ΜΑΘΕ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ LOCUS OF CONTROL ΚΑΙ ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΗ ΖΩΗ ΣΟΥ

Σε ποιον βαθμό αισθάνεσαι ότι έχεις τον έλεγχο των γεγονότων που επηρεάζουν τη ζωή σου; Η απάντησή σου καθορίζει το λεγόμενο locus of control και έχει να σου δείξει μερικά σημαντικά πράγματα για τον τρόπο που σκέφτεσαι και λειτουργείς.

Στην τελευταία ταινία του Γούντυ Άλεν, με τίτλο «Γυρίσματα της τύχης», προβάλλονται δύο δίπολα: η πίστη στην τύχη και η εμπιστοσύνη στην ατομική πρωτοβουλία. Με άλλα λόγια, ο ένας ήρωας πρεσβεύει ότι η ζωή είναι γεμάτη ανατροπές και τυχαία συμβάντα που καθορίζουν την πορεία και συχνά την ευτυχία μας. Ο άλλος πως καθένας μας φτιάχνει τη «μοίρα» του με τις επιλογές του.

Ασχέτως με το πού δίνει δίκιο ο σκηνοθέτης στην τελευταία σκηνή της ταινίας, αυτή ακριβώς η διάσταση απόψεων είναι που καθορίζει την έννοια του locus of control. Ουσιαστικά, είναι ο βαθμός στον οποίο αισθάνεσαι ότι έχεις τον έλεγχο των γεγονότων που επηρεάζουν τη ζωή σου.

Εάν πιστεύεις ότι διατηρείς τον έλεγχο του τι συμβαίνει, έχεις αυτό που οι ψυχολόγοι αποκαλούν εσωτερικό locus of control. Εάν πιστεύεις ότι δεν έχεις κανέναν έλεγχο στο τι συμβαίνει και ότι φταίνε οι εξωτερικές συνθήκες, έχεις αυτό που είναι γνωστό ως εξωτερικό locus of control.

Η ιστορία του Locus of control

Η ιστορία με το Locus of control ξεκινά το 1954, όταν ο ψυχολόγος Julian Rotter προτείνει ότι η συμπεριφορά μας ελέγχεται από ανταμοιβές και τιμωρίες. «Η προσδοκία ορισμένων αποτελεσμάτων επηρεάζει τις συμπεριφορές και τις στάσεις μας», ισχυρίζεται.

Με άλλα λόγια, ένα άτομο είναι πιο πιθανό να επιδιώξει έναν στόχο εάν έχει ανταμειφθεί για παρόμοιες προσπάθειες στο παρελθόν και πιστεύει ότι μπορεί να επηρεάσει τις πιθανότητές του για μελλοντική επιτυχία.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Το 1966, ο Rotter δημοσίευσε μια κλίμακα για τη μέτρηση και την αξιολόγηση του εξωτερικού και εσωτερικού Locus of control. Η κλίμακα χρησιμοποιεί μια αναγκαστική επιλογή μεταξύ δύο εναλλακτικών λύσεων, απαιτώντας από τους ερωτηθέντες να επιλέξουν μόνο μία από τις δύο δυνατότητες για κάθε στοιχείο.

Και ενώ αυτή η κλίμακα έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως σε διάφορα ψυχομετρικά τεστ και έρευνες, έχει επίσης αμφισβητηθεί από εκείνους που πιστεύουν ότι το locus of control δεν μπορεί να κατανοηθεί πλήρως ή να μετρηθεί με μια τέτοια απλοϊκή κλίμακα.

Οι άνθρωποι χωρίζονται σε 2 κατηγορίες

Η σημασία του locus of control αποτελεί πεδίο ενδιαφέροντος της Κοινωνικής Ψυχολογίας. Σύμφωνα λοιπόν με τις έρευνες έχει διαπιστωθεί ότι οι άνθρωποι που έχουν εσωτερικό locus of control:

• Είναι πιο πιθανό να αναλάβουν την ευθύνη των πράξεών τους.
• Τείνουν να επηρεάζονται λιγότερο από τις απόψεις άλλων ανθρώπων.
• Συχνά αποδίδουν καλύτερα όταν τους επιτρέπεται να εργάζονται με το δικό τους ρυθμό.
• Συνήθως, έχουν μια ισχυρή αίσθηση ότι είναι αποτελεσματικοί.
• Τείνουν να εργάζονται σκληρά για να επιτύχουν τους στόχους τους.
• Νιώθουν αυτοπεποίθηση απέναντι στις προκλήσεις.
• Τείνουν να είναι σωματικά υγιέστεροι.
• Αναφέρουν ότι είναι πιο ευτυχισμένοι και πιο ανεξάρτητοι.
• Συχνά έχουν μεγαλύτερες επιτυχίες στον εργασιακό στίβο.

Στον αντίποδα, εκείνοι που έχουν εξωτερικό locus of control:

• Κατηγορούν τους εξωτερικούς παράγοντες για τα συμβάντα της ζωής τους.
• Συχνά τους πιστώνουν την τύχη ή την ευκαιρία για τυχόν επιτυχίες τους.
• Δεν πιστεύουν ότι μπορούν να αλλάξουν την κατάστασή τους μέσω των δικών τους προσπαθειών.
• Συχνά αισθάνονται απελπισμένοι ή ανίσχυροι μπροστά σε δύσκολες καταστάσεις.
• Είναι πιο επιρρεπείς στο να νιώθουν ανίκανοι και να μην παίρνουν πρωτοβουλίες.

Καθώς τα πράγματα δεν είναι ποτέ άσπρο ή μαύρο, έτσι και οι τύποι του locus of control, δεν είναι ποτέ ακραίοι. Στην πραγματικότητα, όλοι βρισκόμαστε κάπου ανάμεσα, έχοντας περισσότερα χαρακτηριστικά είτε από τον έναν είτε από τον άλλο τύπο.

Πόσο σημαντικό είναι το locus of control για τη ζωή σου

Οι ερευνητές διαφωνούν ως προς κάποια δεδομένα, όπως το ότι οι άντρες και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι έχουν υψηλότερο εσωτερικό locus of control, αλλά συμφωνούν σε κάτι πολύ σημαντικό: οι άνθρωποι με εσωτερική θέση ελέγχου τείνουν να είναι σε καλύτερη κατάσταση, έχουν δηλαδή μεγαλύτερη ψυχική ανθεκτικότητα και αυτοεκτίμηση και χαμηλότερα επίπεδα άγχους.

Αξίζει όμως να δούμε και την άλλη όψη του νομίσματος. Υπό ορισμένες συνθήκες το εξωτερικό locus of control μπορεί να αποδειχτεί καλύτερο. Για παράδειγμα, αν ένας άνθρωπος με εσωτερική θέση ελέγχου αποτύχει σε κάτι, εύκολα θα κατηγορήσει τον εαυτό του ως τον μοναδικό υπαίτιο.

Αντίθετα, εκείνος που έχει εξωτερική θέση ελέγχου, θα συνυπολογίσει στην ήττα και τους εξωτερικούς παράγοντες, κάποιο απρόσμενο περιστατικό που λειτούργησε εναντίον του, την υπερβολική ικανότητα του αντιπάλου του, ακόμη και τις καιρικές συνθήκες και θα στενοχωρηθεί λιγότερο.

Δεν είναι λοιπόν απαραίτητο ότι ο τρόπος που βλέπουμε τα πράγματα επηρεάζει σε απόλυτο βαθμό την αυτοεκτίμησή μας. Υπάρχουν ποιότητες χαρακτηριστικών, βιώματα και εμπειρίες που μας διαφοροποιούν και συνδιαμορφώνουν την ιδιοσυγκρασία μας.

ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΜΕ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ LOCUS OF CONTROL ΤΕΙΝΟΥΝ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ, ΚΑΙ ΧΑΜΗΛΟΤΕΡΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΓΧΟΥΣ.

«Το σίγουρο είναι ότι ένας άνθρωπος με εσωτερικό locus of control έχει μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας και εσωτερικής ικανοποίησης από κάποιον που στέκεται παθητικός θεατής στη ζωή του», αναφέρει η Κάλλια Μυλωνάκη, σύμβουλος επικοινωνίας και πιστοποιημένη coach.

«Ωστόσο και εδώ, χρειάζεται μια ισορροπία καθώς υπάρχει το ρίσκο τα άτομα με εσωτερικό locus of control να μην ζητήσουν βοήθεια όταν οι καταστάσεις το απαιτήσουν, επιφορτίζοντας τον εαυτό τους με ευθύνες τρίτων. Αυτό είναι κάτι που θα το κάνουν πιο εύκολα τα άτομα με εξωτερικό locus of control. Συχνά βέβαια αυτό έρχεται με μια παθητική στάση απέναντι στη ζωή και αρνητικά συναισθήματα για όλα όσα δεν συνέβησαν» εξηγεί.

Τι τύπος locus of control είσαι; Κάνε το τεστ

Απάντησε στις παρακάτω ερωτήσεις και αποφάσισε σε ποιον τύπο βρίσκεσαι πιο κοντά.

Αν έχεις περισσότερα «ναι» στην παρακάτω λίστα, έχεις εξωτερικό Locus of control

• Συχνά αισθάνομαι ότι έχω ελάχιστο έλεγχο στη ζωή μου και τι συμβαίνει σε μένα.
• Οι άνθρωποι σπάνια παίρνουν αυτό που τους αξίζει.
• Δεν αξίζει να θέτεις στόχους ή να κάνεις σχέδια, επειδή μπορούν να συμβούν πάρα πολλά πράγματα και να τα ανατρέψουν.
• Η ζωή είναι ένα παιχνίδι τύχης.
• Τα άτομα έχουν μικρή επιρροή στα γεγονότα του κόσμου.

Αν έχεις περισσότερα «ναι» στην παρακάτω λίστα, έχεις εσωτερικό Locus of control

• Εάν εργαστώ σκληρά και δεσμευτώ σε έναν στόχο, μπορώ να πετύχω οτιδήποτε.
• Δεν υπάρχει μοίρα ή πεπρωμένο.
• Εάν μελετήσω αρκετά, θα πάω καλά στις εξετάσεις.
• Η τύχη δεν έχει καμία σχέση με την επιτυχία. Είναι κυρίως θέμα αφοσίωσης και προσπάθειας.
• Μακροπρόθεσμα, οι άνθρωποι τείνουν να παίρνουν αυτό που τους αξίζει στη ζωή.

Ο τρόπος που βλέπεις τα πράγματα αλλάζει

«Η ζωή μας είναι γεμάτη δράσεις και αντιδράσεις, Οι εξελίξεις που διαμορφώνουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο ζούμε μπορεί να είναι απρόβλεπτες και μη ελεγχόμενες, όπως είναι για παράδειγμα μια ασθένεια ή πολύ καλά σχεδιασμένες, όπως μια προαγωγή. Εκείνο που έχει μεγάλη σημασία, είναι ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε τα πράγματα και η ανάληψη της ευθύνης μας απέναντι σε αυτά» αναφέρει η κ. Μυλωνάκη.

«Πρόκειται για μια διαδικασία εγρήγορσης και σύνδεσης με το μέσα μας που μας βοηθάει να βάλουμε στόχους, να σχεδιάσουμε συγκεκριμένες ενέργειες για την επίτευξή τους, να επανερμηνεύσουμε καταστάσεις και να αλλάξουμε στάση απέναντι σε αυτές ή ακόμη και πορεία πλεύσης. Εφόσον όμως κάποιος αποφασίσει να αναλάβει τα ηνία της ζωής του, ένα είναι σίγουρο: Τίποτα δεν μπορεί να τον σταματήσει, και το ταξίδι είναι μαγικό».