TO ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΓΕΙΣ ΕΝΑΝ ΠΕΙΡΑΣΜΟ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΤΙΜΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΤΟ ΝΑ ΤΟΥ ΑΝΤΙΣΤΕΚΕΣΑΙ

Τα άτομα με υψηλά επίπεδα αυτοελέγχου έχουν το ταλέντο να αποφεύγουν τον πειρασμό  – όχι να του αντιστέκονται. Πώς το καταφέρνουν;

Βρίσκομαι στο φοβερό νέο μεξικάνικο εστιατόριο που έχει ανοίξει στην περιοχή μου και κοιτάζω τα λαχταριστά, ζεστά τσούρος που μας έχουν μόλις σερβίρει, τα οποία κρέμονται πάνω από ένα μπολ με πλούσια λιωμένη σοκολάτα. Μυρίζουν υπέροχα. Τα παιδιά μου πέφτουν, φυσικά, με τα μούτρα. Εγώ βάζω και πίνω λίγο κρύο νερό. Είναι το μόνο που έχει ανάγκη ο οργανισμός μου εκείνη τη στιγμή, έπειτα από ένα σχετικά καυτό γεύμα. «Πώς το κάνεις ρε μαμά αυτό;» μου λέει η μεγάλη μου κόρη. «Πώς αντιστέκεσαι στο γλυκό;»

Χαμογελώ και σκέφτομαι ότι το γλυκό γενικά είναι μια εύκολη υπόθεση για εμένα. Απλά το αποφεύγω. Δεν τα καταφέρνω, όμως, με την ίδια επιτυχία σε κάθε πειρασμό.

Ζηλεύω τους ανθρώπους που διέπονται από ακέραιο αυτοέλεγχο. Και θέλω να τους μοιάσω.

Τι χαρακτηρίζει τους ανθρώπους με υψηλά επίπεδα αυτοέλεγχου;

Σε αντίθεση με ό,τι μπορεί να φαντάζεσαι, τα άτομα με υψηλά επίπεδα αυτοέλεγχου και ισχυρή θέληση δεν είναι άτομα καταπιεσμένα και μίζερα. Τουλάχιστον όχι πάντα. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι αυτοί είναι συνήθως καλοί μαθητές, σπάνια υποφέρουν από ψυχικές ασθένειες, δημιουργούν καλύτερες σχέσεις με τους γύρω τους και δύσκολα υποκύπτουν σε μεγάλες καταχρήσεις.

Αυτό δεν σημαίνει ότι τα άτομα αυτά μάχονται διαρκώς για να αντισταθούν στους πειρασμούς. Το πετυχαίνουν χωρίς ιδιαίτερο κόπο – τουλάχιστον όχι τον κόπο που φαντάζεται κανείς όταν ακούει τη λέξη «αυτοπειθαρχία». Πώς όμως;

Το να αντιστέκεσαι διαρκώς στους πειρασμούς είναι εξαντλητικό

Προκειμένου να μελετήσουν την έννοια του αυτοελέγχου οι επιστήμονες προχώρησαν σε ένα ενδιαφέρον πείραμα. Ζήτησαν από ομάδα εθελοντών να αντισταθούν σε έναν πειρασμό ή να τιθασεύσουν μια παρόρμηση με τους εξής τρόπους: τους έβαλαν να φάνε ραπανάκια ενώ κοίταζαν ένα μπολ με φρεσκοψημένα μπισκότα και να δουν μία συγκινητική ταινία χωρίς να δείξουν το παραμικρό συναίσθημα.

Στη συνέχεια, τους έβαλαν να κάνουν μία άσχετη πνευματική εργασία: π.χ. να φτιάξουν ένα δύσκολο παζλ.

iStock

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα άτομα που επέδειξαν αυτοέλεγχο στο πρώτο μέρος του πειράματος, δυσκολεύτηκαν να ολοκληρώσουν σωστά το δεύτερο. Και βάσει αυτών των αποτελεσμάτων οι ερευνητές κατέληξαν στο ότι:

• Το να αντιστέκεσαι στους πειρασμούς είναι πνευματικά κουραστικό.
• Ο αυτοέλεγχος πηγάζει από μία πεπερασμένη πηγή που μοιάζει με έναν μυ, ο οποίος μπορεί και να καταπονηθεί.

Έχουν, όμως, τα άτομα με ισχυρό αυτοέλεγχο τον ίδιο, δυνατότερο από τους υπόλοιπους, μυ; Δηλαδή, «κουράζονται» τα άτομα αυτά λιγότερο από την αντίσταση στους πειρασμούς; Τουναντίον! Γερμανοί ερευνητές που το έψαξαν σε βάθος, βρήκαν πως τα άτομα αυτά έχουν στην πραγματικότητα πιο αδύναμους και όχι πιο ισχυρούς μυς αυτοελέγχου.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες «Τα άτομα με μεγάλο αυτοέλεγχο είναι περισσότερο επιρρεπή στην εξάντληση και παίρνουν πιο ριψοκίνδυνες αποφάσεις αν χάσουν τον αυτοέλεγχό τους». Οπότε για να μην τον χάσουν…

Τα άτομα με ισχυρό αυτοέλεγχο έρχονται σε επαφή με λιγότερους πειρασμούς στην καθημερινότητά τους

Πριν από μερικά χρόνια έγινε μια εκτενής μελέτη στη «φαινομενολογία της επιθυμίας στην καθημερινή ζωή», η οποία δοκίμαζε τη μέθοδο δειγματοληψίας εμπειρίας. Το πείραμα είχε ως εξής: 200 εθελοντές στη Γερμανία φόρεσαν βομβητές για μία εβδομάδα και τους ζητήθηκε να αναφέρουν τις τρέχουσες ή πρόσφατες επιθυμίες τους κάθε φορά που ο βομβητής χτυπούσε (7 φορές κάθε μέρα). Αν είχαν κάποια επιθυμία έπρεπε να απαντήσουν σε συγκεκριμένες, διευκρινιστικές ερωτήσεις (π.χ. αν ήθελαν να πιουν αλκοόλ ήταν εκείνη τη στιγμή μόνοι ή με παρέα;). Τα περισσότερα συμπεράσματα του πειράματος ήταν αναμενόμενα:

• Οι εθελοντές είχαν κάποιου είδους επιθυμία κατά το 50% του χρόνου.
• Συνήθως ήθελαν να φάνε, να κοιμηθούν, να πιούν, να χρησιμοποιήσουν κάποια οθόνη, να χαλαρώσουν ή να έχουν κάποια κοινωνική επαφή.
• Όταν εφάρμοζαν αυτοέλεγχο 8 στις 10 φορές κατάφερναν να αντισταθούν στον πειρασμό.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όμως, είχαν τα αποτελέσματα στην υπο-ομάδα των εθελοντών που επέδειξε το υψηλότερο σκορ αυτοελέγχου. Αυτά τα άτομα, λοιπόν, δεν είναι ότι δεν είχαν επιθυμίες, αλλά είχαν λιγότερες προβληματικές επιθυμίες: Δηλαδή, ανέφεραν λιγότερες εσωτερικές συγκρούσεις και αντιστάσεις σχετικά με τις επιθυμίες τους. Με άλλα λόγια, τα άτομα αυτά βίωναν λιγότερους πειρασμούς στην καθημερινότητά τους.

Και πού κατέληξαν μελετώντας τα συγκεκριμένα άτομα οι ερευνητές; «Οι άνθρωποι με υψηλά επίπεδα αυτοελέγχου είναι καλοί στο να αποφεύγουν τον πειρασμό – όχι να του αντιστέκονται». Εφαρμόζουν δε τακτικές για να το καταφέρουν αυτό, π.χ. για να δουλεύουν χωρίς περισπασμούς, επιλέγουν ένα ήσυχο δωμάτιο αντί για έναν χώρο εργασίας με φασαρία.

Όλα αυτά οδήγησαν τους επιστήμονες στο να επανεξετάσουν τον τρόπο που λειτουργεί αυτό το χαρακτηριστικό και να βρουν ότι…

iStock

Τα άτομα με υψηλό αυτοέλεγχο μπορούν πιο εύκολα να καθιερώνουν ή να διακόπτουν συνήθειες

Η αυτοματοποίηση μιας συμπεριφοράς, το να γίνει δηλαδή ή όχι συνήθεια, σχετίζεται σημαντικά με την ικανότητά μας να αντιστεκόμαστε ή όχι στους πειρασμούς. Και τα άτομα με αυτοέλεγχο φαίνεται πως είναι καλά στο να διακόπτουν τις κακές συνήθειες. Μελέτη έδειξε ότι τα άτομα αυτά, για παράδειγμα:

• Δύσκολα θα υποκύψουν συστηματικά σε μη υγιεινά σνακ.
• Έχουν βάλει τη γυμναστική ως προτεραιότητα στη ζωή τους και δεν χάνουν προπόνηση.
• Όταν μαθαίνουν να κάνουν διαλογισμό δύσκολα θα τον διακόψουν.

Φαίνεται, λοιπόν, πως «βασιζόμενοι σε σταθερές συνήθειες και ρουτίνες, τα άτομα με καλύτερο αυτοέλεγχο μπορούν να θεσπίσουν σημαντικές συμπεριφορές πιο εύκολα και αβίαστα».

Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι επιδεικνύουν τον ίδιο αυτοέλεγχο σε κάθε έκφανση της ζωής τους. Συνήθως το καταφέρνουν στο σχολείο και στη δουλειά τους, σε τομείς δηλαδή που μπορούν να δημιουργήσουν μία ρουτίνα ή ακόμα και στην άσκηση. Με τις φυσικές παρορμήσεις, π.χ. το φαγητό, τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Η στρατηγική, λοιπόν, εκεί είναι πιο καλά «στημένη».

Στρατηγική της μετα-ρύθμισης

Το γεγονός ότι τα άτομα με αυτοσυγκράτηση βιώνουν λιγότερους πειρασμούς δεν σημαίνει ότι δεν χρησιμοποιούν τον αυτοέλεγχο. Απλά το κάνουν πιο στρατηγικά και έγκαιρα. Όπως λένε και οι επιστήμονες, «η αποφυγή του πειρασμού είναι μια πράξη αυτο-ρύθμισης που απαιτεί προμελέτη, αποτελεσματική προσδοκία και αυτογνωσία. Αποφεύγοντας εντελώς έναν πειρασμό γλυτώνεις τον κόπο του να επιστρατεύσεις την θέλησή σου για να αντισταθείς, άρα δεν εξαντλείσαι και δεν γίνεσαι ευάλωτος».

Με λίγα λόγια, τα άτομα με καλό αυτοέλεγχο πιθανώς ξέρουν πως χωρίς αυτόν θα κυλήσουν, οπότε κάνουν τις απαραίτητες κινήσεις έγκαιρα για να μην βρεθούν καν σε αυτή τη θέση.

Αν θες, παραδείγματος χάριν, να προσέξεις το βάρος σου, δεν παραγγέλνεις τσούρος με σοκολάτα έπειτα από ένα πλούσιο και βαρύ γεύμα στο Μεξικάνικο. Για να μη σου πω δεν πας στο Μεξικάνικο καν. Συμβουλή από ένα άτομο με άμεμπτο αυτοέλεγχο, τουλάχιστον, στα γλυκά.