ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ: ΠΟΙΟ ΕΙΔΟΣ ΣΟΥ ΤΑΙΡΙΑΖΕΙ

Στα ψυχολογικά ζητήματα, καμία θεραπεία δεν είναι πανάκεια. Διαφορετικές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις ταιριάζουν σε διαφορετικούς ανθρώπους, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία τους και τα θέματα που θέλουν να αντιμετωπίσουν.

Θα έχεις καταλάβει πως δεν είμαστε όλοι οι άνθρωποι ίδιοι. Δηλαδή, είμαστε όλοι άνθρωποι (με τα ίδια δικαιώματα), αλλά δεν λειτουργούμε με τον ίδιο τρόπο. Και δεν ανταποκρινόμαστε το ίδιο στα διάφορα ερεθίσματα ή τις όποιες προκλήσεις. Παράδειγμα: Υπάρχουν αυτοί που κάνουν θραύση όταν λειτουργούν υπό συνθήκες πίεσης, κι εκείνοι που παθαίνουν black out.

Με την ίδια λογική, ένας θεραπευτής δεν είναι το ίδιο αποτελεσματικός με όποιον έχει απέναντί του. Όπως και κάθε θεραπεία δεν έχει αποτέλεσμα σε όλους. Γι’ αυτό υπάρχουν πολλοί και διάφοροι τύποι. Σήμερα θα δούμε ορισμένους τύπους ψυχοθεραπείας και σε ποιες περιπτώσεις ενδείκνυνται, για να μη χάνεις άδικα το χρόνο σου σε πειράματα. Το βασικό αξίωμα είναι πως, όταν αποφασίσεις να ζητήσεις βοήθεια, θα πρέπει να είσαι έτοιμος/έτοιμη να τη λάβεις. Αλλιώς δεν θα βοηθηθείς.

Disclaimer: Τη θεραπεύτρια που έχω τα τελευταία χρόνια τη βρήκα από το διαδίκτυο. Επειδή με ξέρω, ήθελα να μου αφαιρέσω τη δικαιολογία του «είναι μακριά, βαριέμαι να πάω». Έτσι, αναζήτησα ψυχολόγους που ήταν σε ακτίνα λίγων χιλιομέτρων από το σπίτι μου. Η λογική ήταν πως θα πάω από μια φορά σε όλους, έως ότου βρω αυτόν/αυτήν που μου «κάνει». Η αναζήτηση ολοκληρώθηκε νωρίτερα από ό,τι πίστευα – για το δικό μου καλό και το καλό της ανθρωπότητας.

Τη βοήθεια του κοινού (ως προς το τι ταιριάζει στον καθένα) τη δίνει ο Sourav Sengupta, αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχιατρικής και Παιδιατρικής στο University at Buffalo, με άρθρο του στο The Conversation.

Όπως γράφει, «από την αρχαιότητα, οι πολιτισμοί σε όλο τον κόσμο είχαν κατανοήσει ότι ο ανθρώπινος πόνος μπορεί να έχει ψυχολογικά αίτια. Η ψυχοθεραπεία συνεργάζεται με ένα άλλο άτομο για να βοηθήσει στον εντοπισμό και την αντιμετώπιση συναισθηματικών προκλήσεων που έχουν σημασία για εσάς. Περιλαμβάνει την προσπάθεια κατανόησης της πηγής αυτών των προβλημάτων και την εξεύρεση τρόπων για την αντιμετώπισή τους.

»Ως ψυχίατρος παιδιών και εφήβων, που εκπαιδεύεται και συμβουλεύεται πολλούς άλλους κλινικούς ιατρούς, συχνά να ρωτώ τον εαυτό μου σχετικά με το είδος της θεραπείας που θα ήταν το καλύτερο για κάθε συγκεκριμένο άτομο. Οι πληροφορίες για το πώς λειτουργεί καθεμία από τις πιο κοινές προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία μπορούν να σας βοηθήσουν να ξεκαθαρίσετε τι να περιμένετε από μια συγκεκριμένη συνεδρία».

Τι είναι η Γνωσιακή (Γνωστική) Συμπεριφορική Θεραπεία

Θεωρείται το χρυσό πρότυπο στην ψυχοθεραπεία. Πολυάριθμες κλινικές δοκιμές έχουν βρει ότι είναι αποτελεσματική για ένα φάσμα προκλήσεων συναισθηματικής υγείας, από το άγχος και την κατάθλιψη μέχρι τον εθισμό και τη σχιζοφρένεια.

Εστιάζει στη σύνδεση μεταξύ σκέψεων, συναισθημάτων, πεποιθήσεων και συμπεριφορών.

Περιλαμβάνει τον εντοπισμό, την αξιολόγηση και την εύρεση τρόπων προκειμένου να απωθήσουμε τις αρνητικές σκέψεις που συχνά αποτελούν τη βάση πολλών αρνητικών συναισθημάτων. Για παράδειγμα, αν έχει κολλήσει στο μυαλό μας η σκέψη ότι σίγουρα δεν θα μπορέσουμε να κάνουμε μια καλή παρουσίαση αύριο, μπορεί να προκύψουν συναισθήματα άγχους και τρόμου. Αυτά τροφοδοτούν άχρηστες συμπεριφορές, όπως η αποφυγή ολοκλήρωσης της προετοιμασίας μας.

Ένας θεραπευτής μπορεί να μας βοηθήσει να εξετάσουμε αυτές τις σκέψεις, κάνοντας ερωτήσεις όπως: Είναι πραγματικά ακριβής αυτή η σκέψη; Είναι χρήσιμη, αυτή τη στιγμή, για την υλοποίηση των στόχων σας;

Η εξερεύνηση των σκέψεων που κρύβουν αρνητικά συναισθήματα και συμπεριφορές, δεν είναι πάντα μια πολύ φυσική διαδικασία. Με την εξάσκηση, συνήθως με τη μορφή «εργασίας για το σπίτι» που θα σας βοηθήσει να εξασκηθείτε στον εντοπισμό και την «αντίδραση», μπορεί να γίνει δεύτερη φύση.

Με την πάροδο του χρόνου, η CBT (από το αγγλικό Cognitive Βehavioral Τherapy) μπορεί να σας βοηθήσει να μεταβείτε από τον κίνδυνο κατάθλιψης και το άγχος, σε μια πιο λεπτή και ισορροπημένη προοπτική για την καθημερινή σας ζωή.

Μπορεί να είναι σύντομη (από τέσσερις έως οκτώ συνεδρίες) ή μέσης διάρκειας (12 έως 20 συνεδρίες). Δεν έχει σχεδιαστεί για να είναι μακροπρόθεσμη. Ο στόχος είναι να μάθουμε αυτές τις προσαρμοστικές δεξιότητες με έναν γρήγορο και πρακτικό τρόπο, στον οποίον τον πρώτο ρόλο έχει η σκέψη και όχι τα συναισθήματα, και μετά να χρησιμοποιήσουμε αυτές τις στρατηγικές στην καθημερινή ζωή.

Η CBT έχει ένα εξαιρετικό ιστορικό, για μακροπρόθεσμη αποτελεσματικότητα.

Τι είναι οι Συμπεριφορικές Θεραπείες

Περιλαμβάνουν έναν αριθμό θεραπειών οι οποίες εστιάζουν στο να βοηθήσουν το σώμα και τον εγκέφαλό μας να δημιουργήσουν νέες συνδέσεις, μέσω πιο υγιών συμπεριφορών. Αυτές οι συνδέσεις είναι ψυχολογικές (αναπτύσσοντας πιο υγιείς γνωστικές και συναισθηματικές συνήθειες) και νευροβιολογικές (βελτιωμένη συνδεσιμότητα μεταξύ των περιοχών του εγκεφάλου που εμπλέκονται σε ισχυρές συναισθηματικές αντιδράσεις).

Μια μορφή θεραπείας που ονομάζεται «συμπεριφορική ενεργοποίηση» επιδιώκει να ανυψώσει τη διάθεση μας, αυξάνοντας και ενσωματώνοντας σιγά σιγά δραστηριότητες που είναι διασκεδαστικές, σωματικά ή κοινωνικά, ή που μας ξαναδίνουν την αίσθηση του επιτεύγματος. Συχνά χρησιμοποιείται ως συστατικό της CBT.

Σωματικά, οτιδήποτε (από μια βόλτα, μέχρι την ενσωμάτωση των σταδίων στην καθημερινή μας ρουτίνα) μπορεί να γίνει ένας πολύ καλός τρόπος για να κάνουμε το σώμα και το μυαλό μας να ξαναλειτουργήσουν.

Κοινωνικά, το να τηλεφωνήσουμε ή να στείλουμε γραπτό μήνυμα σε έναν παλιό φίλο μπορεί επίσης να μας βοηθήσει να νιώσουμε σταδιακά πιο συνδεδεμένοι με άλλους.

Η ταυτόχρονη αντιμετώπιση της ψυχολογικής και της συμπεριφορικής πλευράς της ψυχικής υγείας μπορεί συχνά να ξεκινήσει συνεργατικά την πρόοδο προς την κατεύθυνση της συνολικής βελτίωσης.

Εάν έχουμε μια συγκεκριμένη φοβία, ένας θεραπευτής μπορεί να χρησιμοποιήσει τη σταδιακή (με διαβαθμίσεις) έκθεση, για να μας βοηθήσει να θυμηθούμε πώς να διαχειριστούμε τη φυσιολογική αγωνία που μπορεί να συνοδεύει άβολες εμπειρίες.

Ο στόχος δεν είναι η εξάλειψη όλων των συναισθημάτων αγωνίας, αλλά να μάθουμε ξανά ότι το σώμα και ο εγκέφαλός μας μπορούν να αντέξουν τη φυσιολογική δυσφορία, χωρίς να «σβήσουν». Έτσι γίνεται εφικτή η συμμετοχή σε δραστηριότητα που αποφεύγαμε ή η απευθείας ενασχόληση μας με αυτό που φοβόμαστε.

Αν φοβόμαστε τις βελόνες, θα αφιερώσουμε λίγο χρόνο για να κατανοήσουμε το πλήρες φάσμα των φοβικών αντιδράσεων που έχουμε σε αυτές. Δηλαδή, αν και μόνο στη σκέψη βελόνας νιώθουμε άβολα, αν αυξάνονται οι καρδιακοί μας παλμοί και μόνο στη θέα της, ή αν, ενώ είμαστε έτοιμοι για λήψη αίματος, μας λούζει κρύος ιδρώτας. Η βαθμιαία θεραπεία ως προς την έκθεση θα εισήγαγε –αργά, αλλά σταθερά– την πιο ήπια οδυνηρή εμπειρία (φωτογραφία μιας βελόνας), έως ότου το σώμα και ο εγκέφαλος εξοικειωθούν με την απόκριση του φόβου και να επανέλθουμε όλο και πιο γρήγορα σε μια φυσιολογική κατάσταση.

Αυτή η διαδικασία, που ονομάζεται εξοικείωση, μπορεί να εξασκηθεί με ολοένα και πιο οδυνηρές εκδοχές του φόβου, μέχρι να είμαστε πια έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε την πλήρη εμπειρία (αιμοληψία).

Η τροποποίηση συμπεριφοράς είναι ένας γενικά σύντομος (τέσσερις έως οκτώ συνεδρίες) και εστιασμένος στο πρόβλημα τρόπος, για να αποκτήσουμε καλύτερη δομή στις αλληλεπιδράσεις γονέα-παιδιού. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει από τη δημιουργία ενός πλάνου με ανταμοιβές –για την ενθάρρυνση θετικών συμπεριφορών– και συνέπειες – για την αποθάρρυνση των προκλητικών συμπεριφορών.

Η τροποποίηση της συμπεριφοράς μπορεί επίσης να είναι χρήσιμη για ενήλικες που εργάζονται για να αλλάξουν συγκεκριμένες δικές τους συμπεριφορές που τους «δοκιμάζουν». Ένα τυπικό παράδειγμα μπορεί να είναι να παρακολουθείτε ένα επεισόδιο μιας αγαπημένης τηλεοπτικής εκπομπής μόνο εάν έχετε κάνει γυμναστική εκείνη την ημέρα.

Τι είναι η Διαλεκτική Συμπεριφορική Θεραπεία

Είναι ιδανική για όσους αγωνίζονται χρόνια με τη διαχείριση των συναισθημάτων τους. Η Dialectical Behavioral Therapy (DBT) εστιάζει στις δεξιότητες εκμάθησης, για να μας βοηθήσει να ανεχτούμε την αγωνία και να προηγηθούμε στις δύσκολες διαπροσωπικές σχέσεις.

Μια βασική δεξιότητα του συγκεκριμένου τρόπου, είναι η επίγνωση. Η ενσυνειδητότητα συνεπάγεται την εύρεση τρόπων για να «αποφορτίσουμε» το μυαλό μας από προηγούμενες συναισθηματικές προκλήσεις, ώστε να εστιάσουμε σε αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή.

Μια κοινή στρατηγική ενσυνειδητότητας που χρησιμοποιείται στη DBT είναι η καθοδηγούμενη εικόνα. Περιλαμβάνει το να επαναλαμβάνουμε –στο μυαλό μας– ένα όμορφο και χαλαρωτικό φυσικό περιβάλλον (μια παραλία, ένα δάσος, ένα λιβάδι ή ό,τι άλλο θεωρούμε ως χαλαρωτικό), για την πρόληψη και τη βελτίωση των συναισθημάτων του στρες.

Μια κοινή στρατηγική για την ανοχή της συναισθηματικής δυσφορίας είναι η αισθητηριακή «γείωση». Όταν αισθανόμαστε συγκλονισμένοι, η αισθητηριακή γείωση περιλαμβάνει το να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να βρούμε πέντε αντικείμενα που βλέπουμε στο φυσικό περιβάλλον, τέσσερα αντικείμενα που μπορούμε να αγγίξουμε, τρεις ήχους που μπορούμε να ακούσουμε, δύο πράγματα που μπορούμε να μυρίσουμε και ένα πράγμα που μπορούμε να δοκιμάσουμε.

Αυτή η σταδιακή εμπειρία βοηθά να απομακρύνουμε το μυαλό μας μακριά από μια συναισθηματικά οδυνηρή εμπειρία, ώστε να ηρεμήσουμε.

Η DBT περιλαμβάνει ατομικές και ομαδικές συνεδρίες. Ενώ οι ομαδικές συνεδρίες είναι χρονικά περιορισμένες (συνήθως περίπου έως έξι μήνες), οι μεμονωμένες συνεδρίες μερικές φορές μπορεί να είναι πιο μακροπρόθεσμες.

Τι είναι οι θεραπείες Gestalt

Όπως και οι προσωποκεντρικές, αναφέρονται συχνά ως «ανθρωπιστική ψυχοθεραπεία». Το μοντέλο αυτό επικεντρώνεται σε ατομικές εμπειρίες και προκλήσεις – με έμφαση στο ότι κάθε άτομο έχει τη δική του, μοναδική άποψη.

Οι συνεδρίες είναι συνήθως λιγότερο δομημένες και κατευθυνόμενες, σε σύγκριση με άλλους τύπους. Δεν θα μάθουμε συγκεκριμένες γνωστικές ή συμπεριφορικές δεξιότητες, αλλά θα επικεντρωθούμε στην εξερεύνηση της τρέχουσας συναισθηματικής μας κατάστασης και στον εντοπισμό –με την επεξεργασία– των δικών μας προσδιορισμένων στόχων. Η καθοδήγηση του θεραπευτή είναι ήπια.

Σε περίπτωση, για παράδειγμα, που έχουμε θέμα κατάθλιψης η οποία σχετίζεται με προβληματική σχέση με τους γονείς μας, μια συνεδρία μπορεί να επικεντρωθεί στην καλύτερη κατανόηση της δυναμικής αυτής της σχέσης και στην επινόηση πρακτικών βημάτων, για πιθανούς τρόπους βελτίωσης της.

Πώς να κάνετε την επιλογή

Θα χρειαστεί να σκεφτείτε πώς τείνετε να προσεγγίζετε και να επιλύετε τα προβλήματα που αντιμετωπίζετε στην καθημερινή σας ζωή, για να καταλήξετε στο είδος της θεραπείας που μπορεί να σας ωφελήσει περισσότερο.

Παράδειγμα:

• Aν τείνετε να εστιάζετε στα προβλήματα και να είστε «ανοιχτοί» στην εκμάθηση νέων δεξιοτήτων, τότε η CBT μπορεί να είναι η κατάλληλη για εσάς.
• Aν έχετε αποφύγει μια σημαντική πρόκληση στη ζωή σας και χρειάζεστε κάποιο συγκεκριμένο τρόπο για να νιώσετε καλύτερα, η συμπεριφορική προσέγγιση ή η DBT μπορεί να σας ταιριάζει καλύτερα.

Εξίσου σημαντικό με το είδος της θεραπείας είναι και η επιλογή του θεραπευτή, με τον οποίον θα συνδεθείτε καλύτερα. Αυτή είναι άλλη μια πρόκληση. Το ζητούμενο είναι να βρείτε κάποιον με τον οποίον θα νιώθετε άνετα και να καταλήξετε στις προτεραιότητες σας, τη σειρά των θεμάτων που θέλετε να δουλέψετε.

Οι συστάσεις από ανθρώπους που εμπιστεύεστε μπορούν να σας δώσουν μια κατεύθυνση. Μπορείτε να κάνετε αναζήτηση στο διαδίκτυο ή σε ιστοσελίδες με σχετική βάση δεδομένων . Εάν δεν νιώθετε ότι έχετε καλή σχέση μετά τις πρώτες συναντήσεις, πείτε τους τις ανησυχίες σας και μην φοβάστε να αναζητήσετε άλλον θεραπευτή.