές διαταραχές της παιδικής ηλικίας και συνεχίζεται κατά ένα σημαντικό ποσοστό στην ενήλικη ζωή. Σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Μελέτης ΔΕΠΥ, εμφανίζεται στο 5-7% του μαθητικού πληθυσμού, με σχέση συνήθως 3:1 υπέρ των αγοριών, και τα χαρακτηριστικά συμπτώματά της είναι η διάσπαση προσοχής, η παρορμητικότητα και η υπερκινητικότητα.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι με την εξάσκηση στο mindfulness βελτιώνονται τα κύρια συμπτώματα ΔΕΠΥ, οι εκτελεστικές λειτουργίες και η ικανότητα διαχείρισης συναισθημάτων. Έρευνες με νευροαπεικονιστικές μεθόδους δείχνουν ότι η εξάσκηση σε τεχνικές mindfulness επιφέρει θετικές αλλαγές σε εγκεφαλικές περιοχές που σχετίζονται με τη λειτουργία της προσοχής, η οποία βλάπτεται σε περιπτώσεις ΔΕΠΥ, ενώ αυξάνει τις συνδέσεις στον προμετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου, ο οποίος σχετίζεται με τη μνήμη και την ωριμότερη λήψη αποφάσεων.

iStock

Τι δεν είναι mindfulness

Συχνά το mindfulness συνδέεται με πρακτικές διαλογισμού, δεν αποτελεί όμως θρησκευτική ή πνευματική πρακτική, επομένως δεν προϋποθέτει ούτε αποκλείει ή ανταγωνίζεται τέτοιες πρακτικές.

Με την πρακτική αυτή δεν στοχεύουμε στο άδειασμα του νου από σκέψεις –εξάλλου, αυτό είναι αδύνατο!– ούτε εστιάζουμε μόνο στα θετικά, καταπιέζοντας δυσάρεστες σκέψεις ή συναισθήματα. Όπως αναφέραμε, mindfulness είναι η εστίαση της προσοχής σε οτιδήποτε βιώνουμε κάθε στιγμή, ευχάριστο ή δυσάρεστο, με καλοσύνη και αποδοχή, χωρίς κριτική. Οι σκέψεις και τα συναισθήματα είναι μέρος της εμπειρίας μας και έτσι μαθαίνουμε να τα γνωρίζουμε όπως είναι, χωρίς να θέλουμε να τα αλλάξουμε.

Mindfulness δεν είναι μόνο ακινησία και εστίαση στην αναπνοή, παρόλο που αυτός είναι ένας από τους βασικότερους τρόπους να εξασκηθούμε. Είναι και εξάσκηση μέσω ασκήσεων yoga ή περπατήματος, ή εστίαση σε ήχους, γεύσεις ή εικόνες!

Πώς να ξεκινήσουμε

Ο καλύτερος τρόπος να διδάξουμε κάτι στα παιδιά είναι να τους δείξουμε πώς το εφαρμόζουμε εμείς οι ίδιοι. Αντί, λοιπόν, να περιμένουμε ότι μια νέα δραστηριότητα θα «διορθώσει» τα προβλήματα των παιδιών μας, ας ξεκινήσουμε να εξασκούμαστε εμείς στο mindfulness. Άλλωστε, αν εμείς οι ίδιοι ως γονείς δεν έχουμε αυτοκυριαρχία, ηρεμία και σταθερότητα, είναι δύσκολο να διδάξουμε αυτές τις δεξιότητες στα παιδιά μας.

Υπάρχουν πλέον και στην Ελλάδα προγράμματα mindfulness για οικογένειες και παιδιά που βοηθούν να δημιουργήσουμε ευεργετικές συνήθειες στην οικογένειά μας.

Μπορούμε, επίσης, να ξεκινήσουμε κάνοντας μια απλή άσκηση αναπνοής που βοηθάει τα παιδιά να συνδεθούν με τις σωματικές αισθήσεις της αναπνοής τους, κάτι που ηρεμεί το νευρικό σύστημα και τα βοηθά να αντιμετωπίσουν καλύτερα δύσκολες καταστάσεις και συναισθήματα.

Τοποθετήστε ένα μαλακό, αγαπημένο κουκλάκι πάνω στην κοιλιά του παιδιού σας όταν είναι ξαπλωμένο. Για μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να είναι απλώς τα χέρια. Καθώς το παιδί αναπνέει, παρατηρήστε μαζί το αντικείμενο να ανεβαίνει με την εισπνοή και να κατεβαίνει με την εκπνοή.

Η Μυρτώ Λεγάκη είναι πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια mindfulness από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Μασαχουσέτης και το Πανεπιστήμιο Brown και ιδρύτρια του One Breath Mindfulness Center.