ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ ΕΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΜΕ ΜΕΤΑΤΡΑΥΜΑΤΙΚΟ ΣΤΡΕΣ

Το τραυματισμένο ψυχικά σώμα κουβαλάει το τραύμα του ως τρομακτική ανάμνηση και μπορεί να γίνει δυσλειτουργικό. Ένα βιβλίο για τη σχέση σώματος και τραύματος, γραμμένο από έναν ψυχίατρο, εξηγεί και φωτίζει τις πιθανές λύσεις.

Το πώς συνδέεται η ψυχή με το σώμα αποτελεί ένα τεράστιο ανεξερεύνητο κεφάλαιο το οποίο εσχάτως η επιστήμη αρχίζει να προσεγγίζει. Όλο και περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι το ψυχικό τραύμα αποτυπώνεται στο σώμα και ότι το σώμα έχει μνήμη, την οποία ανακαλεί συχνά-πυκνά σε μια προσπάθεια διαρκούς επιβίωσης.

Ο Αμερικανός καθηγητής Ψυχιατρικής του Harvard, Bessel A. Van Der Kolk M.D., ιδρυτής και διευθυντής επίσης του Κέντρου Ψυχικού Τραύματος στο Μπρούκλαϊν της Μασαχουσέτης, στο παγκοσμίως best seller βιβλίο του Το σώμα δεν ξεχνά (εκδ. Κλειδάριθμος), περιγράφει όλη αυτή τη σύνθετη σχέση, μέσα από επιστημονικά δεδομένα και παρουσιάζει μερικούς τρόπους για την επίλυση των δυσλειτουργιών τις οποίες το τραύμα επιφέρει στη ζωή μας.

Με την άδεια του εκδοτικού οίκου δανειστήκαμε μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο, ώστε να φωτίσουμε την αλληλεπίδραση σώματος και ψυχής και να απαντήσουμε σε ορισμένα ερωτήματα που προκύπτουν.

Πώς δρα μια τραυματική εμπειρία σε ψυχή και σώμα;

Unsplash Inge Poelman

Κάθε τραυματική εμπειρία αφήνει ίχνη, είτε σε μεγάλη κλίμακα (την ιστορία και τον πολιτισμό μας) είτε σε μικρότερη, στις οικογένειές μας, σε σκοτεινά μυστικά που περνούν αδιόρατα από γενιά σε γενιά.

Αυτές οι εμπειρίες είναι ανιχνεύσιμες στο νου και τα συναισθήματά μας, στην ικανότητά μας να νιώσουμε χαρά και οικειότητα, ακόμη και στη βιολογία του σώματος, στο ανοσοποιητικό μας σύστημα.

Απαιτούνται τεράστια αποθέματα ενέργειας για να συνεχίσει κάποιος να είναι λειτουργικός υπό το κράτος της ανάμνησης του τρόμου, αλλά και της ντροπής για το αίσθημα απόλυτης αδυναμίας και τρωτότητας που βίωσε.

Μολονότι όλοι θέλουμε να αφήσουμε πίσω μας ένα τραυματικό γεγονός, το κέντρο του εγκεφάλου που είναι υπαύθυνο για την επιβίωσή μας (βαθιά κάτω από το κέντρο της ορθολογικής σκέψης), δεν αποδέχεται εύκολα την άρνηση.

Ακόμη και πολύ μετά το πέρας μιας τραυματικής εμπειρίας, μπορεί να ενεργοποιηθεί ξανά με την παραμικρή ένδειξη κινδύνου, κινητοποιώντας διαταραγμένα εγκεφαλικά κυκλώματα και οδηγώντας στην έκκριση υπέρμετρων ορμονών του στρες.

Υπάρχουν τρόποι να «ξεχάσει» το σώμα τα τραύματά του;

Οι σύγχρονες έρευνες έχουν αποδείξει ότι ένα ψυχοτραυματικό γεγονός προκαλεί πραγματικές αλλαγές στη φυσιολογία του οργανισμού, μεταξύ άλλων, αναπροσαρμογή του συστήματος συναγερμού του εγκεφάλου, αύξηση των επιπέδων των ορμονών του στρες και μεταβολές στο σύστημα που διακρίνει τις σημαντικές πληροφορίες από τις ασήμαντες.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι το τραυματικό γεγονός αλλοιώνει την περιοχή του εγκεφάλου που ευθύνεται για την αληθινή, σωματική αίσθηση του να είναι κανείς ζωντανός.

Unsplash Cherry Laithang

Πώς μοιάζει η συμπεριφορά ενός ψυχικά τραυματισμένου ατόμου;

Τα άτομα που έχουν υποστεί ψυχικό τραυματισμό, έχουν την τάση να επιπροβάλλουν το τραυματικό τους βίωμα σε οτιδήποτε τους περιβάλλει και συχνά δυσκολεύονται να αποκρυπτογραφήσουν τι υπάρχει γύρω τους.

Το τραύμα επηρεάζει τη φαντασία του ατόμου. Λείπει η νοητική ευελιξία, μοιάζει σαν ο νους να παίζει και να ξανπαίζει την ίδια ταινία.

Η φαντασία όμως είναι σημαντική για την επιβίωση, μας δίνει τη δυνατότητα να οραματιζόμαστε, να ελπίζουμε, απαλύνει ακόμη και τον σωματικό πόνο. Χρίς τη φαντασία δεν υπάρχει ελπίδα, τρόπος να οραματιστεί το άτομο ένα καλύτερο μέλλον, μέρος για να ξεφύγει, προορισμός για να φτάσει.

Υπάρχουν τρόποι να γιατρευτεί ένα τραύμα;

Προκειμένου να βοηθήσουν τα άτομα αυτά να αισθανθούν ζωντανά στο παρόν και να μπορέσουν να συνεχίσουν τη ζωή τους, οι επιστήμονες έχουν βρει τρόπους και μεθόδους που αξιοποιούν την έμφυτη νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου. Υπάρχουν 3 βασικοί δρόμοι:

1. Μέσω της συζήτησης και της επεξεργασίας του ψυχικού τραύματος, το άτομο κατανοεί τις εσωτερικές διεργασίες και επανασυνδέεται με τον εαυτό και με τους άλλους. Ένας τέτοιος τρόπος είναι η ψυχοθεραπεία.
2. Με τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής μειώνεται η υπερευαισθησία των σημάτων συναγερμού.
3. Με διαδικασίες που επιτρέπουν στο σώμα να βιώσει εμπειρίες οι οποίες αναιρούν τον θυμό, την αβοηθησία ή ακόμη και την κατάρρευση, αυτό επανεκπαιδεύεται στη «φυσιολογική» ζωή.

Πώς συμβάλλουν οι νευροεπιστήμες στην αποκατάσταση του τραύματος;

Unsplash Max Nemkin

Ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας του ψυχικου τραύματος είναι η αποκατάσταση της ισορροπίας μεταξύ λογικού και συναισθηματικού εγκεφάλου, ώστε το άτομο να αισθάνεται ότι έχει τον έλεγχο των συναισθημάτων, των επιλογών και της συμπεριφοράς του.

Ο νευροεπιστήμονας Τζόσεφ Λεντού απέδειξε ότι η μόνη οδός συνειδητής πρόσβασης στον συναισθηματικό εγκέφαλο είναι η αυτοεπίγνωση, δηλαδή η ενεργοποίηση του έσω μετωπιαίου φλοιού, εκείνης της περιοχής του εγκεφάλου που μας επιτρέπει να παρατηρούμε όσα συμβαίνουν στο εσωτερικό του σώματός μας και να αισθανόμαστε ό,τι αισθανόμαστε.

Το λογικό, αναλυτικό τμήμα του εγκεφάλου, που εντοπίζεται στον ραχιαίο πλάγιο, προμετωπιαίο φλοιό, δεν συνδέεται άμεσα με τον συναισθηματκικοό εγκέφαλο, όπου συνήθως αποτυπώνεται ο απόηχος του ψυχικού τραύματος. Συνδέεται όμως ο έσω προμετωπιαίος φλοιός που αποτελεί το κέντρο της αυτοεπίγνωσης.

Η νευροεπιστημονική έρευνα κατέδειξε ότι ο μόνος τρόπος για να αλλάξουμε αυτό που αισθανόμαστε είναι να αποκτήσουμε συνείδηση της δικής μας εσωτερικής εμπειρίας και να προσεγγίσουμε με φιλική διάθεση τον εσωτερικό μας κόσμο.

Με ποιους πρακτικούς τρόπους μπορεί το σώμα να βιώσει εσωτερική ηρεμία;

Υπάρχουν μερικοί τρόποι που μέχρι πολύ πρόσφατα η δυτική ιατρική και η ψυχιατρική δεν αποδέχονταν ως θεραπευτικούς. Καθώς όμως ο διαλογισμός αποδεικνύεται και επιστημονικά ότι συμβάλλει τόσο στη μείωση του στρες όσο και του σωματικού πόνου, επανεξατάζονται και άλλες παρόμοιου χαρακτήρα πρακτικές.

ΤΟ ΣΩΜΑ ΔΕΝ ΞΕΧΝΑ

Εκδόσεις Κλειδάριθμος

Αγόρασέ το

Ianos.gr

– Mindfulness

Η εξάσκηση στην ενσευνειδητότητα ηρεμεί το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, ελαττώνοντας τις πιθανότητες να εισέλθει το άτομο σε κατάσταση πάλης ή φυγής. Η ικανότητα ψύχραιμης παρατήρησης και ανοχής των σωματικών αισθήσεων είναι προαπαιτούμενο για την ασφαλή αναβίωση παρελθοντικών γεγονότων.

Αν το άτομο δεν μπορεί να ανεχθεί το πώς αισθάνεται στο παρόν, η επιστροφή στο παρελθόν θα επιτείνει τον πόνο και θα αναβιώνει το τραύμα.

– Ενσυνείδητη αναπνοή

Το να μάθει κανείς να αναπνέει ήρεμα, ενώ ανακαλεί τραυματικά γεγονότα στη μνήμη του είναι κι αυτό εργαλείο της θεραπευτικής διαδικασίας.

Όταν κάποιος παίρνει μερικές αργές, βαθιές εισπνοές, διαπιστώνει ότι το φρένο του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος αρχίζει να επιδρά στην κατάσταση υπερδιέγερσης που τον διακατέχει.

– Yoga

Σε μελέτη που διεξήχθη υπό την αιγίδα του Εθνικού Ινστούτου Υγείας των ΗΠΑ αποδείχτηκε ότι 10 εβδομάδες συστηματικής πρακτικής γιόγκα σε ασθενείς με σύνδρομο μετατραυματικού στρες, μειώνει τη συμπτωματoλογία όταν κάθε άλλη μέθοδος, και η φαρμακευτική αγωγή, έχει αποτύχει.

– Νευροανάδραση

Η νευροανάδραση είναι μια πρακτική στην οποία το βιβλίο κάνει αναλυτική αναφορά. Πρόκειται για μια μέθοδο που πραγματοποιείται με τη βοήθεια ειδικού και τη χρήση μιας συσκευής, η οποία παροτρύνει τον εγκέφαλο να παράγει περισσότερο κάποιες συχνότητες και λιγότερο κάποιες άλλες. Με αυτόν τον τρόπο, δημιουργεί νέα πρότυπα εγκεφαλικής δραστηριότητας τα οποία ενισχύουν τις διαδικασίες αυτορρύθμισης.