ΤΙ ΚΡΥΒΕΤΑΙ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΗ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ;

Σε τι οφείλεται η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, γιατί όσοι έχουν δεν το συνειδητοποιούν και πώς μπορεί να αλλάξει αυτό;

Τα τελευταία χρόνια γίνεται πολύς λόγος για τις διαταραχές προσωπικότητας και ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει στραφεί προς την μελέτη της ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας. Στο σημείο αυτό οφείλουμε να διευκρινίσουμε ότι στο επιστημονικό πεδίο της ψυχικής υγείας διακρίνονται δύο κατηγορίες ψυχικών διαταραχών: οι κλινικές διαταραχές, όπως για παράδειγμα η κατάθλιψη, η διαταραχή πανικού ή η κοινωνική φοβία, και οι διαταραχές προσωπικότητας.

Όσον αφορά στην δεύτερη αυτή κατηγορία, περιλαμβάνει διαταραχές που σχετίζονται με τα μόνιμα, ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ίδιας της προσωπικότητας του ατόμου, συνεπώς δεν πρόκειται για παροδικές, περιστασιακές εκδηλώσεις κάποιας ψυχικής αναστάτωσης.

Πιο αναλυτικά, οι διαταραχές προσωπικότητας –όπως και η ναρκισσιστική, που εντάσσεται σε αυτές– χαρακτηρίζονται από σταθερά, επίμονα και δυσλειτουργικά μοτίβα στη συμπεριφορά των «πασχόντων», στον τρόπο αντίληψης του εαυτού και στην ερμηνεία της πραγματικότητας. Συνεπώς, οι άνθρωποι με διαταραχή στην προσωπικότητά τους εμφανίζουν σημαντικές δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις, τη βίωση και την έκφραση συναισθημάτων, τον έλεγχο της συμπεριφοράς και ειδικά της παρορμητικότητάς τους, ενώ παράλληλα εντοπίζονται προβλήματα σε σημαντικούς τομείς της καθημερινής τους ζωής, όπως η εργασία ή η κοινωνικοποίηση.

Σύμφωνα με τα σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα, οι διαταραχές προσωπικότητας προκαλούνται από έναν συνδυασμό της έμφυτης ιδιοσυγκρασίας του ατόμου, των πρώιμων και συχνά τραυματικών εμπειριών του, καθώς και του τρόπου που ερμήνευσαν αυτά τα βιώματα και κατ’ επέκτασιν τις πεποιθήσεις που δημιούργησαν μέσα από τις ερμηνείες αυτές. Αξιοσημείωτες πρώιμες εμπειρίες που φαίνεται να σχετίζονται με την ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας είναι η διαρκής απόρριψη και επίκριση ή η συναισθηματική παραμέληση και εγκατάλειψη από τους γονείς.

ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΥΠΟΤΙΜΟΥΝ ΑΜΕΣΑ Ή ΕΜΜΕΣΑ ΤΙΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ, ΕΙΔΙΚΑ ΟΣΩΝ ΘΕΩΡΟΥΝ ΟΤΙ ΕΧΟΥΝ ΑΞΙΑ.

Η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας

Σύμφωνα με το διαγνωστικό εγχειρίδιο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Ένωσης (DSM 5), η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας είναι μια συχνά εμφανιζόμενη διαταραχή που αφορά γυναίκες και άντρες, με έναρξη εκδήλωσης στην πρώιμη ενήλικη ζωή. Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό των ατόμων με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας είναι η υπερβολική ανάγκη να εισπράττουν διαρκώς τον θαυμασμό των άλλων και να βρίσκονται στο επίκεντρο της προσοχής επειδή ξεχωρίζουν, καθώς και η ακραία υψηλή αυτοπεποίθησή τους. Κατά βάση χαρακτηρίζονται από εγωκεντρισμό, αλαζονεία, απαιτητικότητα και δυσανεξία στην ματαίωση των επιθυμιών τους. Τείνουν να πιστεύουν πως είναι ανώτεροι των άλλων, αποζητούν τον έπαινο σε μέγιστο βαθμό και δυσφορούν στην όποια κριτική. Παράλληλα, συνηθίζουν να επιδεικνύουν τα επιτεύγματά τους και να υποτιμούν άμεσα ή έμμεσα τις κατακτήσεις των άλλων, ειδικά των ανθρώπων που θεωρούν ότι έχουν αξία και γι’ αυτό αισθάνονται απειλή και ανταγωνισμό, από φόβο ότι κάποιος θα τους κλέψει τη δόξα.

Illustration: Ελένη Καστρινογιάννη

Τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας φαίνεται να αδιαφορούν για τις ανάγκες των άλλων και δεν έχουν αναπτύξει την έννοια της ενσυναίσθησης. Επιλέγουν πάντα το καλύτερο για τον εαυτό τους, αδιαφορώντας για τον αν πληγώνουν ή χρησιμοποιούν κάποιον για να κατακτήσουν τον στόχο τους. Αρέσκονται να κατέχουν χρήματα και θέσεις εξουσίας, ενώ συχνά φαντασιώνονται μεγαλεία για τον εαυτό τους. Επίσης, απαιτούν πάντα ιδιαίτερη μεταχείριση, μιας και θεωρούν τον εαυτό τους ξεχωριστό και δεν ικανοποιούνται εύκολα. Όλες οι επιλογές τους θέλουν να είναι οι «καλύτερες», πιστεύουν ότι έχουν πάντα δίκιο, μιλούν πολύ για τον εαυτό τους και θέλουν να επιβάλλουν την γνώμη και την επιθυμία τους.

Τα γνωρίσματα αυτά μπορεί να τους επιτρέπουν συχνά να βρίσκονται σε ηγετικές θέσεις. Ταυτόχρονα όμως δημιουργούν σημαντικές δυσκολίες σε όλες τις διαπροσωπικές σχέσεις, καθώς δεν έχουν την ικανότητα της συνεργασίας και πνεύμα ομαδικότητας. Ως εκ τούτου, οι σχέσεις τους δεν είναι ισορροπημένες και δεν φαίνεται να κατανοούν το δικό τους μερίδιο ευθύνης σε αυτό.

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΑ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΟΔΗΓΗΣΟΥΝ ΣΕ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΟΣΩΝ ΕΧΟΥΝ ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ.

Τι κρύβεται από πίσω και πώς αντιμετωπίζεται

Αξίζει να τονίσουμε, βέβαια, ότι η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας αποτελεί μια μάσκα, ένα προσωπείο πίσω από το οποίο κρύβεται μια εύθραυστη προσωπικότητα με χαμηλή αυτοπεποίθηση και πλήγματα από την παιδική ηλικία. Όμως, το άτομο με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας προβάλλει ένα εγωκεντρικό προφίλ για να προστατευτεί από την αποκάλυψη της ευαλωτότητάς του και για τον λόγο αυτό δεν αντέχει την κριτική και την απόρριψη. Κατ’ ουσίαν πρόκειται για ένα άτομο βαθιά δυστυχισμένο, με ρηχή συναισθηματική ζωή και ανάγκη να θρέψει την ναρκισσιστική του, επίκτητη περσόνα, μέσα από τον θαυμασμό και την υπεροψία σαν μηχανισμό επιβίωσης.

Μιας και ο παραπάνω μηχανισμός λειτουργεί ακούσια και τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας δεν έχουν επίγνωσή του, δεν αναγνωρίζουν την αδυναμία τους και ως εκ τούτου δεν απευθύνονται για ψυχοθεραπεία. Η διαταραχή τους είναι συνυφασμένη με την ίδια τους την ταυτότητα, οπότε δεν συνειδητοποιούν ότι ευθύνονται σε σημαντικό βαθμό για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στη ζωή τους και συνήθως κατηγορούν τους άλλους για αυτό.

Σε περίπτωση βέβαια που αναζητήσουν την βοήθεια κάποιου θεραπευτή, προφανώς για κάποιο άλλο θέμα που τους απασχολεί, υπάρχουν εξειδικευμένα ψυχοθεραπευτικά πρωτόκολλα που μπορούν να φανούν αποτελεσματικά και να οδηγήσουν σε αύξηση της επίγνωσης της κατάστασής τους και αλλαγές στον τρόπο αντίληψης, την έκφραση συναισθημάτων και τη συμπεριφορά.

Η Δρ Ναταλία Κουτρούλη είναι ψυχολόγος υγείας, με εκπαίδευση στη γνωσιακή ψυχοθεραπεία και τη συμβουλευτική.

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.