ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΚΑΛΗ ΖΩΗ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΚΡΟΒΙΟΤΕΡΗ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Τι μπορεί να μας χαρίσει μια ζωή γεμάτη ικανοποίηση, χαμόγελα και υγεία; Μια μελέτη 80 και πλέον ετών υπόσχεται να μας δείξει αυτό που μπορεί πραγματικά να μας οδηγήσει στην ευτυχία, προσφέροντάς μας σημαντικά μαθήματα για μια καλή ζωή.

Μια καλή ζωή. Αυτό ήταν και είναι το ζητούμενο της ύπαρξης των περισσότερων ανθρώπων. Ποια είναι, όμως, τα μυστικά για να την κατακτήσουμε. Τι είναι αυτό που μπορεί να μας την χαρίσει, που μπορεί να μας οδηγήσει στην ευτυχία; Είναι τα χρήματα; Η δόξα; Η συναισθηματική ασφάλεια; Η υγεία η δική μας και των γύρω μας; Μια βόλτα στο πάρκο;

Δεκάδες φιλόσοφοι σε όλο τον κόσμο έχουν προσπαθήσει να απαντήσουν στο φαινομενικά απλό αυτό ερώτημα. Χιλιάδες σελίδες έχουν γραφτεί για το πώς να κατακτήσουμε την πολυπόθητη αυτή κορφή και εκατομμύρια σχετικά βίντεο κυκλοφορούν στο διαδίκτυο. Ένα από αυτά βρέθηκε και στη δική μου playlist. Ήταν μια ομιλία του 2015 από τον ψυχίατρο και καθηγητή στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, Robert Waldinger, με τίτλο What makes a good life? Lessons from the longest study on happiness.

Η ομιλία βασίζεται σε μία από τις μακροβιότερες διαχρονικές μελέτες της ιστορίας, την Harvard Study of Adult Development, που ξεκίνησαν το 1938 ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ σε μια προσπάθεια να απαντήσουν στο φαινομενικά απλό ερώτημα. Σκοπός τους ήταν να καταπολεμήσουν «τη δυσαρμονία που υπήρχε στον κόσμο», γράφει ο εμπνευστής της μελέτης στην εφημερίδα The Harvard Crimson το 1942. Η μελέτη περιλάμβανε εκατοντάδες συμμετέχοντες, τους οποίους οι επιστήμονες παρακολουθούσαν για δεκαετίες, καταγράφοντας ένα ευρύ φάσμα δεδομένων σχετικά με τη σωματική και ψυχική τους ευημερία σε διάφορα στάδια της ζωής τους.

Παρά τις όποιες αδυναμίες της (τις οποίες σταδιακά προσπαθεί να διαχειριστεί), η μελέτη αυτή προσέφερε και εξακολουθεί να προσφέρει σημαντικά διδάγματα όσον αφορά το ποιος είναι ο πιθανότερος δρόμος προς την ευτυχία. Μπορεί τα... μυστικά αυτά να μην λύνουν το πρόβλημα της παγκόσμιας ανισότητας, μπορούν όμως να μας βοηθήσουν να πάρουμε καλύτερες αποφάσεις κι έτσι να κατακτήσουμε μια καλή -όπως την ορίζει ο καθένας- ζωή.

Τα μυστικά για μια καλή ζωή

Η επιτυχία δεν κρίνεται από στιγμές

«Το να ρίξουμε μια ματιά σε μια στιγμή της ζωής ενός ανθρώπου μπορεί να είναι πολύ παραπλανητικό», γράφει ο Joshua Shenk, δημοσιογράφος στο περιοδικό The Atlantic, που πέρασε περίπου ένα μήνα στην αίθουσα αρχείων της μελέτης του Harvard, ελπίζοντας να μάθει τα μυστικά μιας καλής ζωής. Μερικοί άνθρωποι ξεκινούν με όλες τις προϋποθέσεις για μια μακρά και ευτυχισμένη ζωή και στο τέλος καταλήγουν μόνοι και λυπημένοι. Άλλοι ξεκινούν χωρίς προοπτικές και τελικά απολαμβάνουν μια ζωή που τους «γεμίζει». Για να κρίνουμε, λοιπόν, αν η ζωή κάποιου είναι καλή, πρέπει να δούμε ολόκληρη την εικόνα και όχι να εστιάσουμε σε μια συγκεκριμένη στιγμή. Ας σκεφτόμαστε, επομένως, μακροπρόθεσμα και ας προσπαθήσουμε να συνδέουμε τις καθημερινές μας επιλογές και αποφάσεις με έναν σκοπό, ένα όραμα.

Η σημασία της συναισθηματικής νοημοσύνης

Αναπόφευκτα στη ζωή μας θα έρθουμε αντιμέτωποι με αποτυχίες, απώλειες, πόνο. Ο Δρ George Vaillant, ο ψυχίατρος που ηγήθηκε της έρευνας από το 1972 έως το 2004, εστίασε στο πώς οι συμμετέχοντες ανταποκρίνονταν στις δυσκολίες της ζωής. Κατέληξε, λοιπόν, στο συμπέρασμα ότι οι δεξιότητες που χρησιμοποιεί κάποιος προκειμένου να τις αντιμετωπίσει (τις ονόμασε «προσαρμογές») καθόριζαν σε μεγάλο βαθμό πόσο καλά μεγάλωνε, σωματικά και ψυχολογικά.

Ο Vaillant δημιούργησε μια λίστα με τις «προσαρμογές» (με άλλα λόγια τους μηχανισμούς αντιμετώπισης), που θεωρούσε πυλώνες μιας μακράς και ευτυχισμένης ζωής. Αυτές είναι: ο αλτρουισμός, το χιούμορ (το να γελάει κανείς με τον εαυτό του και τις αντιξοότητες που παρουσιάζονται), η καταστολή (συνειδητή απόφαση για αναβολή μιας παρόρμησης ή απόφασης), η προσμονή (ο προγραμματισμός των ενεργειών που μπορεί να οδηγήσουν σε ένα θετικό αποτέλεσμα) και η μετουσίωση (η εύρεση διεξόδων και έκφρασης συναισθημάτων που προάγουν την ανάπτυξη και τη λήψη σωστών αποφάσεων).

Αυτές οι δεξιότητες ξεχώριζαν τους επιτυχημένους άνδρες από τους λιγότερο επιτυχημένους, ενώ μπορούσαν να αλλάξουν με το πέρασμα του χρόνου. Έτσι, για παράδειγμα, πολλοί άνδρες ανέπτυξαν υγιείς «προσαρμογές», έπειτα από δεκαετίας «λανθασμένων», ενώ άλλοι ανέπτυξαν προβληματικές προσαρμογές που επηρέασαν αρνητικά τη σταδιοδρομία τους, τον γάμο τους, ολόκληρη τη ζωή τους.

iStock

Οι αξία των σχέσεων είναι ένα από τα μυστικά για καλή ζωή

«Όταν ξεκίνησε η μελέτη, κανείς δεν ενδιαφερόταν για τη σημασία της ενσυναίσθησης ή της σύνδεσής μας με άλλους ανθρώπους. Το κλειδί, όμως, της υγιούς γήρανσης είναι οι σχέσεις που καλλιεργούμε», είχε δηλώσει ο Vaillant. Η μελέτη του Χάρβαρντ διαπίστωσε ότι οι ισχυροί κοινωνικοί δεσμοί είναι μακράν ο ισχυρότερος προγνωστικός δείκτης όσον αφορά το πόσο ικανοποιημένοι είμαστε από τη ζωή μας και καλύτερος δείκτης μιας μακράς και ευτυχισμένης ζωής από την κοινωνική τάξη, τον πλούτο, τη φήμη, το IQ ή ακόμη και τα γονίδια. Με άλλα λόγια, οι γύρω μας είναι ένα από τα μυστικά για να έχουμε μια καλή ζωή.

«Οι σχέσεις μας και το πόσο ευτυχισμένοι είμαστε μέσα σε αυτές έχουν ισχυρή επίδραση στην υγεία μας. Οι άνθρωποι που ήταν πιο ικανοποιημένοι με τις σχέσεις τους στην ηλικία των 50 ήταν και πιο υγιείς στην ηλικία των 80», δήλωσε ο Robert Waldinger, ο σημερινός διευθυντής της μελέτης. «Η φροντίδα του σώματός μας είναι σημαντική, αλλά το να φροντίζουμε τις σχέσεις σας είναι επίσης μια μορφή φροντίδας για τον εαυτό μας. Η μοναξιά σκοτώνει. Είναι τόσο επιβαρυντική όσο το κάπνισμα ή ο αλκοολισμός», είχε δηλώσει.

Και λέγοντας καλές σχέσεις, ο Waldinger δεν εννοεί σχέσεις χωρίς εντάσεις. «Μερικά από τα ζευγάρια μπορούσαν να τσακώνονται μεταξύ τους όλη μέρα. Όσο, όμως, αισθάνονταν ότι στα δύσκολα μπορούσαν να βασίζονται ο ένας στον άλλο, οι τσακωμοί δεν είχαν καμία επίπτωση», ξεκαθαρίζει.