3 ΒΟΤΑΝΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΒΗΧΑ

Τρία δημοφιλή βότανα παραδίδουν στο καυτό νερό τα γνωστά από την αρχαιότητα πολύτιμα συστατικά τους, για να σου κόψουν τον βήχα. Η Δρ Ελένη Βαβουράκη, Πνευμονολόγος με επαγγελματική εμπειρία στις εναλλακτικές θεραπείες, μας δίνει οδηγίες για την ορθή τους χρήση.

Αν βαστάς από την Κρήτη, ξέρεις ότι ο «έρωντας» –όπως οι Λασηθιώτες λένε το δίκταμο– μόνος ή παρέα με φασκόμηλο και μαλοτήρα είναι το ρόφημα που θα σου μαλακώσει τον βήχα και «θα σου γιάνει τα πνεμόνια», όταν σε πιάσει το κρυολόγημα. Τέτοια βότανα και τα σχετικά «γιατροσόφια» είναι μέρος της κρητικής παράδοσης, την οποία τηρούσε ευλαβικά η γιαγιά μου. Ακόμη και στο διαμέρισμα της Αθήνας είχε στήσει το φυσικό της φαρμακείο: μία ντουζίνα διάφανα βάζα με μαγικό στα μάτια των εγγονιών της περιεχόμενο.

Η χρήση θεραπευτικών φυτών για την ανακούφιση των συμπτωμάτων του κοινού κρυολογήματος κερδίζει συνεχώς έδαφος και μάλιστα με τη σφραγίδα της επιστήμης, που συναινεί στην έλλογη και ορθή χρήση τους. Τα βότανα έχουν πολύ λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες από τα συμβατικά φάρμακα (προσοχή, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το φυσικό είναι πάντα και αθώο) και δρουν στις ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού, όπου τα αντιβιοτικά δεν έχουν θέση.

Κάθε χειμώνα γίνονται εκστρατείες ενημέρωσης για να αποσυνδεθούν τα αντιβιοτικά από την αντιμετώπιση των ιώσεων. Βάλτε λοιπόν νερό να βράζει, χρησιμοποιήστε μια ζυγαριά ακριβείας και μετρήστε σε γραμμάρια τις θεραπευτικές δόσεις των παρακάτω φυτών, όπως έχουν καταγραφεί στις μονογραφίες της European Medicines Agency.

Βότανα για έγχυμα ή για αφέψημα;

Έγχυμα είναι το ρόφημα όπου το θεραπευτικό μέρος του φυτού –τα ευαίσθητα κυρίως μέρη του, όπως φύλλα ή άνθη– βουτούν σε ήδη βραστό νερό και δεν μένουν να «ψηθούν» στη φωτιά, όπως συμβαίνει με το αφέψημα. Ο χρόνος που αφήνουμε το βότανο στο νερό είναι περίπου 10 λεπτά.

Unsplash Olena Sergienko

Αφέψημα είναι το ρόφημα για το οποίο το θεραπευτικό μέρος του φυτού –συνήθως τα σκληρά του μέρη– βράζεται για 5 λεπτά σε καυτό νερό. Αν τα μέρη του φυτού είναι πολύ σκληρά, μπορεί ο βρασμός να διαρκέσει και περισσότερο.

Προσοχή: Σε όλη τη διάρκεια της ετοιμασίας εγχύματος ή αφεψήματος, το σκεύος πρέπει να μένει σκεπασμένο για να μη διαφεύγουν τα πτητικά αιθέρια έλαια, στα οποία κυρίως βρίσκονται τα θεραπευτικά συστατικά του βοτάνου.

iStock

Βότανο #1: Δίκταμο

Κάθε γουλιά και ιστορία: Κλαδιά δίκταμου στεφάνωναν το άγαλμα της Ελευθούς, της θεάς του τοκετού, αλλά και εκείνα της θεάς Άρτεμης, όταν έφερνε την προσωνυμία Ειλείθυια, ως προστάτιδα των τοκετών, θεωρώντας ότι το συγκεκριμένο βότανο βοηθά στη γέννα.

Στην αρχαία αλλά και τη σύγχρονη εποχή τα φύλλα και τα άνθη του φυτού χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση ποικίλων συμπτωμάτων σχετικών με το αναπνευστικό σύστημα και όχι μόνο.

Ο θάμνος έλκει την ονομασία του από τη Δίκτη, ή αλλιώς, Λασηθιώτικα Όρη, όπου ειδικά τα παλιότερα χρόνια αφθονούσε. Σε αυτά τα δύσβατα βουνά τα κρητικά αγριοκάτσικα αναζητούν μέχρι και σήμερα το δίκταμο για να γιατρευτούν όταν είναι άρρωστα ή πληγωμένα. Δυστυχώς ο άνθρωπος έβαλε –κυριολεκτικά– το χέρι του και αφάνισε μεγάλους πληθυσμούς φυτών. Μετά από αυτήν την πραγματική καταστροφή, το δίκταμο προστατεύεται με τη συνθήκη της Βέρνης και απαγορεύεται η συλλογή του για εμπορικούς σκοπούς. Γι’ αυτό και στην αγορά κυκλοφορεί μόνο η καλλιεργήσιμη μορφή του.

Χρήση για βήχα του κοινού κρυολογήματος

Ενήλικες και ηλικιωμένοι:

• Έγχυμα: 3-7 γρ. ψιλοκομμένου βοτάνου σε 150 ml βραστού νερού, 3 φορές την ημέρα. Ημερήσια δόση: 9-21 γρ.
• Αφέψημα: 1,5-5 γρ. ψιλοκομμένου βοτάνου σε 150 ml νερό, 3 φορές την ημέρα. Ημερήσια δόση: 4,5-15 γρ.

iStock

Βότανο #2: Θυμάρι

Θυμάρι, θύμος, θύμιο, φινοκάλι, μελιτσίνι, θρούμπι… Όπως κι αν τον πεις, αυτός ο αρωματικός θάμνος που ανθίζει το καλοκαίρι έχει μοναδική μυρωδιά και γεύση. Γι’ αυτό ελκύει όχι μόνο τις μέλισσες, αλλά και τους σεφ, καθώς η γκάμα της χρήσης του στη μαγειρική είναι εντυπωσιακή. Χρειάζεται λίγο μόνο ζεστό νερό για να αναδειχτούν οι φαρμακευτικές του ιδιότητες, κυρίως αντισηπτικές και αντιβακτηριδιακές, αλλά και το χαρακτηριστικό του άρωμα. Το θεραπευτικό αυτό φυτό έχει αποχρεμπτικές ιδιότητες και «μαλακώνει» τον βήχα, γι’ αυτό και συχνά πρωταγωνιστεί στα συστατικά των προϊόντων για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων κρυολογήματος (πολλές παστίλιες για τον λαιμό περιέχουν έλαιο θύμου).

Χρήση για βήχα του κοινού κρυολογήματος

Έφηβοι άνω των 12 ετών, ενήλικες και ηλικιωμένοι:

• Βάμμα: 40 σταγόνες μέχρι 4 φορές την ημέρα
• Αιθέριο έλαιο: 4-5 σταγόνες, μέχρι 4 φορές την ημέρα

Προσοχή: Δεν ενδείκνυται η χρήση του από άτομα με άσθμα ή με ιστορικό οξείας λαρυγγοτραχειίτιδας.

iStock

Βότανο #3: Σαμπούκος

Ο αυτοφυής θάμνος (σπανιότερα απαντάται και ως δέντρο, γνωστός επίσης ως Αφροξυλιά ή Κουφοξυλιά αλλά και ως Ζαμπούκος και Μουλβέρι) έχει τη θέση του και στην ελληνική χλωρίδα. Ο Ιπποκράτης, μάλιστα, είχε εντάξει στο θεραπευτικό του οπλοστάσιο αυτό το βότανο, που την εποχή εκείνη λεγόταν την ακταία.

Σε άλλα μέρη και άλλους καιρούς, ο Διοσκουρίδης, ο μεγαλύτερος φαρμακολόγος και βοτανολόγος της αρχαιότητας, αναφέρει τη χρήση του για την υποχώρηση των φλεμάτων. Γνώση που στις μέρες μας πιστοποιείται από τη σύγχρονη επιστήμη.

Χρήση ως αποχρεμπτικό, στην αντιμετώπιση του κοινού κρυολογήματος ή της γρίππης

• Έφηβοι και ενήλικες: εφάπαξ δόση εκχυλίσματος 5 ml, 3-6 φορές την ημέρα
• Παιδιά ηλικίας μεταξύ 6 και 12 ετών: εφάπαξ δόση 2,5 ml, μέχρι 5 φορές την ημέρα
• Παιδιά ηλικίας μεταξύ 3 και 6 ετών: εφάπαξ δόση 2,5 ml, μέχρι 4 φορές την ημέρα

Προσοχή!

Υπάρχει πιθανότητα αλληλεπίδρασης με ανοσοκατασταλτικά και άλλα φάρμακα, γι’ αυτό όσοι ακολουθούν φαρμακευτική αγωγή για οποιονδήποτε λόγο θα πρέπει να ενημερώνουν τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό τους όταν πρόκειται να κάνουν συστηματική χρήση θεραπευτικών βοτάνων.