ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ ΤΙ ΚΑΝΕΙ ΓΙΑ ΝΑ ΠΑΙΡΝΕΙ ΣΩΣΤΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ

Ένας χειρουργός αποκαλύπτει τα βήματα για να παίρνεις πάντα τη σωστή απόφαση την πιο καθοριστική στιγμή, με λογική και ψυχραιμία.

Ποιος διαφωνεί ότι η απόφαση μιας μόνο στιγμής μπορεί να καθορίσει ολόκληρη τη ζωή μας; Το σκεφτόμουν πρόσφατα, 24 χρόνια έπειτα από τη συμπλήρωση του μηχανογραφικού που θα με οδηγούσε ίσως στη μελλοντική μου καριέρα. Οι δύο σχολές που με ενδιέφεραν και συναγωνίζονταν για την πρώτη θέση όχι μόνο είχαν αρκετά διαφορετικό ακαδημαϊκό αντικείμενο, αλλά και γεωγραφικά βρίσκονταν η μία στον Βορρά και η άλλη στο Νότο. Ήξερα ότι είχα ελπίδες και για τις δύο. Ποια έπρεπε, λοιπόν, να επιλέξω;

Σήμερα, αναπόφευκτα αναρωτιέμαι πόσο διαφορετική θα ήταν η ζωή μου αν είχα επιλέξει την άλλη: Σε τι επαγγελματικά μονοπάτια θα είχα οδηγηθεί; Πόσο διαφορετικούς ανθρώπους θα είχα γνωρίσει; Θα είχαν σήμερα τα παιδιά μου αυτά τα χαρακτηριστικά; Παρόλο που παράπονο δεν θα πρέπει να έχω κρίνοντας από το σήμερα, δεν μπορώ να μην προβληματιστώ για το πώς πήρα την εν λόγω απόφαση, αν δηλαδή ήταν σωστή η στρατηγική μου (spoiler: δεν ήταν).

Καθένας μας χρησιμοποιεί διαφορετική τεχνική προκειμένου να καταλήξει την εκάστοτε στιγμή στην πιο σωστή απόφαση. Κάποιοι κάνουν λίστες με τα θετικά και τα αρνητικά, άλλοι το συζητούν ξανά και ξανά με τους πιο δικούς τους ανθρώπους, πολλοί απομονώνονται ή πηγαίνουν για περπάτημα για να σκεφτούν. Ορισμένοι επιλέγουν να το αφήσουν στην τύχη, πετούν π.χ. ένα κέρμα στον αέρα, ενώ υπάρχουν κι αυτοί που απλά εμπιστεύονται το προαίσθημά τους. Ωστόσο, ο χειρουργός Mark Shrime, ερευνητής, δημόσιος ομιλητής και συγγραφέας του βιβλίου «Solving for Why» («Η λύση στο Γιατί»), πιστεύει πως όλες αυτές οι τεχνικές είναι καταδικασμένες να αποτύχουν. Γιατί;

Επειδή οι μεγάλες αποφάσεις μας είναι κατά κανόνα σύνθετες, αλληλένδετες, βαθιά συναισθηματικές και εντελώς αβέβαιες, ενώ κανείς ποτέ δεν μας δίδαξε πώς να τις διαχειριζόμαστε σωστά. Ο ίδιος, έχοντας κληθεί αμέτρητες φορές στην επαγγελματική του ζωή να αναλάβει την ευθύνη εξαιρετικά σημαντικών αποφάσεων, κυριολεκτικά ζωής και θανάτου, κατάλαβε με τα χρόνια ότι υπάρχει ένας συγκεκριμένος δρόμος που μπορεί να σε οδηγήσει σε μια σωστή απόφαση, ο οποίος περνά οπωσδήποτε μέσα από την αβεβαιότητα. «Η αβεβαιότητα είναι αυτή που κάνει τις αποφάσεις μας δύσκολες. Το ζητούμενο είναι το αποτέλεσμα της απόφασης να είναι αυτό που σε ενδιαφέρει και που βρίσκεται σε συνάρτηση με τις αξίες σου».

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Η επιστήμη της λήψης αποφάσεων

Ο Shrime, έχοντας διερευνήσει σε βάθος το ζήτημα, υποστηρίζει ότι η διαδικασία της λήψης μιας σωστής απόφασης πρέπει να περνά από 7 βήματα:

Βήμα #1: Είναι σίγουρα δική σου η απόφαση;

Το πρώτο που πρέπει να σκεφτείς είναι αν η απόφαση είναι αποκλειστικά δική σου ή αν υπάρχουν και άλλα άτομα που πρέπει να συμμετέχουν σε αυτήν. Αν περιλαμβάνει κι άλλους, μείνε εδώ: Δεν είσαι έτοιμος ακόμα να πάρεις την απόφαση. Αναρωτήσου, όμως: μήπως απλά θέλεις να την αποφύγεις, γι’ αυτό αφήνεις άλλους να αποφασίσουν για εσένα; Μήπως κάτι φοβάσαι;

Σε κάθε περίπτωση, αν η απόφαση είναι αποκλειστικά δική σου, προχώρα στο επόμενο βήμα.

Βήμα #2: Η ανατομία της απόφασης

Αυτό ίσως είναι το κρισιμότερο από όλα τα βήματα: Διάλεξε τρία σημαντικά πράγματα που σχετίζονται με την απόφασή σου. Ίσως είναι δύσκολο να μείνεις σε μόνο τρία, αλλά αυτό θα σε βοηθήσει να ξεκαθαρίσεις τι είναι πραγματικά σημαντικό.

Για παράδειγμα, ψάχνεις για νέα δουλειά, έχεις κάνει πολλές συνεντεύξεις και καλείσαι πλέον να διαλέξεις πού θα πας. Ποια είναι τα τρία πιο σημαντικά στοιχεία που πρέπει να έχει η δουλειά σου; Μπορεί να είναι:

1. Η κοντινή απόσταση από το σπίτι σου.
2. Το πόσα χρήματα θα βγάζεις.
3. Το πόσες ώρες θα δουλεύεις.

Αφιέρωσε χρόνο για να επιβεβαιώσεις μέσα σου ότι αυτά έχουν πραγματικά τη μεγαλύτερη σημασία για σένα. Βάλε τα σε σειρά προτεραιότητας και κράτα τα για το τέλος της διαδρομής σου.

Βήμα #3: Οι επιλογές σου

Το βήμα αυτό είναι εύκολο, γιατί το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να ξεκαθαρίσεις τις επιλογές ή τις εναλλακτικές σου. Αν πρόκειται για την επιλογή μιας θέσης ανάμεσα π.χ. σε τρεις, αρκεί να έχεις ξεκαθαρίσει ποιες είναι αυτές οι τρεις. Αν πρόκειται για το αν θα παραμείνεις σε μία σχέση ή θα φύγεις, ξέρεις ότι οι επιλογές σου είναι δύο.

Βήμα #4: Οι κόκκινες γραμμές

Πολλές φορές οι αποφάσεις μας έχουν κάποιες κόκκινες γραμμές, τις οποίες έχει επίσης νόημα να ξεκαθαρίσουμε. Μπορεί να έχεις βρει δουλειά με τον υψηλό μισθό που αναζητάς, αλλά αυτή να απαιτεί να μάθεις μια ξένη γλώσσα (που εσένα δεν σε ενδιαφέρει) ή να κάνεις ταξίδια κάθε εβδομάδα (που να μην είσαι σε θέση να κάνεις).

Το να γνωρίζεις αυτές τις κόκκινες γραμμές σε βοηθά να αποκλείσεις εναλλακτικές και επιλογές, ανοίγοντας τον δρόμο προς την τελική σου απόφαση.

Φυσικά, ενώ βρίσκεσαι σε αυτή τη διαδικασία έχει νόημα και να αναθεωρήσεις τις κόκκινες γραμμές σου. Να σκεφτείς π.χ.: Μήπως θα με ωφελούσε τελικά το να μάθω μια νέα ξένη γλώσσα; Μήπως σε αυτή τη φάση της ζωής μου έχω χρόνο για ταξίδια;

Βήμα #5: Αξιολόγησε κάθε εναλλακτική ξεχωριστά

Αυτή τη στιγμή οι επιλογές σου έχουν γίνει πλέον πιο ξεκάθαρες. Τα σημαντικά που διάλεξες στο 2ο βήμα ίσως έχουν μειωθεί ή, έστω, έχουν αποκτήσει άλλη αξία. Τώρα πρέπει να τα βάλεις κάτω ξεχωριστά.

Για παράδειγμα, με τη βοήθεια των κόκκινων γραμμών είσαι τώρα ανάμεσα σε δύο προτάσεις για δουλειά. Βαθμολόγησε τα επιμέρους σημαντικά σημεία τους. Στη δουλειά 1 πώς βαθμολογείς την απόσταση από το σπίτι σου από το 1 έως το 10; Ας πούμε ότι βάζεις 9. Τι βαθμό βάζεις στον μισθό; Ας πούμε ότι βάζεις 2. Στο ωράριο εργασίας; Ας πούμε ότι βάζεις 5. Κάνε το ίδιο και για την άλλη δουλειά.

Μη βιαστείς: βάλε βαθμούς έχοντας σκεφτεί καλά, σύμφωνα με όσα γνωρίζεις τη δεδομένη στιγμή. Ακόμα κι αν ανησυχείς ότι μπορεί να κάνεις λάθος, αξιολόγησε τις εναλλακτικές σου δείχνοντας όσο το δυνατόν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη σε αυτό που σου λέει το ένστικτό σου.

Βήμα #6: Η μαγεία των μαθηματικών

Συγχαρητήρια! Μόλις δημιούργησες το μοντέλο της απόφασής σου. Τώρα χρειάζεται να το βάλεις σε λειτουργία. Για το βήμα αυτό θα χρειαστείς λίγα βασικά μαθηματικά. Αν η απόφασή σου έχει πολλές παραμέτρους, ίσως σε βοηθήσει ένα πρόγραμμα Excel. Τι θα κάνεις:

Πολλαπλασίασε τα ξεχωριστά σκορ των κορυφαίων επιλογών σου με τη βαθμολόγηση των επιμέρους σημαντικών στοιχείων σου. Παραμένουμε στο παράδειγμα της επιλογής δουλειάς. Τα σημαντικά επιμέρους στοιχεία ήταν:

• Η απόσταση από το σπίτι, που για εσένα βαθμολογήθηκε με 10 ως προς τη σημασία.
• Ο μισθός, στον οποίον έβαλες ένα 8.
• Οι ώρες εργασίας, στις οποίες έβαλες 5.

Τώρα κάνε τους υπολογισμούς σου. Π.χ.

Δουλειά 1:

• Απόσταση από το σπίτι: 9 x Σημασία απόστασης για εσένα: 10 = 90 πόντοι.
• Μισθός: 2 x Σημασία μισθού για εσένα: 8 = 16 πόντοι.
• Ωράριο: 5 x Σημασία ωραρίου για εσένα: 5 = 25 πόντοι.

Πρόσθεσε τα τρία διαφορετικά σκορ: 90 + 16 + 25 = 131 πόντοι.

Κάνε το ίδιο για τη δουλειά 2 για να καταλήξεις στο τελικό σκορ.

Σύγκρινε τα δύο σκορ και μόλις οδηγήθηκες στην απόφασή σου! Σχεδόν.

Βήμα #7: Αβεβαιότητα

Τώρα που έπειτα από κριτική σκέψη, αφαιρετική λογική και μαθηματικά μοντέλα κατέληξες στην τελική σου απόφαση, είναι η ώρα να ανοίξεις την πόρτα στην αβεβαιότητα. Μήπως κάπου κάνεις λάθος;

«Δώσε χρόνο στον εαυτό σου», λέει ο Shrime και εξηγεί: Αφιέρωσε τις 5 επόμενες ημέρες ζώντας σα να έχεις πάρει ήδη την απόφαση, κάνοντας πρόβα. Ας πούμε ότι διάλεξες τη Δουλειά 1. Φαντασιώσου ότι είσαι ήδη εκεί. Ακολούθησέ τη στα social media, κάνε μερικές φορές τη διαδρομή από το σπίτι σου μέχρι εκεί, σκέψου τι θα κάνεις, πώς θα ντύνεσαι, τι θα πρέπει ίσως να αλλάξεις στο πρόγραμμά σου. Ύστερα αποφάσισε πώς νιώθεις.

Αν νιώθεις καλά με το φανταστικό αυτό σενάριο, συγχαρητήρια! Μόλις κατέληξες με ασφάλεια στην απόφασή σου. Αν, πάλι, κάτι δεν σου πάει καλά, αν νιώθεις ότι μπορεί κάτι να έχεις αξιολογήσει λάθος, τώρα είναι η στιγμή να επιστρέψεις στα βήματα 2 και 4 και να ξανασκεφτείς τα σημαντικά σημεία, κρίνοντας από το πώς ένιωσες τις τελευταίες 5 ημέρες.

Μήπως καθώς έκανες τη διαδρομή συνειδητοποίησες ότι αυτή την ώρα έχει πάρα πολλή κίνηση και χρειάζεσαι σχεδόν διπλάσιο χρόνο; Μήπως συνειδητοποίησες ότι με το ωράριο αυτό δεν προλαβαίνεις κάποια άλλη υποχρέωση που έχεις αργότερα; Κανένα πρόβλημα! Οι πρόβες είναι σημαντικές γιατί μας βοηθούν να κάνουμε τις απαραίτητες αναπροσαρμογές. Βαθμολόγησε ξανά τα σημαντικά επιμέρους της κάθε επιλογής και υπολόγισε το αποτέλεσμα. Παραμένει ίδια ή επιλογή σου ή όχι;

Αν η απόφαση αυτή έχει πολύ μεγάλη σημασία για εσένα, ίσως χρειαστεί να κάνεις τα βήματα αυτά και τρίτη φορά. Θα καταλάβεις ότι αποφάσισες σωστά όταν νιώσεις να ταυτίζονται η λογική σου με την καρδιά σου.