ΞΕΡΕΙΣ ΟΤΙ ΣΕ ΚΑΘΕ ΣΧΕΣΗ ΣΟΥ ΚΑΝΕΙΣ ΕΝΑ «ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΓΑΜΟΥ»;

Γιατί οι μακροχρόνιες σχέσεις περνάνε σχεδόν πάντα από το αρχικό στάδιο του έρωτα στην απογοήτευση και γιατί η προτροπή για επικοινωνία τελικά δεν βοηθάει; Θα εκπλαγείτε αν μάθετε ότι πίσω από όλα κρύβεται ένα άτυπο συμβόλαιο, το λεγόμενο «συμβόλαιο γάμου», που σε περιόδους κρίσεων μπορεί να χρειάζεται απλώς ανανέωση.

Έχουμε καταλάβει όλοι ότι οι σχέσεις είναι ένα εξαιρετικά πολύπλοκο σύστημα. Δεν είναι τυχαίο που ενδιαφερόμαστε να μάθουμε ποια είναι τα χαρακτηριστικά των ευτυχισμένων ζευγαριών, τι κάνει μία σχέση να αντέχει στον χρόνο ή ακόμη και πόσο σεξ χρειάζεται ένας γάμος.

Το πιο συχνό μοτίβο που παρατηρείται στις μακροχρόνιες σχέσεις συνύπαρξης είναι το αρχικό στάδιο ενθουσιασμού και αμοιβαίας ικανοποίησης να ακολουθείται (ύστερα από λίγα ή περισσότερα χρόνια) από καβγάδες, απογοητεύσεις, αποστασιοποίηση και κάποτε αποξένωση.

Μάλιστα, το αποκορύφωμα του ενθουσιασμού κατά το αρχικό στάδιο του έρωτα, συχνά λειτουργεί ως ένα είδος μέτρου, βάσει του οποίου τα ζευγάρια αξιολογούν τα επόμενα στάδια του γάμου τους.

Έτσι, οι τσακωμοί και οι απογοητεύσεις του «μετά» έρχονται σε απόλυτη αντίθεση με την περίοδο του μεγάλου έρωτα και οι σύντροφοι αισθάνονται ματαιωμένοι και βέβαιοι ότι η σχέση τους οδεύει στην καταστροφή.

Είναι όμως έτσι; Ή πρόκειται απλώς για φυσιολογικά στάδια της σχέσης, τα οποία οι άνθρωποι δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν, επειδή δεν είναι πρόθυμοι να εγκαταλείψουν την αρχική αντίληψή τους για το πώς πρέπει να είναι ένας γάμος;

Τι είναι το «συμβόλαιο γάμου» στις σχέσεις

Η απάντηση δεν είναι μονοσήμαντη. Είναι πολύπλοκη όσο και οι ίδιες οι σχέσεις και προσπαθήσαμε να τη δώσουμε με τη βοήθεια της συστημικής ψυχοθεραπεύτριας Αγγελικής Σουμάνη. Μαζί της θελήσαμε να αναλύσουμε την έννοια του συμβολαίου γάμου.

Πρόκειται για μια άτυπη και άρρητη συμφωνία, την οποία οι σύντροφοι συνάπτουν κατά κάποιο τρόπο στην αρχή της σχέσης τους, χωρίς καν να το συνειδητοποιούν. Αυτό το συμβόλαιο μεταβάλλεται κατ' ανάγκην στην πορεία της σχέσης, καθώς οι συνθήκες μεταβάλλονται και αυτές.

Για να καταλάβουμε τι σημαίνει, ας το παραλληλίσουμε με τα γραπτά συμβόλαια που καθορίζουν μια άλλη σχέση, επαγγελματική για παράδειγμα. Σε αυτά καταγράφονται όλα όσα περιμένει ο ένας συμβαλλόμενος από τον άλλο. Τι γίνεται όμως στις ερωτικές σχέσεις, που δεν υπάρχουν γραπτοί όροι;

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Όπως μας είπε η κ. Σουμάνη, ενδεικτικό αυτού του συμβολαίου, που συνήθως αποκαλείται συμβόλαιο γάμου αν και δεν αφορά αποκλειστικά έγγαμες σχέσεις, είναι ότι αποτελεί μια άρρητη και ασυνείδητη συμφωνία.

Περιλαμβάνει όλα όσα κάνουν δύο ανθρώπους να αποφασίσουν να συνάψουν μια σχέση, μαζί και τις προσδοκίες που έχουν από τον σύντροφό τους. Οι προσδοκίες αυτές δεν διατυπώνονται με σαφείς όρους. Θα μπορούσαν να είναι πράγματα όπως:

• Ο σύντροφός μου θα με βοηθάει πάντα όταν βρίσκομαι σε δύσκολη θέση, χωρίς να χρειάζεται να το ζητάω.
• Θα περνάμε μαζί τον ελεύθερο χρόνο μας, κάνοντας διασκεδαστικά πράγματα.
• Δεν θα συνάψει εξωσυζυγική σχέση.

Η τήρηση του συμβολαίου θεωρείται δείγμα εμπιστοσύνης και ενδιαφέροντος, αλλά ο σεβασμός εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το αν ο ένας σύντροφος μπορεί να καταλάβει τι περιμένει ο άλλος από αυτόν και να ανταποκριθεί στις προσδοκίες αυτές.

Κάνουμε σχέσεις συνειδητά αλλά και... ασυνείδητα

«Όταν ένα ζευγάρι έρχεται στην ψυχοθεραπεία για να λύσει τυχόν προβλήματα του γάμου τους, είναι σημαντικό να καταλάβουμε τους όρους της σχέσης, διότι έτσι καταλαβαίνουμε το αίτημα των ανθρώπων σε σχέση με το τι τους δυσκολεύει. Αυτοί οι όροι περιλαμβάνουν πράγματα όπως το γιατί παντρεύτηκα. Τους ρωτάμε γιατί αποφάσισαν να παντρευτούν, σε ποια φάση ζωής βρίσκονταν, γιατί ήθελαν να μείνουν μαζί: για να κάνουν παιδί, να μοιραστούν τα οικονομικά, ή ήταν τόσο καλά μαζί που ήθελαν να το κάνουν πιο επίσημο;» αναφέρει η κ. Σουμάνη.

Σύμφωνα με την εμπειρία της, τα ζευγάρια συνήθως συμφωνούν στο τι τους έφερε μαζί, στο γιατί παντρεύτηκαν. Αυτό δεν σημαίνει ότι συνειδητοποιούν πως οι λόγοι που το έκαναν βάζουν και έναν όρο στη σχέση. Έτσι, αν για παράδειγμα ένας βασικός λόγος για τη σχέση τους ήταν η απόκτηση παιδιών, ένα πρόβλημα υπογονιμότητας θα την κλονίσει συθέμελα.

Αλλά και οι ίδιοι οι λόγοι που τους έφεραν μαζί δεν είναι πάντα συνειδητοί. Συνειδητοί είναι μερικοί από αυτούς, όπως για παράδειγμα η μονογαμία. Άλλοι όμως είναι ασυνείδητοι και έχουν να κάνουν με το πώς ήταν πριν από τον γάμο και τα βιώματα που διαμόρφωσαν τις πεποιθήσεις και τις προσδοκίες τους.

Τέτοια θα μπορούσαν να είναι πράγματα όπως το πώς έχουν καταγράψει τη σχέση των δικών τους γονέων. Πιο απλά μιλώντας θα ήταν το: αφού έχω μεγαλώσει έτσι εγώ, πρέπει να κάνω το αντίθετο ή το ίδιο (αναλόγως). Αν κάποιος για παράδειγμα έχει ζήσει δύσκολες εμπειρίες, χωρίς να τις έχει επεξεργαστεί, θα μπορούσε να αναζητήσει το αντίθετο σε μια σχέση.

Πότε κλονίζεται το συμβόλαιο γάμου;

Το συμβόλαιο δεν μπορεί να μένει ίδιο. Πολλά προβλήματα και προστριβές εμφανίζονται, όταν το συμβόλαιο πρέπει να αλλάξει, είτε επειδή προκύπτει ένα γεγονός, όπως η γέννηση και η ενηλικίωση ενός παιδιού, κάποιο πρόβλημα υγείας των συντρόφων ή και μία δυσκολία του παιδιού, ένα επαγγελματικό θέμα που μπορεί να φέρει ανατροπή κ.ά.

Καθώς η σχέση εξελίσσεται λοιπόν, προκύπτουν καινούργια δεδομένα και προσδοκίες και οι άνθρωποι μπορεί να νιώσουν ότι οι προσδοκίες τους διαψεύδονται.

Το μεγαλύτερο μέρος του θυμού στους προβληματικούς γάμους πηγάζει από διαψευσμένες προσδοκίες, παρά από αντικειμενικά άσχημες πράξεις από την πλευρά του συντρόφου. Όμως αυτές οι προσδοκίες μπορεί να μην έχουν καν εκφραστεί στον άλλο ή να αγνοούν τις ανάγκες και τις επιθυμίες του άλλου.

Οι περίοδοι εκείνες που το συμβόλαιο γάμου κλονίζεται και ζητάει ανανέωση, είναι προβληματικές περίοδοι στη ζωή ενός ζευγαριού. Είναι οι λεγόμενες κρίσεις. Υπάρχει τότε αποσταθεροποίηση στη σχέση και στο ζευγάρι, άλλα αυτό δεν είναι απαραίτητα πρόβλημα. Μπορεί να είναι μια ευκαιρία να γνωριστούν οι άνθρωποι, γιατί ίσως να μη γνωρίζονται σε βάθος

Γιατί η επικοινωνία ως προτροπή δεν βοηθάει;

Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι όλα όσα βιώνει ως κρίση ένα ζευγάρι, δεν είναι απαραίτητα πρόβλημα, αλλά ίσως και ευκαιρία για αναδίπλωση και ανανέωση του συμβολαίου τους. Φυσικά, το να μιλήσουν οι ίδιοι για αυτό το συμβόλαιο δεν έχει κανένα νόημα, διότι τότε δεν θα μπορέσουν να σχετιστούν φυσιολογικά.

Μερικές φορές, η επικοινωνία, η έκφραση των προσδοκιών και των σκέψεων με κουβέντες μπορεί να δώσει μια ώθηση στα πράγματα, αλλά τις περισσότερες φορές δεν θα βοηθήσει. Στην προσπάθειά τους να μιλήσουν, οι δύο σύντροφοι συχνά καταλήγουν να τσακώνονται.

Έτσι, η προτροπή για επικοινωνία δεν βοηθάει ουσιαστικά. Αντιθέτως, κάνει τους συντρόφους να αισθανθούν πάρα πολύ ματαιωμένοι, γιατί εισπράττουν ότι ο άλλος δεν τους καταλαβαίνει.

Στην επικοινωνία φιλτράρουμε αυτό που ακούμε με τον δικό μας τρόπο. Σκεφτείτε, όταν μιλάτε με τον σύντροφό σας: τι του ζητάτε πραγματικά, όταν του λέτε κάτι; Είναι επικοινωνία να του πείτε απλώς τα παράπονά σας;

Το μεγαλύτερο κακό με τους κανόνες του συμβολαίου, είναι ότι αγνοούν τις ανάγκες και τις επιθυμίες του άλλου ατόμου. Μάλιστα, όταν εκφραστούν ανοικτά, οι κανόνες αυτοί μπορεί να φανούν παράλογοι ή ακόμα και αυθαίρετοι.

Τι μπορεί να κάνει ένα ζευγάρι

Αν το ζευγάρι δεν μπορεί να αναδιπλωθεί μόνο του, όταν οι δικοί του μηχανισμοί δεν επαρκούν, τότε μπορεί να επισκεφτεί έναν ειδικό ψυχικής υγείας με εξειδίκευση στις σχέσεις. Τότε το θεραπευτικό συμβόλαιο θα τεθεί από τον θεραπευτή και θα συμφωνήσουν όλοι σε αυτό.

Είναι σημαντικό να καταλάβει ένα ζευγάρι αν θέλουν πράγματι να είναι μαζί ή αν επισκέπτονται τον ειδικό για να γίνει θεατής ή διαιτητής των παραπόνων τους – δεν γίνεται επίτηδες αυτό, δεν είναι εσκεμμένο, αλλά συμβαίνει.

Στόχος είναι οι σύντροφοι να μπορέσουν να σκεφτούν. Και αυτό που θα σκεφτούν, να μπορέσει να τους ελευθερώσει και να νιώσουν ότι μπορούν να το προχωρήσουν κι αλλιώς, ότι υπάρχει κι άλλος τρόπος, ότι δεν είναι αδιέξοδη η σχέση. Οι σύντροφοι πρέπει να μπορέσουν να πάρουν συνειδητά αποφάσεις για τη ζωή τους και να βάλουν όρους που θα τους ελευθερώνουν.

Το να έχουν υπάρξει καλά μαζί είναι σημαντική προϋπόθεση για να τα ξαναβρούν. Για παράδειγμα, αν ένα ζευγαρι παντρεύτηκε μόνο για τα παιδιά, θα πρέπει στην πορεία να βρει κάτι άλλο να το ενώνει πέρα από αυτό.

Γιατί; Επειδή όταν έρθει η ώρα να φύγουν τα παιδιά ή δεν θα τα αφήνουν να φύγουν ή θα κοιταχτούν μεταξύ τους και δεν θα αναγνωρίζουν ο ένας τον άλλο.

Η Αγγελική Σουμάνη είναι Ψυχολόγος MSc – Ψυχοθεραπεύτρια και Ειδική Εκπαιδευτικός.