ΤΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ «ΨΥΧΙΚΟ ΤΡΑΥΜΑ»

Τι ονομάζουμε ψυχικό τραύμα; Τι συμπτώματα μπορεί να παρουσιάσει κάποιος που το βιώνει και πόσο σημαντική είναι η αντιμετώπισή του;

Ο ορισμός μιας εμπειρίας ως τραυματικής δεν είναι πανανθρώπινος ούτε απόλυτα οριστικός και αυτό γιατί δεν είναι οι αντικειμενικές καταστάσεις που καθορίζουν αν ένα γεγονός είναι τραυματικό ή όχι, αλλά η συναισθηματική απόκριση του καθένα στο γεγονός. Ένα βασικό, όμως, στοιχείο που χαρακτηρίζει την τραυματική εμπειρία είναι ο φόβος και η αίσθηση αβοήθητου.

Αν και καθένας μπορεί να βιώσει κάποια τραυματική εμπειρία, είναι πιο πιθανόν να τραυματιστούμε από κάποιο γεγονός αν βιώνουμε ήδη κάποιο έντονο άγχος, αν έχουμε πρόσφατα αντιμετωπίσει απώλειες ή αν έχουμε ιστορικό τραύματος, ιδίως στην παιδική μας ηλικία.

Τι ονομάζουμε ψυχικό τραύμα

Πρόκειται για τη συναισθηματική ανταπόκριση του ατόμου σε μια στρεσογόνο και δυσφορική εμπειρία. Ελάχιστοι είναι εκείνοι που δεν θα αντιμετωπίσουν κάποια τραυματική εμπειρία στο διάβα της ζωής τους. Σε αντίθεση με τα κοινά βάσανα της ζωής, τα τραυματικά γεγονότα είθισται να είναι αιφνίδια και απρόβλεπτα, να συνιστούν σοβαρή απειλή για τη ζωή και να βρίσκονται πέραν του πεδίου ελέγχου του ατόμου. Το ψυχικό και συναισθηματικό τραύμα είναι ουσιαστικά το αποτέλεσμα ενός εξαιρετικά αγχογόνου γεγονότος, που εξουδετερώνει την αίσθηση ασφάλειας.

Αν και ως τραυματικά γεγονότα συνήθως θεωρούνται απειλητικές εμπειρίες σχετικά με τη ζωή και την ασφάλεια μας, κάθε κατάσταση που μας αφήνει ευάλωτους, απομονωμένους ή/και παραμελημένους μπορεί να εξελιχθεί σε τραύμα, ακόμη κι αν δεν περιλαμβάνει κάποια σωματική βλάβη. Ενδεικτικά αναφέρονται κάποια κοινά τραυματικά γεγονότα:

• Μεμονωμένα γεγονότα, όπως ατύχημα, τραυματισμός ή βίαιη επίθεση, ιδίως αν είναι απρόβλεπτα και έχουν συμβεί στην παιδική ηλικία, κάποια φυσική καταστροφή.
• Συνεχόμενο και αδιάκοπο στρες, όπως η διαμονή σε μια περιοχή με υψηλή εγκληματικότητα, η διάγνωση μιας χρόνιας και απειλητικής για ζωή ασθένειας ή επαναλαμβανόμενα τραυματικά βιώματα, όπως το bullying, η ενδοοικογενειακή βία ή παραμέληση στην παιδική ηλικία.
• Μια επέμβαση, η απώλεια κάποιου οικείου προσώπου, ο χωρισμός ή μια εξαιρετικά απογοητευτική εμπειρία.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Το παιδικό τραύμα

Οι τραυματικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές και μακροχρόνιες συνέπειες. Όταν το παιδικό τραύμα δεν δουλεύεται και δεν ανακουφίζεται, η αίσθηση φόβου και ανασφάλειας μας ακολουθεί στην ενήλικη ζωή, κάνοντάς μας ευάλωτους για περαιτέρω ψυχικό τραυματισμό.

Το παιδικό τραύμα θεωρείται βασικός παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση πολλών ψυχικών διαταραχών στην ενήλικη ζωή και απαιτούνται άμεσες και εξειδικευμένες παρεμβάσεις για την πρόληψη και την αντιμετώπισή του. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι στην παιδική ηλικία μπορεί να βιωθεί ως τραυματικό οτιδήποτε διασαλεύει την ασφάλεια του παιδιού.

Τα βασικά συμπτώματα του ψυχικού τραύματος

Δεν αντιδρούμε όλοι με τον ίδιο τρόπο ούτε με την ίδια ένταση. Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια τραυματική εμπειρία, δεν υπάρχει σωστή ή λάθος αντίδραση. Ο καθένας μας μπορεί να έχει τη δική του προσωπική αντίδραση με βάση και την προσωπική του διαδρομή. Το αποτύπωμα της τραυματικής εμπειρίας το συναντάμε τόσο σε ψυχικό όσο και σωματικό επίπεδο:

• Σοκ, άρνηση ή καχυποψία
• Σύγχυση και αδυναμία συγκέντρωσης
• Θυμός, ευερεθιστότητα και εναλλαγές στη διάθεση
• Άγχος και φόβος
• Ενοχή, ντροπή, αυτο-κατηγόρια
• Κοινωνική απόσυρση
• Θλίψη, απελπισία
• Αποσύνδεση, συναισθηματικό μούδιασμα
• Αϋπνία, εφιάλτες
• Κόπωση
• Ταχυκαρδία
• Υπερένταση
• Πόνοι
• Μυϊκή ένταση

Τα συμπτώματα τυπικά διαρκούν από μερικές μέρες μέχρι μερικούς μήνες και σταδιακά εξασθενούν, καθώς επεξεργαζόμαστε το γεγονός. Ακόμη όμως κι αν νιώθουμε καλύτερα, μπορεί μερικές φορές να υποφέρουμε από οδυνηρές αναμνήσεις, ιδίως όταν κάτι μας θυμίζει το τραυματικό γεγονός.

ΟΤΑΝ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΟΙ ΜΕ ΜΙΑ ΤΡΑΥΜΑΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ, ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΩΣΤΗ Ή ΛΑΘΟΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ.

Προχωρώντας τη ζωή μας

Αν το ψυχικό τραύμα δεν υποχωρεί ή αν επιδεινώνεται, μπορεί να έχει εμφανιστεί η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες. Αν και το συναισθηματικό τραύμα αποτελεί μια φυσική αντίδραση στα στρεσογόνα γεγονότα, μπορεί να εξελιχθεί σε διαταραχή όταν παραμένουμε σε ψυχολογικό σοκ, αδύναμοι να επεξεργαστούμε τα συναισθήματά μας και να επαναπροσδιορίσουμε την ζωή μας.

Σε αυτήν την περίπτωση, η ανάγκη για προσφυγή σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας καθίσταται επιτακτική, προκειμένου να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά τα συμπτώματα και να ανακουφιστεί ο ψυχικός πόνος. Όποιος κι αν είναι ο εκλυτικός παράγοντας του τραύματος ή όποτε και να συνέβη, πάντα μπορούμε να κάνουμε επανορθωτικές και θεραπευτικές αλλαγές και να προχωρήσουμε στη ζωή μας.

Η Σοφία Κουτελού είναι Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια.