ΤΟ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΠΕΝΘΟΣ ΠΟΥ ΒΙΩΝΟΥΜΕ ΕΝΑΝ ΧΡΟΝΟ ΜΕΤΑ ΤΑ ΤΕΜΠΗ

Μια μεγάλη τραγωδία, ένα εθνικό πένθος και το συλλογικό τραύμα που αυτό άφησε πίσω του είναι πράγματα δυσεπίλυτα. Έναν χρόνο μετά, όταν τα επώδυνα συναισθήματα ανακινούνται, αναρωτιόμαστε αν υπάρχουν ακόμη ορισμένες άμυνες, για να διαχειριστούμε μια ανείπωτη συλλογική απώλεια.  

Το συλλογικό πένθος είναι μια κοινή εμπειρία απώλειας που βιώνει μια ομάδα ανθρώπων, μια κοινότητα ή ένα έθνος, μετά από ένα τραυματικό γεγονός. Η τραγωδία στα Τέμπη επηρέασε όχι μόνο τους άμεσα κοντινούς ανθρώπους, αλλά κι εκείνους της ευρύτερης κοινότητας. Όλους εμάς, που μπορεί να μη χάσαμε φίλους ή συγγενείς, αλλά νιώσαμε ένα σφίξιμο στο στομάχι, θλίψη, οργή και φόβο.

Αυτές τις μέρες που η υπόθεση εκδικάζεται, οι οδυνηρές αναμνήσεις αναβιώνουν, μαζί και το αίσθημα της συλλογικής απώλειας. Για μία ακόμη φορά προσπαθούμε να κρυφτούμε από τα παιδιά. Μπαίνουμε νοερά στη θέση άλλων ανθρώπων, κάνουμε σκέψεις πως από τύχη ζούμε, διστάζουμε να μοιραστούμε συναισθήματα και νιώθουμε αβοήθητοι.

Συλλογικό πένθος και τραύμα

Η τραγωδία στα Τέμπη μάς άλλαξε, όπως μπορεί να κάνει ένα τραύμα του μεγέθους του. Ο Dan Reidenberg, ειδικός ψυχικής υγείας αναφέρει: «Το συλλογικό τραύμα αλλάζει την ιστορία και τη μνήμη για πολλούς. Αλλάζει τον τρόπο που επεξεργαζόμαστε και βλέπουμε όχι μόνο το τραύμα που βιώθηκε, αλλά και το τι κάνουμε με την ανάμνησή του καθώς προχωράμε».

Πρόκειται για ένα δυσφορικό βίωμα που ενεργοποιεί τον φόβο και γίνεται αντιληπτό συλλογικά. Αυτό το είδος τραύματος συχνά επιδεινώνεται από την έντονη έκθεση στα μέσα ενημέρωσης.

«Ο δημόσιος θρήνος που προκύπτει είναι αποτέλεσμα της ικανότητάς μας να νιώθουμε τον πόνο των άλλων, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να έρθουμε σε επαφή με τα δικά μας προσωπικά πένθη», αναφέρει η Νάνσυ Ψημενάτου, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας με ειδίκευση στο πένθος και συγγραφέας του βιβλίου Πένθος - Το ταξίδι στη χώρα του παράδοξου.

«Δυστυχώς σε μια τέτοια στιγμή, όπου αναβιώνουν δύσκολα συναισθήματα, είναι πιθανόν να διαπιστώσουμε ότι, αντί να επικεντρωθούμε σε αυτό που είναι πραγματικά σημαντικό, ίσως εστιάσουμε σε γεγονότα τα οποία θα μας απομακρύνουν από την ουσία» συμπληρώνει.

Αεροφωτογραφία από τα συντρίμμια έναν χρόνο μετά το δυστύχημα. ©︎ AP Photo

Τι συμβουλεύουν οι ειδικοί

Υπάρχει λοιπόν τρόπος να προστατευτούμε από την υπερέκθεση σε τραυματικά γεγονότα; Μπορούμε να διαχειριστούμε την αναβίωση του συλλογικού πένθους;

– Επιλέξτε προσεκτικά πού θα εκτεθείτε

«Αν μπορώ να δώσω μία συμβουλή, είναι πριν πατήσετε play σε κάποιο βίντεο, πριν κάνετε κλικ σε κάποιο άρθρο, πριν σταθείτε μπροστά σε ένα ρεπορτάζ στην τηλεόραση, αναρωτηθείτε ποια ανάγκη εξυπηρετεί», γράφει σε ανάρτησή της η Φιλιώ Κατσαρού, Σύμβουλος ψυχικής υγείας ενηλίκων, εξειδικευμένη στην υποστήριξη γονέων.

– Αποδεχτείτε τα συναισθήματά σας

Σύμφωνα με τον David Kessler, έναν από τους πιο σημαντικούς ειδικούς αυτή τη στιγμή στο θέμα του πένθους, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε τη θλίψη που νιώθουμε ως πένθος, να τη διαχειριστούμε και να βρούμε νόημα σε αυτή.

Όταν αναγνωρίσεις ότι είναι συναίσθημα πένθους, το νιώθεις και κινείται μέσα σου. Τα συναισθήματα χρειάζονται κίνηση. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε το τι περνάμε. Είμαστε η πρώτη γενιά που έχουμε συναισθήματα για τα συναισθήματά μας. Λέμε στον εαυτό μας πράγματα όπως: Νιώθω λυπημένος, αλλά δεν θα έπρεπε να νιώθω έτσι, άλλοι άνθρωποι περνάνε χειρότερα.

Λίγες ώρες μετά τη σύγκρουση. AP Photo Βαγγέλης Κουσιώρας

Μπορούμε –και θα έπρεπε– να σταματάμε στο πρώτο συναίσθημα: «Νιώθω λύπη, άσε με να μείνω για 5 λεπτά στο συναίσθημα της λύπης». Σου επιτρέπεται να νιώσεις τη λύπη και τον φόβο και τον θυμό, άσχετα με το τι νιώθει κάποιος άλλος.

– Προστατέψτε τα παιδιά

Η εκπαιδευτικός προσχολικής αγωγής Ελίνα Μαυροπούλου συμβουλεύει: 

1. Κρατήστε τα παιδιά μακριά από την τηλεόραση και το ραδιόφωνο.
2. Σε περίπτωση που ρωτήσουν, προσπαθήστε να μάθετε πρώτα τι έχουν ακούσει.
3. Δώστε πληροφορίες απλές, που μπορούν να διαχειριστούν. Όχι λεπτομέρειες και μελοδραματισμούς.
4. Αν σας δυσκολεύει να μιλήσετε γι' αυτό, ζητήστε χρόνο από τα παιδιά.

Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε ένα συλλογικό πένθος

Το τραύμα μπορεί να είναι συλλογικό, αλλά δεν υπάρχει μια απόλυτα ταιριαστή προσέγγιση διαχείρισής του για όλους. Έναν χρόνο μετά, αν τα συναισθήματα που ανακινούνται είναι έντονα, μερικές συμβουλές από τους ειδικούς στη διαχείριση του πένθους ενδέχεται να βοηθήσουν.

AP Photo Γιάννης Παπανίκος

– Βρείτε υποστήριξη

Ενθαρρύνετε όσους επηρεάζονται να αναζητήσουν υποστήριξη από την οικογένεια, τους φίλους ή τους επαγγελματίες, όπως συμβούλους ή θεραπευτές.

– Συνδεθείτε με τα αγαπημένα σας πρόσωπα

Οι ειδικοί συστήνουν να μιλάμε με τους αγαπημένους μας για όσα νιώθουμε. Είναι σημαντικό να μοιραζόμαστε τις ιστορίες μας ή να συμμετέχουμε σε συναντήσεις.

– Φροντίστε τον εαυτό σας

Η αυτοφροντίδα δεν είναι εγωιστική πράξη, αλλά αυτοπροστασία: ο επαρκής ύπνος, η καλή διατροφή και η τακτική άσκηση είναι χρήσιμα. Αφιερώστε χρόνο για να κάνετε πράγματα που σας αρέσουν και που σας βοηθούν να χαλαρώσετε.

– Δώστε (κι άλλο) χρόνο

Το πένθος είναι μια διαδικασία που χρειάζεται χρόνο για να γίνει αποδεκτό και η επούλωση δεν πρέπει να γίνει βιαστικά. Ο κάθε άνθρωπος έχει τους δικούς του ρυθμούς.

– Ζητήστε επαγγελματική βοήθεια

Εάν ανήκετε στους συγγενείς των θυμάτων ή στους επιζώντες, αν παλεύετε για να αντιμετωπίσετε τη θλίψη σας και δεν το έχετε κάνει ακόμη, μη διστάσετε να αναζητήσετε επαγγελματική βοήθεια από κάποιον θεραπευτή, σύμβουλο ή άλλο επαγγελματία ψυχικής υγείας.