ΤΙ ΚΡΥΒΕΤΑΙ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗ ΦΡΑΣΗ «ΕΙΜΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΑ ΜΗ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΣ/Η»;

«Είμαι συναισθηματικά μη διαθέσιμος/η». Αν άκουσες κι εσύ πρόσφατα αυτή τη φράση δεν είσαι μόνος/η. Το ερώτημα είναι τι κρύβεται στον ψυχισμό του ανθρώπου που τη λέει.

Για να διαβάζεις αυτό το άρθρο, η φράση «είμαι συναισθηματικά μη διαθέσιμος/η» σού είναι, αν μη τι άλλο, οικεία. Δεν έχει σημασία αν σου την έχουν πει, αν την έχεις διατυπώσει –ή υπονοήσει– εσύ ή αν ανήκει σε ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο που συμβαίνει όλο και πιο συχνά στο κοντινό σου περιβάλλον.

Μάλλον αυτό που έχει πραγματική σημασία είναι ότι από πάντα, αλλά ακόμη περισσότερο στις μέρες μας, οι ανθρώπινες σχέσεις –και δη οι ερωτικές– συνιστούν έναν από τους πιο πολυσύνθετους και απαιτητικούς τομείς της ζωής μας.

Πρόσφατα θυμήθηκα μια υπέροχη γνωριμία που έκανα πριν δύο καλοκαίρια στην Αμοργό. Ήταν ένα ηλικιωμένο ζευγάρι που διατηρούσε μια παραδοσιακή ταβέρνα στο λιμάνι. Η αγάπη που παρατηρούσα ανάμεσά τους με «χόρτασε» πριν καν έρθει το φαγητό στο τραπέζι. Όταν, μετά από ώρες στην ταβέρνα, πιάσαμε την κουβέντα, αυθόρμητα εξέφρασα το πόσο σπάνιο μπορεί να φαίνεται τη σήμερον ημέρα αυτό που έβλεπα. Θυμάμαι τότε τον κύριο να μου λέει: «Παλιά κορίτσι μου ήταν αλλιώς τα πράγματα. Σήμερα οι ερωτικές σχέσεις είναι τόσο δύσκολο να διατηρηθούν υγιείς και ισορροπημένες, γιατί εσείς οι νέοι δεν κάνετε υπομονή και προσπάθεια όχι μόνο για τον άλλον, αλλά ούτε για τον ίδιο σας τον εαυτό».

Πόσες φορές από τότε έχει έρθει στο μυαλό μου αυτή η φράση! Ειδικά τις φορές που μπορεί να ακούσω ατάκες όπως «είμαι συναισθηματικά μη διαθέσιμος», «Δε φταις εσύ, εσύ είσαι μια χαρά, εγώ είμαι σε περίεργη φάση τώρα» κι άλλες παρεμφερείς.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Και βέβαια όλα αυτά, καθώς και όσα θα ακολουθήσουν, δε τα λέω φυσικά ούτε ως επαγγελματίας ψυχικής υγείας, ούτε ως ειδικός στις σχέσεις, αλλά ως ένας άνθρωπος, που ζει, διασκεδάζει, γνωρίζει νέους ανθρώπους, επικοινωνεί, ενθουσιάζεται, ερωτεύεται, απογοητεύεται και πληγώνεται.

Όπως κι εσύ.

Τι σημαίνει να είσαι συναισθηματικά μη διαθέσιμος/η;

Υπάρχουν πολλές φορές που κάποιος μπορεί να έχει εκφράσει πως δεν είναι συναισθηματικά διαθέσιμος και αυτό να μην είναι αλήθεια. Εδώ που τα λέμε, αποτελεί μια ήπια και κάπως «αναίμακτη» δικαιολογία, όταν δεν ενδιαφέρεσαι πραγματικά για κάποιον. Όπως και να έχει, όμως, υπάρχουν περιπτώσεις που είναι ένα ψέμα.

Από την άλλη, υπάρχουν και άλλες φορές που είτε το πει, είτε το κρύψει, είτε δεν έχει αντιληφθεί ούτε ο ίδιος ότι συμβαίνει, η «συναισθηματική μη διαθεσιμότητα» ισχύει. Γίνεται, μάλιστα, αντιληπτή όταν το άτομο είναι απόμακρο, όταν δεν είναι σε θέση να εκφράσει τα συναισθήματά του, αποφεύγοντας παράλληλα και κάθε συζήτηση γύρω από αυτά, ή όταν δυσκολεύεται αρκετά να δημιουργήσει και να διατηρήσει στενές σχέσεις, τις οποίες αντιλαμβάνεται ως ακραία δέσμευση. Κι αυτά είναι μόνο μερικά από τα «σημάδια» που μαρτυρούν μια τέτοια πολυδιάστατη κατάσταση.

Γιατί οι άνθρωποι γίνονται συναισθηματικά μη διαθέσιμοι;

Υπάρχουν πολλοί λόγοι που μπορεί να κρύβονται πίσω από κάτι τέτοιο. Άλλους τους καταλαβαίνουμε, άλλους τους υποθέτουμε και άλλους είναι πιθανό να μη τους μάθουμε ποτέ.

Από την εμπειρία μου –κυρίως ως άνθρωπος που έχει υπάρξει «συναισθηματικά μη διαθέσιμος»– ίσως ένας από τους βασικότερους λόγους που νιώθει κανείς έτσι  να είναι οι προηγούμενες (συνήθως άσχημες ή ακόμα και τραυματικές) εμπειρίες, που έχουν αφήσει για τα καλά το σημάδι τους μέσα μας.

Όταν έχουμε πληγωθεί πολύ, συνήθως φοβόμαστε να ανοιχτούμε ξανά συναισθηματικά, θεωρώντας ότι έτσι θα προστατευτούμε από πιθανό επόμενο πόνο. Και πράγματι, δεν είναι λίγες οι φορές που έχω αναρωτηθεί πώς μπορεί ένας άνθρωπος που έχει μόλις βγει από μια μεγάλη και αρκετά δυνατή σχέση, να είναι κατευθείαν ανοιχτός σε κάτι καινούριο. Πόσο μάλλον αν έχει πληγωθεί αρκετά από αυτή.

Τις περισσότερες φορές, όμως, δεν είναι στ’ αλήθεια ανοιχτός, αλλά αρκετά αμυντικός. Προσπαθεί με κάθε τρόπο –και συνήθως με λάθος τρόπο– να πολεμήσει τον πόνο, κάτι που σε βάθος χρόνου θα τον οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερο.

Δεν είναι μόνο αυτό. Τόσο η φύση όσο και η καθημερινότητά μας μας κάνει ευάλωτους, με χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση. Πολλές φορές νιώθουμε ότι δεν αξίζουμε την αγάπη ή ότι είμαστε υπερβολικά φορτισμένοι από τις υποχρεώσεις και τις έγνοιες μας για να ασχοληθούμε με τις προσωπικές μας σχέσεις.

Ή απλώς δεν γνωρίζουμε αρκετά καλά τον εαυτό μας.

Πως μπορώ να αντιμετωπίσω μια τέτοια κατάσταση;

Δεν ξέρω αν αυτή η ερώτηση θα απαντηθεί ποτέ ολοκληρωτικά. Είναι τόσες οι παράμετροι που πρέπει να σκεφτούμε, όπως το αν εμείς είμαστε οι συναισθηματικά μη διαθέσιμοι ή ο άνθρωπος που βρίσκεται απέναντί μας και σίγουρα αν και κατά πόσο αυτός ο «απέναντί μας» είναι σημαντικός για εμάς ή όχι.

Όπως και να έχει όμως, κι όσο τετριμμένο κι αν ακουστεί, μάλλον δε θα πάψω ποτέ να βροντοφωνάζω πόσο σημαντική είναι, σε κάθε περίπτωση, η δουλειά με τον εαυτό μας. Εάν δεν ξέρουμε εμάς, εάν δεν προσπαθούμε να μας βελτιώσουμε, σίγουρα το πρόβλημα δεν θα αντιμετωπιστεί και η συναισθηματική μη διαθεσιμότητα θα συνεχίζεται και θα διογκώνεται.

Το ίδιο ισχύει και αν αυτό συμβαίνει σε έναν άνθρωπο που είναι σημαντικός για εμάς, εάν είναι ο σύντροφός μας για παράδειγμα. Είναι καθοριστικό το να είμαστε σε θέση να ζητήσουμε βοήθεια από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας για το πώς μπορούμε να διαχειριστούμε μια τέτοια κατάσταση υποστηρίζοντας τον άνθρωπό μας, ο οποίος μπορεί, τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, να αισθάνεται συναισθηματικά ανεπαρκής. Εξίσου σημαντικό είναι να ενθαρρύνουμε και τον ίδιο να επισκεφτεί έναν ειδικό και να μιλήσει ανοιχτά για ό,τι τον απασχολεί.

Και σίγουρα κάποια από τα κυριότερα και αρκετά βοηθητικά βήματα αντιμετώπισης μιας τέτοιας κατάστασης είναι η κατανόηση και η αποδοχή της, κάτι που σαφώς χρειάζεται αρκετό χρόνο, επιμονή και υπομονή αλλά όχι πίεση ή κριτική. Μια ειλικρινής συζήτηση, που θα βασίζεται στην κατανόηση, είναι επίσης καθοριστική.

Επειδή, όμως, το πιο βασικό σε όλη αυτή τη διαδικασία, είναι να μην ξεχάσεις –και, ακόμα χειρότερα, να μην «χάσεις»– τον εαυτό σου, αυτό που θέλω να έχεις πάντοτε στο μυαλό σου είναι πως εάν βρεθείς σε μια τέτοια θέση, δεν είσαι μόνος/η και υπάρχουν τρόποι να την αντιμετωπίσεις. Η ζωή μας είναι γεμάτη προκλήσεις, αλλά μικρή και πολύτιμη για να μην τη ζεις με ό,τι πραγματικά σε γεμίζει και σε κάνει ευτυχισμένο/η.