ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΜΕΤΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ

Η μεταγνωστική θεραπεία είναι μια ψυχοθεραπευτική μέθοδος που εφαρμόζεται στο εξωτερικό και υπόσχεται να χτυπήσει αποτελεσματικά το πρόβλημα της κατάθλιψης.

Τι κάνει τους ανθρώπους δυστυχισμένους; Τι είναι αυτό που τους οδηγεί σε κατάθλιψη; Και γιατί η κατάθλιψη κρατάει τα σκήπτρα της επικρατέστερης ψυχικής ασθένειας της εποχής; Φυσικά, δεν υπάρχει μία μόνο απάντηση. Τέτοιου είδους ερωτήματα χρειάζονται χρόνια μελετών και οι απαντήσεις που δίνονται είναι πάντα πολυπαραγοντικές. Πλην όμως υπάρχει ένα κοινό στοιχείο που «απαντάει» –έστω και μονομερώς– στις παραπάνω ερωτήσεις. Σε αυτό έχει τις ρίζες του η μεταγνωστική θεραπεία. 

Ποιο είναι αυτό το στοιχείο; Στη διεθνή ορολογία λέγεται overthinking και περιγράφει την υπερβολική σκέψη και υπερανάλυση των ίδιων μας των σκέψεων. Οι επιστήμονες, μετά από χρόνια μελετών, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι υπερβολικές και βασανιστικές σκέψεις για τις σκέψεις μας αποτελούν μόνιμη πηγή στρες και προβληματισμού, η οποία είναι πιθανόν να συμβάλλει στην εμφάνιση κατάθλιψης. Η μεταγνωστική θεραπεία, που θεμελιώθηκε από τον Βρετανό καθηγητή κλινικής ψυχολογίας Adrian Wells, το 2009, στοχεύει ακριβώς εκεί: στη διαχείριση των σκέψεων για… τις σκέψεις μας. 

Τι είναι η μεταγνωστική θεραπεία;

Η μεταγνωστική θεραπεία είναι μια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιεί στοχεύουν στην αντιμετώπιση συγκεκριμένων διαδικασιών που πιστεύεται ότι αυξάνουν τον κίνδυνο της κατάθλιψης. Οι διαδικασίες αυτές είναι η αναμάσηση βασανιστικών σκέψεων, η προσκόλληση σε προσωπικές ανησυχίες και το συνεπακόλουθο αδιέξοδο. 

Unsplash Emily Machan

Οι άνθρωποι που υπεραναλύουν ακολουθούν συνήθως ένα μοτίβο σκέψεων οι οποίες καταλήγουν σε αυτοκατηγορίες:

• Κι αν δεν κάνω καλή εντύπωση;
• Δεν θα μπορέσω να διαχειριστώ την αποτυχία.
• Δεν θα πάρω τελικά τη δουλειά.
• Μα, γιατί σκέφτομαι έτσι;
• Πώς θα μπορέσω να γίνω πιο θαρραλέος;

Είναι άνθρωποι που τείνουν να σκέφτονται τις μελλοντικές απειλές, να αναζητούν ένα σχέδιο «διάσωσης» και να αποζητούν διαρκή καθησυχασμό και επιβεβαίωση. Στην προσπάθειά τους να απαλλαγούν από αυτές, έχουν την τάση να αποδίδουν ευθύνες στον εαυτό τους και να προσπαθούν να τον αλλάξουν σκεπτόμενοι πιθανές λύσεις. Το αποτέλεσμα είναι να αποκτούν χαμηλή αυτοπεποίθηση και να μην δίνουν τελικά καμία λύση. 

Η μεταγνωστική θεραπεία επικεντρώνεται στην εξάλειψη όλων των δυσλειτουργικών σκέψεων που συνηθίζουμε να κάνουμε μετά την πρώτη ανησυχητική μας σκέψη. Επιδιώκει να αλλάξει όλη την αρνητική, νοητική επεξεργασία που μας παγιδεύει. 

Πώς διαφέρει από τη γνωστική συμπεριφορική θεραπεία;

Η γνωστική θεραπεία στοχεύει στον πυρήνα των αρνητικών σκέψεων και επιδιώκει να τις αλλάξει από τα θεμέλια. Η μεταγνωστική θεραπεία στοχεύει στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τις σκέψεις μας. Μελετά τις σκέψεις για τις σκέψεις μας και προσπαθεί να ελαχιστοποιήσει τη σημασία τους. Ή ακόμη και να τις αφανίσει. 

Γιατί φαίνεται ότι είναι πιο αποδοτική όσον αφορά την κατάθλιψη;

Σε πρόσφατη μελέτη, η μεταγνωστική θεραπεία αποδείχθηκε αποτελεσματικότερη της γνωστικής, η οποία αποτελούσε το κύριο όπλο κατά της κατάθλιψης μέχρι τώρα. Στην έρευνα, 174 ασθενείς είχαν τη δυνατότητα να επιλέξουν ανάμεσα σε 24 συνεδρίες γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας ή 24 συνεδρίες μεταγνωστικής θεραπείας.

Όπως φάνηκε από τα αποτελέσματα, η γνωστική θεραπεία οδήγησε στην ανάρρωση του 52% των συμμετεχόντων, ενώ η μεταγνωστική στην ανάρρωση του 74%. Μέσα στους επόμενους 6 μήνες, το 56% των ασθενών που είχαν κάνει γνωστική θεραπεία ανάρρωσαν, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τη μεταγνωστική θεραπεία ανήλθε στο 74%.

Ο θεμελιωτής της μεταγνωστικής θεραπείας, Adrian Wells, έχει πει: «Δεν γνωρίζουμε γιατί είναι πιο αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Πρόκειται όμως για μια θεραπεία με σαφή επιστημονική βάση. Επιπλέον, πρόκειται για πιο οικονομική θεραπεία, καθώς απαιτούνται λιγότερες συνεδρίες για να φανούν τα πρώτα αποτελέσματα». 

Unsplash Nong V

Γιατί αποκαλείται «τεμπέλικη» θεραπεία;

Ο Adrian Wells χαριτολογώντας έχει αποκαλέσει τη μεταγνωστική θεραπεία «τεμπέλικη», επειδή εστιάζει στην απομάκρυνση και όχι στην επεξεργασία των σκέψεων. Μοιάζει δηλαδή η γνωστική θεραπεία να απαιτεί περισσότερη «δουλειά», αφού απαιτεί περισσότερη σκέψη.

Στην πραγματικότητα, όμως, δουλειά χρειάζεται ούτως ή άλλως. Διότι οι προβληματικές σκέψεις είναι επίμονες, όχι επειδή είναι αληθινές, αλλά επειδή μας τρομάζουν. 

Υπάρχουν πράγματι τρόποι για να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε;

Κι όμως υπάρχουν! «Οι περισσότεροι ασθενείς μου πιστεύουν ότι δεν έχουν κανέναν έλεγχο απέναντι στις υπερβολικές, βασανιστικές τους σκέψεις. Θεωρούν ότι βρίσκονται σχεδόν στο έλεός τους και ότι δεν μπορούν να κάνουν απολύτως τίποτε. Αυτό είναι μια ακόμη εσφαλμένη αντίληψη. Είναι τεκμηριωμένο ότι οι σκέψεις μας δεν μας εξουσιάζουν και ότι μπορούμε να έχουμε τον έλεγχό τους. Ουσιαστικά πρόκειται για δική μας επιλογή το αν θα εμπλακούμε ή όχι σε αυτές», σχολιάζει η ψυχοθεραπεύτρια και μαθήτρια του Adrian Wells, Pia Callesen. 

Το να εκπαιδευτούμε να μην εμπλεκόμαστε στις βασανιστικές μας σκέψεις είναι ουσιαστικά το μάθημα που μας διδάσκει η μεταγνωστική θεραπεία, η οποία στην Ελλάδα δεν εφαρμόζεται προς το παρόν. Ένα πρώτο δείγμα για το πώς θα φρενάρετε το μυαλό σας από τον καταιγισμό των αρνητικών σκέψεων μπορείτε να διαβάσετε εδώ.