ΤΙ ΤΥΠΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΧΕΙΣ;

Κάθε άνθρωπος αναγνωρίζεται ως προσωπικότητα από τους άλλους βάσει 5 κυρίαρχων χαρακτηριστικών που όλοι διαθέτουμε. Ποια είναι αυτά και πώς μπορούν να σε βοηθήσουν να βρεις τον εαυτό σου;

Δεν ξέρω αν, όταν επισκέπτεσαι έναν ψυχολόγο για να του ανοίξεις την ψυχή σου, εκείνος σε σκανάρει βάσει κάποιου πίνακα χαρακτηριστικών για την προσωπικότητα που έχει στο μυαλό του, τον οποίο εσύ αγνοείς εντελώς. Αν για παράδειγμα τσεκάρει κουτάκια δίπλα από χαρακτηρισμούς, όπως «νευρωτικός», «αγχώδης», «αισιόδοξος», «εξωστρεφής» κ.λπ. Δεν θα μου άρεσε. 

Κι όμως, υπάρχει μια δομημένη –και χρήσιμη ενδεχομένως– περιγραφή της προσωπικότητας των ανθρώπων, που είναι γνωστή στην επιστημονική κοινότητα των ψυχολόγων ως Μεγάλη Πεντάδα – αγγλιστί Big Five (Personality Traits). Έχει ενδιαφέρον ότι η Μεγάλη Πεντάδα δεν σχεδιάστηκε για να προτείνει κάποια θεραπευτική προσέγγιση. 

Τα βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που όλοι αναγνωρίζουμε

Η Μεγάλη Πεντάδα των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας σχεδιάστηκε για να συμπεριλάβει τα χαρακτηριστικά εκείνα που οι άνθρωποι θεωρούν τα πιο σημαντικά για τη ζωή τους. Σε αυτό συνηγορούν και οι έρευνες που αποδεικνύουν ότι άνθρωποι από διαφορετικούς πολιτισμούς, με διαφορετικές γλώσσες, ερμηνεύουν την προσωπικότητα σύμφωνα με το μοντέλο των 5 αυτών παραγόντων. 

Ο δημιουργός της, ο Αμερικανός καθηγητής Ψυχολογίας Lewis R. Goldberg, έφτιαξε αυτή την Πεντάδα τη δεκαετία του 1980, με βάση τις λέξεις που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να περιγράψουν τους χαρακτήρες τους. Αν και η κατάταξή του έχει περισσότερο ανθρωπολογική παρά ψυχοθεραπευτική αξία, συνέβαλε στη διαμόρφωση μιας βάσης δεδομένων, η οποία περιλαμβάνει μια σειρά από χρήσιμα ψυχολογικά τεστ προσωπικότητας. 

iStock

Τα χαρακτηριστικά των 5 τύπων προσωπικότητας

Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι οι άνθρωποι χωρίζονται σε 5 βασικούς τύπους, βάσει ενός κυρίαρχου συναισθηματικού χαρακτηριστικού. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν συνυπάρχουν και άλλα χαρακτηριστικά, ούτε ότι όλοι τα έχουν στον ίδιο βαθμό. Ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και μοναδικός. Μερικές φορές, όμως, η κατηγοριοποίηση βοηθάει την επιστημονική μελέτη, που με τη σειρά της βοηθάει την κοινωνία. Σε αυτό το πλαίσιο, βρέθηκε πρόσφατα ότι η προσωπικότητά μας μπορεί να σχετίζεται με προδιάθεση για την άνοια. 

Ποια είναι λοιπόν η περίφημη Πεντάδα; Σε ποια από τις 5 κατηγορίες θα κατατάσσατε τη δική σας προσωπικότητα; Ή καλύτερα με άριστα το 10 πόσο θα βαθμολογούσατε τον εαυτό σας σε καθένα από τα παρακάτω χαρακτηριστικά; 

Νευρωτισμός

Προσδιορίζει την τάση των ατόμων προς την κατάθλιψη, τις ουτοπικές ιδέες, τις υψηλές προσδοκίες και τη δυσκολία στην προσαρμογή. Άτομα με υψηλά ποσοστά νευρωτισμού είναι συνήθως ανήσυχα, ανασφαλή, υποχόνδρια και αισθάνονται ανεπάρκεια. Αντίθετα, άτομα με χαμηλά ποσοστά σε αυτό το χαρακτηριστικό τείνουν να είναι πιο ήρεμα, χαλαρά, θαρραλέα, να αισθάνονται ικανοποίηση από τον εαυτό τους και να νιώθουν ασφαλή. Το χαρακτηριστικό αυτό αξιολογεί την προσαρμογή απέναντι στη συναισθηματική αστάθεια.

iStock

Εξωστρέφεια

Άτομα που παρουσιάζουν μεγάλο βαθμό εξωστρέφειας είναι κοινωνικά, ενεργητικά, ομιλητικά, αισιόδοξα, τρυφερά, εκδηλώνουν τα συναισθήματά τους και αγαπούν το χιούμορ. Από την άλλη, άτομα που παρουσιάζουν χαμηλό βαθμό εξωστρέφειας συνήθως είναι πιο συγκρατημένα, συνεσταλμένα, επιφυλακτικά, υποχωρητικά, ήσυχα και έχουν αυξημένη την αίσθηση του καθήκοντος. Το χαρακτηριστικό αυτό αξιολογεί τον βαθμό ενεργητικότητας και την ικανότητα για χαρά απέναντι στην υπερβολική αυτοσυγκράτηση. 

Πνευματική διαθεσιμότητα

Εκείνοι που έχουν υψηλό σκορ στην κατηγορία «πνευματική διαθεσιμότητα» συνήθως είναι περίεργοι, με πολλά ενδιαφέροντα, δημιουργικοί, εφευρετικοί και έχουν πρωτότυπη σκέψη. Αντίθετα, όσοι βρίσκονται στην αντίπερα όχθη είναι περισσότερο προσγειωμένοι, με περιορισμένα ενδιαφέροντα, συμβατικοί, χωρίς καλλιτεχνικά αισθητήρια και με δυσκολία στην αναλυτική σκέψη. Το χαρακτηριστικό αξιολογεί την επινοητικότητα και τη φυσική περιέργεια απέναντι στην επιφυλακτικότητα. 

Καλή προαίρεση - συνεργατικότητα

Το χαρακτηριστικό αυτό αναφέρεται στις σκέψεις, τα συναισθήματα και στις πράξεις. Άτομα που παρουσιάζουν υψηλή βαθμολογία στην καλή προαίρεση έχουν έντονη ενσυναίσθηση, είναι ευσπλαχνικά, καλόκαρδα, πρόθυμα, συγχωρητικά, εύπιστα και σαφή. Αντίθετα άτομα που παρουσιάζουν χαμηλή βαθμολογία σε αυτό το χαρακτηριστικό είναι συνήθως κυνικά, αγενή, καχύποπτα, άσπλαχνα, παρεμβατικά και εκδικητικά. Το χαρακτηριστικό αξιολογεί τη συμπόνια απέναντι στον ανταγωνισμό.

Ευσυνειδησία  

Οργανωμένα, εργατικά, πειθαρχημένα, σχολαστικά, φιλόδοξα, υπομονετικά και αξιόπιστα είναι τα άτομα με υψηλό βαθμό ευσυνειδησίας. Στον αντίποδα βρίσκονται εκείνοι που δεν έχουν στόχους, είναι απρόσεκτοι, άβουλοι, αναξιόπιστοι και τεμπελιάζουν. Το χαρακτηριστικό αξιολογεί τον βαθμό της οργάνωσης και της κινητοποίησης προς έναν στόχο σε αντίθεση με την οκνηρία και την απουσία κινήτρου.

Πόσο αξιόπιστη είναι;

Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι όλοι διαθέτουμε από όλα τα χαρακτηριστικά. Η προσωπικότητα του καθενός δεν είναι κάτι μετρήσιμο ή αυστηρά ποσοτικό. Οι ποιότητες, όμως, σε έναν βαθμό προσδιορίζονται από τις ποσότητες. Και αυτό προσπαθεί να κάνει αυτή η κλίμακα: να καταστήσει μετρήσιμα τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, ούτως ώστε να συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση της προσωπικότητας και να βοηθήσει στη διαχείριση των όποιων προβλημάτων. Η κλίμακα αυτή αποτελεί ένα εργαλείο χρήσιμο περισσότερο στους ερευνητές, παρά στους ψυχοθεραπευτές, οι οποίοι στέκονται απέναντι στον θεραπευόμενο ως μοναδική και μεμονωμένη προσωπικότητα.