ΤΙ ΚΑΝΕΙ ΕΝΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΝΑ ΦΕΡΘΕΙ ΣΑΝ ΗΡΩΑΣ

Ήρωας γεννιέσαι ή γίνεσαι; Ένας καθηγητής ψυχολογίας προσπαθεί να καταλάβει τι ωθεί τους ανθρώπους να φέρονται ηρωικά βάζοντας σε κίνδυνο ακόμα και τη ζωή τους.

Είσαι σε ένα τρένο και αίφνης εμφανίζεται στο βαγόνι ένας οπλισμένος άντρας. Τι κάνεις; Θα μου πεις, πού να ξέρεις; Βλέπεις, δεν είσαι πραγματικά εκεί και ως εκ τούτου δεν έχεις κυριευθεί από ένα συναίσθημα: του να τρέξεις να σωθείς ή να πέσεις πάνω σε αυτόν τον άντρα για να σώσεις όσους βρίσκονται κοντά σου – και να γίνεις ήρωας.

Έρευνες έχουν αποκαλύψει πως δεν είμαστε όλοι γεννημένοι για ήρωες και δη σε συνθήκες που πρέπει να αποφασίσουμε για αυτό που θα κάνουμε μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα. Ο Frank T. McAndrew, καθηγητής ψυχολογίας στο Knox College, ανήκει στους ερευνητές που έχουν ασχοληθεί με το ερώτημα «τι κάνει τους ανθρώπους να ρισκάρουν τη ζωή τους για να σώσουν άλλους», σε επίπεδο μελετών. Προσπάθησε να μοιραστεί τη γνώση του, σε κείμενο που έγραψε στο Conversation.

Διευκρίνισε ότι ανήκει στην «παράταξη» των επιστημόνων που θέτουν το ερώτημα υπό το πρίσμα της εξελικτικής ψυχολογίας και της προσωπικότητας, πριν ενημερώσει ότι «υπάρχουν πολλές μελέτες που έχουν δείξει πως οι άντρες τείνουν να είναι πιο πρόθυμοι στο να θέτουν τον εαυτό τους σε σωματικό κίνδυνο για να βοηθήσουν άλλους».

Χαρακτηριστικά, ανέφερε ότι το μετάλλιο Carnegie είναι βραβείο που απονέμεται στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά σε άτομα που προσπάθησαν να σώσουν άλλους θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή τους. Το 2022, εκ των 16 μεταλλίων, τα 15 απονεμήθηκαν σε άντρες.

Προφανώς και δεν έχουν όλοι οι άντρες αυτήν την τάση. Όπως δεν την έχουν μόνο άντρες. Τι ισχύει;

Μπορεί μια γυναίκα να φερθεί σαν ήρωας;

Ο ηρωισμός και το θάρρος μπορούν να εμφανιστούν με πολλές μορφές. Διαπιστωμένα, άντρες και γυναίκες ρισκάρουν τη φήμη, την υγεία και την κοινωνική τους θέση, προκειμένου να κάνουν αυτό που πιστεύουν ότι είναι σωστό.

Το άτομο που αποκάλυψε αμφιλεγόμενες πρακτικές του Facebook είναι γυναίκα και λέγεται Frances Haugen, ενώ η μαρτυρία της 26χρονης Cassidy Hutchinson ενώπιον της Επιτροπής Επιλογής της Βουλής βοήθησε στη διερεύνηση της επίθεσης που έγινε στις 6/1/2021 στο Καπιτώλιο. Αυτά είναι, φυσικά, μόνο δυο πρόσφατα παραδείγματα γυναικείου θάρρους.

Unsplash Lukas Denier

Ωστόσο, όταν πρόκειται για σωματικά επικίνδυνη γενναιότητα, το είδος δηλαδή που απαιτείται όταν υπάρχει ένας τρομοκράτης σε τρένο ή κάποιος που πυροβολεί σε σχολείο, οι άνθρωποι υποθέτουν ότι οι άντρες θα κάνουν το βήμα προς τα εμπρός.

Υπάρχουν βάσιμοι εξελικτικοί λόγοι για αυτό το στερεότυπο. Μελέτη έχει δείξει πως ένας από τους λόγους αυτούς έχει να κάνει με τον φόβο του άντρα να μην φανεί δειλός. Έχει διαπιστωθεί ότι ένας άντρας που αποτυγχάνει να δείξει σωματικό θάρρος, υπόκειται ζημιά στη φήμη του, με τρόπο που δεν συμβαίνει σε μια γυναίκα.

Ο ηρωισμός συνδέεται με την προτίμηση του γυναικείου κοινού

«Σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, η απόκτηση μιας θέσης υψηλού κύρους ή κυριαρχίας μεταξύ συνομηλίκων ήταν το εισιτήριο που έπρεπε να “επικυρώσει” κάποιος για να προσελκύσει συντρόφους και να γίνει πατέρας», γράφει ο McAndrew.

«Η δημιουργία της φήμης του ήρωα δεν ήταν ποτέ αδιάφορη μέθοδος, για όποιον ήθελε την ανέλιξη και το να είναι επιθυμητός.

»Δεν υποστηρίζω πως οι ήρωες υπολογίζουν συνειδητά όσα θαυμαστά θα απολαύσουν, εάν ρισκάρουν τη ζωή τους. Δεν είναι ότι σκέφτονται πως τίποτα δεν εντυπωσιάζει περισσότερο τις γυναίκες από ένα μετάλλιο της Λεγεώνας της Τιμής. Αυτό που ισχύει και έχει προκύψει από συνεντεύξεις με άντρες που όντως έχουν τιμηθεί με αυτό το μετάλλιο είναι ότι οι ηρωικές τους ενέργειες ήταν μάλλον διαισθητικές –ή ακόμα παρορμητικές– παρά προϊόν στοχαστικής σκέψης.

»Η εμφανής επίδειξη θάρρους και δύναμης με το να παίρνουμε μεγάλα ρίσκα και να επιβιώνουμε φαίνεται να δίνει στους άλλους το μήνυμα ότι ένας άντρας έχει ιδιαίτερες ιδιότητες. Επομένως, αυτές οι παρορμήσεις έχουν επιλεγεί μέσω της εξέλιξης, επειδή η ηρωική δράση έχει προσφέρει αξιόπιστα πλεονεκτήματα ζευγαρώματος στους άντρες».

iStock

Ήρωες ή ψυχοπαθείς;

Ο επιστήμονας εξηγεί πως δεν υπάρχει ηρωικός τύπος προσωπικότητας. Ωστόσο, όλοι έχουμε μια ιδέα του πώς είναι οι ήρωες. Σε μελέτη που αφορούσε την αξιολόγηση της προσωπικότητας ηρώων του κινηματογράφου, οι συμμετέχοντες δήλωσαν πως περίμεναν οι ήρωες να είναι πιο ευσυνείδητοι, ανοιχτοί στην εμπειρία, εξωστρεφείς, ευχάριστοι και συναισθηματικά ασφαλείς από ό,τι ο μέσος άνθρωπος.

Την ίδια ώρα, έρευνα αξιολόγησης πραγματικών ηρώων διαπίστωσε ότι άτομα που επιδεικνύουν ηρωική συμπεριφορά –όπως τα μέλη σωμάτων που ανταποκρίνονται πρώτα σε κρίσεις και έκτακτες ανάγκες–, είχαν υψηλή βαθμολογία σε χαρακτηριστικά προσωπικότητας που συνήθως συνδέονται με ψυχοπαθείς. Δηλαδή, την ανάληψη κινδύνου, την αναζήτηση έντονων αισθήσεων, τη ψυχραιμία σε συνθήκες στρες και την τάση για ανάληψη κοινωνικών καταστάσεων.

Ο McAndrew εξήγησε πως η μελέτη της σχέσης που έχει η προσωπικότητα με τον ηρωισμό έχει μόλις ξεκινήσει, οπότε μπορούμε να περιμένουμε πολλά περισσότερα –και ενδιαφέροντα– στο μέλλον.

«Προς το παρόν, οι ψυχολόγοι εξακολουθούν να μην μπορούν να προβλέψουν εκ των προτέρων ποιος θα γίνει ήρωας, όταν χρειαστεί. Συχνά είναι ένας κατά τα άλλα συνηθισμένος άνθρωπος, που βρίσκεται σε ιδιαίτερες συνθήκες. Επίσης, άτομα που έχουν εκπαιδευτεί να συμπεριφέρονται ηρωικά μπορεί να μην ανταποκριθούν σε μια κρίση – όπως ο ένοπλος σχολικός υπάλληλος που έμεινε έξω από το σχολείο στο Parkland της Φλόριντα ενώ μέσα μαθητής σκότωνε παιδιά».