ΤΙ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΤΑ ΚΑΚΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΝΑ ΚΕΡΔΙΣΟΥΝ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥΣ

Τα άτομα που έχουν υποστεί κακοποίηση ως παιδιά έχουν βασικές ανάγκες που πρέπει να καλυφθούν για να πλησιάσουν ό,τι ονομάζουμε ως «πλήρη ψυχική υγεία».

Υπάρχουν περιπτώσεις παιδιών που κακοποιούνται από δικούς τους ανθρώπους – τους οποίους εμπιστεύονται. Άλλα γίνονται αυτόπτες μάρτυρες περιστατικών βίας μεταξύ των γονιών τους ή και ανθρωποκτονίας, και μένουν μόνα να προσπαθούν να διαχειριστούν συναισθήματα και σκέψεις που είναι δύσκολο να επεξεργαστούν ακόμα και πολύ μεγαλύτεροι άνθρωποι, που έχουν κάνει και μια πορεία στη ζωή.

Εκατομμύρια πρέπει να είναι τα παιδιά που το περιβάλλον τους τους «πλασάρει» την κακοποίηση –λεκτική ή σωματική– ως «τρόπο αγάπης» από το ξεκίνημα της ζωής τους.

Μελέτη που έκαναν ερευνητές του University of Toronto και δημοσιεύτηκε στο Children and Youth Services Review ασχολήθηκε με τη ψυχική υγεία ατόμων που έχουν υποστεί ως παιδιά σωματική κακοποίηση. Η εργασία αυτή ενημέρωσε για την αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα που εμφανίζει αυτός ο πληθυσμός. Σχεδόν τα 2/3 των συμμετεχόντων (63%) ανέφεραν κατάσταση «ψυχολογικής άνθησης» (γνωστή ως πλήρης ψυχική υγεία).

Διευκρινίστηκε, ωστόσο, ότι οι επιζώντες τέτοιων συμβάντων εξακολουθούν να αναφέρουν χαμηλότερη ψυχολογική άνθηση από τον γενικό πληθυσμό (75%) και τονίστηκε η ανάγκη για «στοχευμένες, ενημερωμένες από το τραύμα παρεμβάσεις ψυχικής υγείας».

Ο χρόνιος πόνος βρέθηκε να επηρεάζει σημαντικά τη σχέση μεταξύ σωματικής κακοποίησης και πλήρους ψυχικής υγείας, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για μια ολιστική προσέγγιση, που ξεπερνάει την παρουσία ή την απουσία ψυχικής ασθένειας.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Εντωμεταξύ, οι ερωτηθέντες που είχαν υποστεί κατάθλιψη σε οποιοδήποτε σημείο της ζωής τους είχαν πολύ λιγότερες πιθανότητες να είναι ψυχολογικά ακμάζοντες. Αυτό υπογραμμίζει τη σημασία των παρεμβάσεων ψυχικής υγείας με ενημέρωση για το τραύμα για αυτά τα άτομα.

Οι συγγραφείς της μελέτης σημείωσαν πως «η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία και οι παρεμβάσεις που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα έχουν μια ισχυρή βάση αποδεικτικών στοιχείων για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων ψυχικής υγείας μεταξύ των επιζώντων της κακοποίησης».

Τι σημαίνει «πλήρης ψυχική υγεία»

Οι ερευνητές συνέκριναν ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα 853 Καναδών με ιστορικό παιδικής σωματικής κακοποίησης με 17.216 ερωτηθέντες χωρίς ιστορικό κακοποίησης. Χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα που προέρχονται από την Canadian Community Health Survey – Mental Health της Statistics Canada.

Για να θεωρηθούν ότι έχουν πλήρη ψυχική υγεία, οι συμμετέχοντες έπρεπε να αναφέρουν:

• απουσία ψυχικών διαταραχών το προηγούμενο έτος (π.χ. διαταραχές χρήσης ουσιών, κατάθλιψη, άγχος, αυτοκτονικές τάσεις κ.ά.),
• σχεδόν καθημερινή ευτυχία ή ικανοποίηση από τη ζωή τον προηγούμενο μήνα και
• υψηλά επίπεδα κοινωνικής και ψυχολογικής ευεξίας τον τελευταίο μήνα.

Οι ερευνητές απέκλεισαν σκόπιμα ερωτηθέντες που είχαν εκτεθεί ως παιδιά σε σεξουαλική κακοποίηση ή γονική ενδοοικογενειακή βία, προκειμένου να διαχωρίσουν τον αρνητικό αντίκτυπο της παιδικής σωματικής κακοποίησης από άλλες, συχνά συνυπάρχουσες, παιδικές αντιξοότητες.

Αν και τα ευρήματα είναι ελπιδοφόρα, η μελέτη εστίασε στο μεγαλύτερο ποσοστό ψυχολογικής άνθησης μεταξύ εκείνων που δεν είχαν ιστορικό σωματικής κακοποίησης στην παιδική ηλικία.

Οι ερευνητές εξέφρασαν την ελπίδα ότι αυτά τα ευρήματα θα υποστηρίξουν την ανάπτυξη πιο αποτελεσματικών παρεμβάσεων για τον συγκεκριμένο πληθυσμό, ώστε να προωθηθεί η ευημερία μεταξύ των επιζώντων.

Τι προϋποθέτει η πλήρης ψυχική υγεία για θύματα παιδικής κακοποίησης

Μελέτες που έχουν γίνει σε άτομα που έχουν υποστεί κακοποίηση ως παιδιά έχουν προσδιορίσει τις βασικές ανάγκες που υπάρχουν για να μπορεί ένας άνθρωπος να ζήσει απελευθερωμένος από τα τραύματά του τη μετέπειτα ζωή του.

Ακολουθούν ορισμένες από τις πιο σημαντικές.

• Ασφάλεια και σταθερότητα: Η δημιουργία ενός ασφαλούς και σταθερού περιβάλλοντος είναι ζωτικής σημασίας για τη θεραπεία από την παιδική κακοποίηση. Αυτό περιλαμβάνει τη σωματική ασφάλεια, τη συναισθηματική ασφάλεια και τη σταθερότητα στην καθημερινή ζωή. Μπορεί να περιλαμβάνει την απομάκρυνση του ατόμου από καταχρηστικές καταστάσεις, την παροχή ασφαλούς στέγασης και την καθιέρωση μιας συγκεκριμένης ρουτίνας.
• Θεραπεία του τραύματος: Η πρόσβαση σε θεραπεία του τραύματος είναι ζωτικής σημασίας για όσους έχουν υποστεί κακοποίηση στην παιδική ηλικία. Θεραπευτικές παρεμβάσεις, όπως η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία που είναι εστιασμένη στο τραύμα (Trauma-Focused Cognitive Behavioral Therapy – TF-CBT), η μέθοδος EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing, όρος που αποδίδεται στα ελληνικά ως «απευαισθητοποίηση και επαναπροσαρμογή μέσω οφθαλμικών κινήσεων») ή η διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία (Dialectical Behavior Therapy – DBT), μπορούν να βοηθήσουν τους επιζώντες να επεξεργαστούν το τραύμα τους, να αναπτύξουν στρατηγικές αντιμετώπισης και να καταλάβουν ποιοι είναι.
• Κοινωνική υποστήριξη: Τα ισχυρά δίκτυα κοινωνικής υποστήριξης είναι ζωτικής σημασίας για τα θύματα παιδικής κακοποίησης. Η δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης και κατανόησης με την οικογένεια, τους φίλους, τις ομάδες υποστήριξης ή τους θεραπευτές μπορεί να προσφέρει επικύρωση, ενσυναίσθηση και αίσθηση του ανήκειν. Ομάδες υποστήριξης συνομηλίκων ή κοινότητες θυμάτων μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για την ενίσχυση της αίσθησης σύνδεσης και τη μείωση των συναισθημάτων απομόνωσης.
• Δεξιότητες Συναισθηματικής Ρύθμισης: Πολλά θύματα παιδικής κακοποίησης αγωνίζονται με τη συναισθηματική ρύθμιση. Η εκμάθηση υγιών μηχανισμών αντιμετώπισης και δεξιοτήτων συναισθηματικής ρύθμισης –όπως πρακτικές ενσυνειδητότητας, ασκήσεις βαθιάς αναπνοής ή τεχνικές γείωσης–, μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση των συντριπτικών συναισθημάτων και στην προώθηση της συναισθηματικής σταθερότητας.
• Αυτοφροντίδα και αυτοσυμπόνια: Η ενθάρρυνση πρακτικών αυτοφροντίδας και η καλλιέργεια της αυτοσυμπόνιας είναι απαραίτητες για τους επιζώντες, ώστε να ξαναχτίσουν την αίσθηση αυτοεκτίμησής τους. Η ενασχόληση με δραστηριότητες που φέρνουν χαρά, η συστηματική άσκηση αυτοφροντίδας και η ανάπτυξη μιας θετικής αυτοαφήγησης μπορούν να συμβάλουν στη συνολική ευημερία τους.
• Εκπαίδευση και Ενδυνάμωση: Η παροχή εκπαίδευσης, σχετικά με τις επιπτώσεις της παιδικής κακοποίησης και η υποστήριξη των θυμάτων με γνώση μπορεί να είναι ενδυνάμωση. Η εκμάθηση σχετικά με τις αντιδράσεις στο τραύμα, τα ερεθίσματα και τις διαδικασίες αποκατάστασης μπορεί να βοηθήσει τα θύματα να κατανοήσουν τις εμπειρίες τους και να ανακτήσουν την αίσθηση ελέγχου της ζωής τους.

Προφανώς και κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή, αφού κάθε παιδί είναι ξεχωριστό. Ως εκ τούτου, πάντα χρειάζεται μια ολοκληρωμένη και εξατομικευμένη προσέγγιση, προσαρμοσμένη στις συγκεκριμένες περιστάσεις.