ΤΙ ΦΤΑΙΕΙ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ ΔΕΝ ΑΚΟΥΝ ΤΙΣ ΜΗΤΕΡΕΣ ΤΟΥΣ

Η αδιαφορία των παιδιών στην εφηβεία για όσα τους λένε οι μητέρες τους δεν είναι επανάσταση, αλλά «πτυχή υγιούς ωρίμανσης». Δεν το λέω εγώ, το λέει η επιστήμη.

Η εφηβεία είναι μια δύσκολη περίοδος για τον άνθρωπο. Με όσα συμβαίνουν στο σώμα μας, δεν θα λέγαμε ότι η συμπεριφορά ή τα συναισθήματά μας χαρακτηρίζονται από ισορροπία. Bέβαια, όπως ενημερώνει η ιατρική σχολή του Stanford, μια συγκεκριμένη συμπεριφορά δεν οφείλεται στις ορμονικές αλλαγές, αλλά στη χημεία του εγκεφάλου μας: Είναι το «mute» που «πατάμε» στις φωνές της μητέρας μας.

Σύμφωνα με όσα έγραψαν οι ερευνητές, σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Neuroscience, κοντά στην ηλικία των 13 χρόνων οι εγκέφαλοι των παιδιών σταματούν να βρίσκουν τη φωνή της γυναίκας που τους έφερε στον κόσμο ή/και τους μεγαλώνει ως εξόχως αξιόλογη. Δεν «αντλούν» ικανοποίηση από αυτήν και αρχίζουν να συντονίζονται περισσότερο με άγνωστες φωνές.

Οι επιστήμονες μελέτησαν μαγνητικές τομογραφίες για να δώσουν την πρώτη λεπτομερή νευροβιολογική εξήγηση στο φαινόμενο της «κώφωσης» των εφήβων στις φωνές των γονιών. Βασίστηκαν σε προηγούμενη –δική τους– μελέτη και πρόσθεσαν δεδομένα από εφήβους ηλικίας από 13 έως 16,5 ετών.

Όλοι οι συμμετέχοντες είχαν δείκτη νοημοσύνης τουλάχιστον 80 και ανατράφηκαν από τις βιολογικές τους μητέρες. Δεν είχαν διαγνωσμένες νευρολογικές, ψυχιατρικές ή μαθησιακές διαταραχές.

Ο εγκέφαλος αλλάζει στην εφηβεία

Εν περιλήψει, κράτα πως οι έφηβοι δεν αγνοούν τις μητέρες τους γιατί αυτό «επιτάσσει» η φάση της επανάστασης που περνούν. Απλά «δικτυώνονται» εγκεφαλικά ώστε να δίνουν περισσότερη προσοχή στις φωνές ανθρώπων που δεν ζουν στο ίδιο σπίτι.

Ως προς τη μεθοδολογία, οι ερευνητές κατέγραψαν τις μητέρες των εφήβων να λένε τρεις –χωρίς νόημα– λέξεις, για διάστημα μικρότερο του ενός δευτερολέπτου. Η χρήση αυτών των λέξεων εξασφάλιζε ότι οι συμμετέχοντες δεν θα ανταποκρίνονταν στο νόημα ή στο συναισθηματικό περιεχόμενο.

Δύο γυναίκες που δεν ήταν εξοικειωμένες με τα υποκείμενα της μελέτης καταγράφηκαν να λένε τις ίδιες λέξεις. Κάθε έφηβος που συμμετείχε άκουσε πολλές επαναλήψεις των ηχογραφήσεων της μητέρας και των άγνωστων γυναικών, με τυχαία σειρά. Αναγνώρισαν τη φωνή της μητέρας τους σε ποσοστό μεγαλύτερο του 97%.

Ακολούθως, τοποθετήθηκαν σε σαρωτή μαγνητικής τομογραφίας, όπου άκουσαν ξανά τις ηχογραφήσεις. Άκουσαν σύντομες ηχογραφήσεις οικιακών ήχων (π.χ. του πλυντηρίου πιάτων), ώστε να μπορούν οι ερευνητές να δουν πώς ανταποκρίνεται ο εγκέφαλος στις φωνές έναντι άλλων μη κοινωνικών ήχων.

Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι όλες οι φωνές προκαλούσαν μεγαλύτερη ενεργοποίηση σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου στους εφήβους, από ό,τι σε μικρότερης ηλικίας παιδιά. Η αύξηση αυτή ήταν τόσο μεγάλη, που ερευνητές μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τις πληροφορίες φωνητικής απόκρισης στις σαρώσεις εγκεφάλου των εφήβων ώστε να προβλέψουν πόσων χρονών ήταν.

Αυτό που ξεχώριζε τους εφήβους από τα μικρότερα παιδιά ήταν ότι οι άγνωστες φωνές προκαλούσαν μεγαλύτερη δραστηριότητα στον επικλινή πυρήνα του συστήματος επεξεργασίας ανταμοιβής και στον κοιλιακό προμετωπιαίο φλοιό (περιοχή που εμπλέκεται στην απόδοση αξίας στις κοινωνικές πληροφορίες) από ό,τι η φωνή της μαμάς τους.

Η αλλαγή σε άγνωστες φωνές συνέβη σε αυτά τα εγκεφαλικά κέντρα στις ηλικίες μεταξύ 13 και 14 χρόνων. Δεν υπήρχε διαφορά μεταξύ αγοριών και κοριτσιών.

Χριστίνα Αβδίκου

Οι έφηβοι προτιμούν φίλους και νέους συντρόφους

Ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης και κλινικός αναπληρωτής καθηγητής ψυχιατρικής και συμπεριφορικών επιστημών, Dr. Daniel Abrams, δήλωσε στην ιστοσελίδα του πανεπιστημίου πως «όπως ένα βρέφος ξέρει να συντονίζεται με τη φωνή της μητέρας του, ένας έφηβος ξέρει να συντονίζεται με νέες φωνές – χωρίς να συνειδητοποιεί ότι το κάνει αυτό. Είναι η εποχή που έχει φίλους και νέους συντρόφους, άλλους ανθρώπους με τους οποίους θέλει να περάσει το χρόνο του. Το μυαλό του γίνεται όλο και πιο ευαίσθητο και ελκύεται από αυτές τις ανοίκειες φωνές».

Ο εγκέφαλος των εφήβων είναι πιο δεκτικός σε όλες τις φωνές (και των μητέρων τους) από ό,τι είναι αυτός των παιδιών κάτω των 12 χρόνων, όπως διαπίστωσαν οι επιστήμονες. Εύρημα που συνάδει με το αυξημένο ενδιαφέρον των εφήβων για πολλούς τύπους κοινωνικών «σημάτων». Την ίδια ώρα, τα κυκλώματα ανταμοιβής και τα εγκεφαλικά κέντρα που δίνουν προτεραιότητα σε σημαντικά ερεθίσματα, ενεργοποιούνται περισσότερο από άγνωστες φωνές, από ό,τι εκείνες των μητέρων τους.

Η στροφή του εγκεφάλου προς νέες φωνές είναι μια πτυχή της υγιούς ωρίμανσης. «Κάποια στιγμή το παιδί γίνεται ανεξάρτητο. Η διαδικασία ξεκινά από την κατακρήμνιση ενός υποκείμενου βιολογικού σήματος», εξηγεί ο ανώτερος συγγραφέας της μελέτης και καθηγητής ψυχιατρικής και συμπεριφορικών επιστημών Dr. Vinod Menon. «Πρόκειται για μήνυμα που βοηθά τους εφήβους να ασχοληθούν με τον κόσμο και να δημιουργήσουν συνδέσεις που τους επιτρέπουν να είναι κοινωνικά ικανοί εκτός των οικογενειών τους».

Η προηγούμενη μελέτη

Η ομάδα του Stanford είχε ανακαλύψει νωρίτερα ότι στο άκουσμα της φωνής της μητέρας τους οι εγκέφαλοι παιδιών έως 12 χρόνων πυροδοτούν έκρηξη μοναδικών αποκρίσεων. Μελέτη που είχε δημοσιευτεί το 2016 ενημέρωσε ότι τα παιδιά μπορούν να αναγνωρίσουν τη φωνή της μαμάς τους με εξαιρετικά υψηλή ακρίβεια. Επίσης, ο ειδικός ήχος της φωνής της μητέρας «ενεργοποιεί» την περιοχή επεξεργασίας ήχου του εγκεφάλου, ενώ πολλές περιοχές δεν δέχονται ερεθίσματα από άγνωστες φωνές.

Παράδειγμα; Τα κέντρα ανταμοιβής, οι περιοχές επεξεργασίας συναισθημάτων, τα κέντρα οπτικής επεξεργασίας και τα δίκτυα του εγκεφάλου που αποφασίζουν για το ποιες εκ των εισερχόμενων πληροφοριών, είναι σημαντικές.

«Η φωνή της μητέρας είναι η πηγή ήχου που διδάσκει στα μικρά παιδιά τα πάντα για τον κοινωνικό-συναισθηματικό κόσμο και τη γλωσσική ανάπτυξη», εξήγησε ο συν-επικεφαλής συγγραφέας και ερευνητής στην ψυχιατρική και στις επιστήμες συμπεριφοράς Dr. Percy Mistry. «Τα έμβρυα μπορούν να αναγνωρίσουν τη φωνή της μητέρας τους ενώ είναι  στη μήτρα – πριν γεννηθούν. Σε ό,τι αφορά, ωστόσο, τους εφήβους, παρόλο που έχουν περάσει περισσότερο χρόνο με αυτήν την πηγή ήχου από ό,τι τα μωρά, ο εγκέφαλός τους “απομακρύνεται” από αυτήν προς όφελος φωνών που δεν έχουν ακούσει ποτέ».

Τα ευρήματα της έρευνας θα βοηθήσουν στη μελέτη του τι συμβαίνει στον εγκέφαλο των εφήβων με αυτισμό, καθώς και άλλων καταστάσεων που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο συντονίζονται στις φωνές και σε άλλα κοινωνικά ερεθίσματα.