ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΠΑΙΔΙ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

Οι επιστήμονες ανακάλυψαν πώς μπορεί να επηρεάζει τον χαρακτήρα και τη ζωή σου το να είσαι το μεγαλύτερο παιδί μέσα στην οικογένεια.

Πόσο αλλάζει ένα παιδί από τη στιγμή που παύει να είναι μοναχοπαίδι; Παρατηρώ πώς η παρουσία της μικρής μου κόρης μπορεί να επηρεάζει τη συμπεριφορά της μεγάλης και αναρωτιέμαι αν θα ήταν το ίδιο αν δεν είχαμε αποφασίσει να κάνουμε δεύτερο παιδί. Βλέπω ξεκάθαρα και πόσο φροντιστική είναι η μεγάλη προς το μικρή, αλλά και πόσο αυταρχική γίνεται ενίοτε, προσπαθώντας να της επιβληθεί με τρόπους που με προβληματίζουν. Είναι αυτός ο πραγματικός της χαρακτήρας ή μεταβάλλεται παρωδικά κατά την αλληλεπίδραση μαζί της;

Το κατά πόσο η σειρά γέννησης των παιδιών μέσα στην οικογένεια επηρεάζει την προσωπικότητά τους είναι ένα ζήτημα που απασχολεί τους επιστήμονες εδώ και χρόνια. Ο πρώτος που ασχολήθηκε με την έννοια της σειράς γέννησης ήταν ο Αυστριακός ψυχολόγος Alfred Adler, τη δεκαετία του 1960, εκφράζοντας την άποψη πως αυτό που μπορεί να επηρεάσει την προσωπικότητά σου είναι μάλλον ο ρόλος που νιώθεις να έχεις μέσα στην οικογένεια, παρά το πότε έγινε μέλος αυτής. Δεν προχώρησε, όμως, σε επιμέρους μελέτες για να την τεκμηριώσει.

Αυτές ακολούθησαν αρκετά χρόνια αργότερα, καταλήγοντας σε συμπεράσματα που μπορεί σε κάποιον βαθμό να εξηγούν γιατί τα μεγαλύτερα παιδιά της οικογένειας έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά και ενδεχομένως αντιμετωπίζουν παρόμοιες δυσκολίες. Αν είσαι το μεγάλο παιδί της οικογένειας, είμαι σίγουρη ότι εδώ θα βρεις πολλές απαντήσεις για το πώς αυτό μπορεί να έχει επηρεάσει τη ζωή σου.

Τα κοινά χαρακτηριστικά που έχουν τα μεγαλύτερα παιδιά της οικογένειας

Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι χαρακτηριστικά όπως τα παρακάτω δεν συναντιούνται και σε μικρότερα παιδιά, πολύ περισσότερο σε μοναχοπαίδια, τα μεγαλύτερα παιδιά κατά κανόνα είναι αυτά πάνω στα οποία οι γονείς έπεσαν «με τα μούτρα». Όχι μόνο έλαβαν την αμέριστη προσοχή και φροντίδα τους, αλλά εισέπραξαν και τις αγωνίες των «πρωτότοκων» γονιών, που στην προσπάθειά τους να τα κάνουν όλα «τέλεια» μπορεί ασυναίσθητα να έβαλαν την πήχη πολύ ψηλά για όλους. Όπως χαρακτηριστικά λέει στο VeryWellMind η ψυχοθεραπεύτρια Nicholette Leanza, «το μεγαλύτερο παιδί συχνά νιώθει ότι πρέπει να ανταποκριθεί στις υψηλές προσδοκίες που του μεταφέρθηκαν, καθώς και στην πίεση να είναι το τέλειο πρότυπο για τα μικρότερα αδέλφια του». Ένα είδος πίεσης που δύσκολα θα νιώσει το μικρότερο παιδί, πόσο μάλλον το μοναχοπαίδι.

Πώς μεταφράζονται αυτά στην ιδιοσυγκρασία του μεγαλύτερου παιδιού;

iStock

– Τα μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να είναι λίγο πιο ευφυή από τα μικρότερα αδέρφια τους

Λίγες είναι οι έρευνες με μετρήσιμα αποτελέσματα αναφορικά με το πώς διαφέρουν τα πρωτότοκα από τα υπόλοιπα παιδιά στην οικογένεια, μία εκ των οποίων έδειξε ότι τα πρώτα εμφανίζουν λίγο καλύτερα αποτελέσματα στα τεστ νοημοσύνης από τα μικρότερα αδέρφια τους.

– Μπορεί να κατακτούν τα αναπτυξιακά ορόσημα νωρίτερα

Πολλές θεωρίες βασίζονται στην ιδέα ότι τα πρωτότοκα παιδιά απολαμβάνουν την αμέριστη προσοχή των γονιών τους και έτσι –πιθανώς και σε συνάρτηση με το παραπάνω– έχουν περισσότερες πιθανότητες να κατακτούν τα αναπτυξιακά ορόσημα ταχύτερα. Μελέτες έχουν δείξει ότι έχουν ένα πλεονέκτημα στην γνωστική τους ανάπτυξη κατά την ηλικία των 4 ετών (μιλούν πιο γρήγορα, διαβάζουν πιο γρήγορα, έχουν καλύτερη αντίληψη και πιο πολλές αριθμητικές ικανότητες).

– Έχουν έμφυτη υπευθυνότητα

Ανάμεσα στις πολλές θωριές που έχουν διατυπωθεί για τα μεγαλύτερα παιδιά, αυτή πρωτοστατεί. Η υπευθυνότητά τους μπορεί να προέρχεται από το γεγονός ότι ασυνείδητα αντιλαμβάνονται πως στη σειρά διαδοχής είναι εκείνα που καλούνται να πάρουν ρόλο φροντιστή. Πολλές φορές, μάλιστα, την υπευθυνότητα και την ευσυνειδησία τους δεν την περιορίζουν στην οικογένεια, αλλά την επεκτείνουν και στις υπόλοιπες σχέσεις ή ρόλους τους.

iStock

– Έχουν την τάση να είναι τελειομανείς

Αυτό δεν σημαίνει ότι το μεγαλύτερο παιδί θα είναι αυτό που θα στρώνει καθημερινά το κρεβάτι του ενώ το μικρότερο όχι, αλλά είναι αυτό που θα προσπαθήσει περισσότερο να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των άλλων, ειδικά των γονιών. Επιπλέον, μπορεί να είναι και πιο άμεμπτο στους κανόνες, αλλά και πιο ακριβοδίκαιο.

– Έχουν πιο ηγετικά χαρακτηριστικά

Τα πρωτότοκα παιδιά έχουν περισσότερες πιθανότητες να έλκονται από ηγετικούς ρόλους. Είναι φιλόδοξα, τείνουν να πετυχαίνουν τους στόχους τους, ωστόσο μπορεί ταυτόχρονα να είναι ανταγωνιστικά και ανυπόμονα.

– Αλλά μπορεί να υποφέρουν και από περισσότερο άγχος ή κατάθλιψη

Αν στο μεγαλύτερο παιδί μεταφερθεί υπερβολική πίεση ή μεγάλο μερίδιο ευθύνης, αυτό μπορεί να του στερήσει την ανεμελιά των παιδικών χρόνων και κατά συνέπεια να το οδηγήσει σε προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως άγχος ή κατάθλιψη. Αυτό συμβαίνει συχνότερα σε οικογένειες που η διαφορά ηλικίας του παιδιού από τα μικρότερα αδέρφια είναι πολύ μεγάλη και που του έχουν ανατεθεί υπερβολικά πολλές αρμοδιότητες (αν π.χ. έχει πεθάνει ένας γονιός), έχει γίνει δηλαδή κάτι σαν «παιδί-γονέας». Αυτό, λένε οι ειδικοί, πέρα από στρες μπορεί να συμβάλει στο να γίνει το παιδί μεγαλώνοντας εξαιρετικά άκαμπτο και μη συνεργατικό.

– Μπορεί να επιλέγουν «ομότιμους» συντρόφους

Μελέτη του 2017 έδειξε ότι η σειρά γέννησης μπορεί να επηρεάσει το πώς επιλέγεις τους φίλους ή τους ερωτικούς συντρόφους σου. Έτσι, τα πρωτότοκα παιδιά βρέθηκε πως ταιριάζουν καλύτερα με πρωτότοκα, τα μεσαία με μεσαία και τα μικρότερα με τα μικρότερα παιδιά μιας οικογένειας.

Τι να προσέξεις μεγαλώνοντας το πρωτότοκο παιδί σου

Αν μεγαλώνεις περισσότερα από ένα παιδιά, έχει νόημα να γνωρίζεις πώς μπορεί ο ερχομός των επόμενων να επηρέασε τον χαρακτήρα του μεγαλύτερου παιδιού σου, προκειμένου να αποφύγεις τις υπερβολές. Όπως λέει η ψυχολόγος Brandy Smith, «δεν είναι αρνητικό να ζητάς από το μεγαλύτερο παιδί να γίνεται αδελφικό πρότυπο για το μικρότερο, όχι όμως να αναλαμβάνει ρόλο φροντιστή ή προστάτη σα να ήταν γονέας».

Η Leanza σημειώνει πως οι γονείς θα πρέπει να προσέχουν τα ακούσια μηνύματα που μεταφέρουν στα παιδιά τους όταν τα πιέζουν υπερβολικά: «Το παιδί μπορεί τότε να θεωρήσει ότι το αγαπάς μόνο όταν είναι τέλειο». Προτείνει, λοιπόν, να αναζητάμε την ισορροπία και να μην ξεχνάμε πως κάθε παιδί είναι μοναδικό και έχει ξεχωριστές ανάγκες. «Το να είσαι καλός γονιός δεν σημαίνει να συμπεριφέρεσαι σε όλα σου τα παιδιά με τον ίδιο τρόπο. Βεβαιώσου ότι προσαρμόζεις το γονεϊκό σου στιλ ανάλογα με την προσωπικότητα και το ταπεραμέντο του κάθε παιδιού».