ΨΥΧΙΚΟΣ ΜΑΡΑΣΜΟΣ: Η ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΤΑΣΗ ΤΟΥ 2021

Η ψυχολογική κατάσταση που διανύουμε λόγω πανδημίας προσδιορίστηκε από τους ειδικούς. Λέγεται «μαρασμός» και υπάρχουν τρόποι να τον ξεπεράσουμε. 

– Πώς είσαι;

– Ε, εντάξει. Πώς να είμαι; Όπως όλοι... 

Ο σύντομος αυτός αναγνωριστικός διάλογος ίσως και να ακουγόταν καθημερινά το τελευταίο διάστημα ανάμεσα σε φίλους και γνωστούς. Για μένα, πάντως, αποτελούσε ένα πλαίσιο ασφάλειας και επιβεβαίωσης ότι και οι υπόλοιποι ένιωθαν όπως εγώ. Και ποιος μπορεί να είναι καλά, όταν διανύει μια περίοδο πανδημίας, έχει αναποδογυρίσει ο τρόπος που ζούσε, έχει υποστεί απώλειες –άρα και πένθος– και βιώνει μια καθημερινή απειλή;

Όταν η δουλειά μπερδεύτηκε με τη ζωή στο σπίτι, τα παιδιά μαράθηκαν μπροστά από τους υπολογιστές, τα σχέδιά μας για το αύριο έμειναν μετέωρα και η ζωή μας μπήκε σε pause, το μόνο που μπορούσαμε να κάνουμε ήταν να λειτουργήσουμε σε safe mode. Κάτι σαν ψυχικός μαρασμός.

Τι είναι ο ψυχικός μαρασμός;

Το θέμα με το safe mode είναι ότι δεν καταλαβαίνεις τον μετασχηματισμό σου. Αυτό τείνει να σε αποξενώσει από τη χαρά της ζωής. «Παίζεις μηνύματα» με τους φίλους στο κινητό και δεν σηκώνεσαι από το κρεβάτι. Δεν συγκεντρώνεσαι για να τελειώσεις ένα project στη δουλειά, που υπό κανονικές συνθήκες θα είχες ξεπετάξει σε 2 ώρες. Βλέπεις ξανά και ξανά, σχεδόν μηχανικά, την ίδια ταινία. Δεν μπορείς να κοιμηθείς το βράδυ, ενώ όλη μέρα δεν είχες ενέργεια να πάρεις τα πόδια σου.

Όλα αυτά δεν είναι καλά σημάδια. Δεν είναι, όμως, και απολύτως αρνητικά. Δεν υποφέρεις από θλίψη. Αυτό που σου συμβαίνει είναι ότι σου λείπει το κίνητρο. Δεν έχεις πάψει να είσαι κοινωνικός. Απλώς συνήθισες να μην βλέπεις τους φίλους σου. Δεν έχεις σταματήσει να ονειρεύεσαι τις διακοπές. Αλλά δεν σχεδιάζεις τις επόμενες. 

Ελένη Καστρινογιάννη

Αυτή η μεσοβέζικη ψυχική κατάσταση ανάμεσα στην υγεία και την κατάθλιψη παρατηρήθηκε για πρώτη φορά από τους ειδικούς από το 2002 και ονομάστηκε μαρασμός. Ο αγγλικός όρος είναι languishing, κατ’ αντιπαράθεση με το flourishing (άνθηση), που αποτυπώνει την καλή ψυχική υγεία. Ήταν, όμως, o καθηγητής management και ψυχολογίας Adam Grant που τον ανέδειξε ως την κυρίαρχη ψυχική κατάσταση της χρονιάς που διανύουμε. 

«Τις πρώτες μέρες αβεβαιότητας της πανδημίας, το σύστημα ανίχνευσης απειλών του εγκεφάλου σας πιθανότητα βρισκόταν στην κατάσταση fight or flight (σ.σ. βρίσκομαι υπό απειλή και χρειάζεται να αποφασίσω είτε να πολεμήσω είτε να τρέξω για να σωθώ). Καθώς ο καιρός περνούσε και μάθατε ότι οι μάσκες σάς προστατεύουν, πιθανότατα αναπτύξατε ρουτίνες που ελάττωναν την αίσθηση του φόβου. Αλλά η πανδημία καλά κρατούσε και η φάση της έντονης αγωνίας έδωσε τη θέση της σε μία χρόνια κατάσταση μαρασμού», έγραψε σε άρθρο του στους New York Times. 

Είναι επικίνδυνος ο μαρασμός;

Όπως παρατηρήθηκε σε μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2002 στην επιστημονική επιθεώρηση Jstor, η κατάσταση του ψυχικού μαρασμού έρχεται τρίτη σε μια σειρά ψυχικών φαινομένων: υγεία (άνθηση), ευδιαθεσία, μαρασμός, κατάθλιψη. Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι οι άνθρωποι που βρίσκονταν σε κατάσταση ψυχικού μαρασμού είχαν: 

• 2 φορές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν στο μέλλον κατάθλιψη σε σχέση με εκείνους που ήταν στη δεύτερη βαθμίδα ψυχικής υγείας.
• 6 φορές περισσότερες πιθανότητες σε σχέση με εκείνους που βρίσκονταν σε άνθηση.

Ότι «δεν πάμε καλά» και οι ψυχολόγοι θα έχουν πολλά περιστατικά στο άμεσο μέλλον, το είχαμε υποψιαστεί. Πλέον, αυτό επιβεβαιώνεται και επιστημονικά. Ο ορισμός και η πλαισίωση των διάφορων φαινομένων έχει αποδειχτεί ότι βοηθάει στην ανεύρεση λύσεων. Και αυτό που μαθαίνουμε τώρα είναι πως ο ψυχικός μαρασμός που μπορεί να νιώθουμε ίσως οδηγήσει μελλοντικά σε καταθλιπτικά επεισόδια. 

ΟΣΟΙ ΠΑΡΕΜΕΙΝΑΝ ΒΥΘΙΣΜΕΝΟΙ ΣΕ Ο,ΤΙ ΕΚΑΝΑΝ ΕΥΝΟΗΘΗΚΑΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Ο καθηγητής Grant προτείνει 3 τρόπους για να προφυλαχτούμε από τα… χειρότερα: 

1. Απορρόφηση. Η κατάσταση κατά την οποία μπορεί κάποιος να απορροφηθεί σε ένα έργο, αψηφώντας για λίγο τα στενά πλαίσια του χρόνου, λέγεται «ροή». Σαν να σε παρασύρει ένα ποτάμι. Θεωρείται ένα ισχυρό αντίδοτο σε καταστάσεις απειλητικές για την ψυχική υγεία. Όσοι παρέμειναν βυθισμένοι σε ό,τι έκαναν ήταν αυτοί που ευνοήθηκαν περισσότερο στην πρώτη φάση της πανδημίας. Τι μπορεί να σας απορροφήσει; Ένα σταυρόλεξο; Μαθήματα μαγειρικής; Ένα καινούργιο επαγγελματικό project; Διαλέξτε το καταλληλότερο και αφήστε το να σας παρασύρει. 

2. Οριοθέτηση. Για να πετύχει το παραπάνω χρειάζεται μια οριοθέτηση εκ μέρους σας. Περιφρουρήστε τον χρόνο σας, ώστε να μην μπλέκεται η μία δουλειά με την άλλη, διότι αυτό μπορεί να σας εξουθενώσει. Επιλέξτε τουλάχιστον 2-3 ώρες μέσα στην ημέρα που θα είστε συγκεντρωμένοι σε ό,τι κάνετε. Η συγκέντρωση ξεκουράζει το μυαλό, όπως διδάσκει και ο διαλογισμός. 

3. Μικροί στόχοι. Θέστε μικρούς, εύκολους στόχους σε όλα τα επίπεδα και προσπαθήστε να τους πετύχετε. Μπορεί να είναι κάτι πολύ απλό. Από το να βελτιωθείτε στο Sudoku και να διαβάσετε ένα βιβλίο που σας δυσκόλευε. Μέχρι να αποταμιεύσετε χρήματα και να αγοράσετε ένα ποδήλατο. Μην ξεχνάτε να πανηγυρίζετε για τις μικρές σας νίκες!