ΠΟΥ «ΧΤΥΠΟΥΝ» ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΣΩΜΑ

Η συναισθηματική χαρτογράφηση σώματος είναι μία καινοτόμα μέθοδος που διερευνά πώς το κάθε συναίσθημα επηρεάζει τα διάφορα μέρη του σώματός μας.

Έχεις σίγουρα παρατηρήσει να παγώνουν τα άκρα σου όταν έχεις αγωνία. Να ανατριχιάζεις όταν φοβάσαι. Να σε ενοχλεί το στομάχι σου με το έντονο στρες. Να σε «σφίγγει» το κεφάλι σου όταν θυμώνεις. Τα συναισθήματά μας αποτελούν το βασικό κανάλι επικοινωνίας μας με τον κόσμο. Ωστόσο, δεν συντονιζόμαστε πάντα όπως θα έπρεπε: Συχνά δεν ακούμε τι θέλει να μας πει το σώμα μας.

Μπορεί, λοιπόν, να νιώθουμε πόνους και ενοχλήσεις σε διάφορα σημεία στο σώμα μας, που να προέρχονται από κάποιο μη αναγνωρισμένο συναίσθημα και αν καταφέρουμε να το διαχειριστούμε να μπορέσουμε να απαλλαγούμε από τη σωματοποίησή του. Η συναισθηματική χαρτογράφηση σώματος στοχεύει ακριβώς σε αυτό. Πραγματοποιείται με τη βοήθεια υπολογιστή και διερευνά τους συσχετισμούς ανάμεσα στα συναισθήματα και τις σωματικές τοπογραφίες.

Τον Νοέμβριο του 2023, δημοσιεύτηκε μελέτη στο επιστημονικό περιοδικό PNAS, κατά την οποία οι ερευνητές διεξήγαγαν μια σειρά πειραμάτων συναισθηματικής χαρτογράφησης σώματος. Αυτά οδήγησαν σε πολύ σαφείς ενδείξεις ότι υποκειμενικά συναισθήματα συνδέονται με αναγνωρίσιμους χάρτες σωματικών αισθήσεων. Με λίγα λόγια, το κάθε συναίσθημα «χτυπά» σε ένα συγκεκριμένο, ενίοτε διαφορετικό σημείο.

Σημαίνει αυτό ότι ο εγκέφαλός μας ελέγχει απόλυτα το σώμα μας; Οι ειδικοί δεν έχουν ακόμα καταλήξει. Συμφωνούν, όμως, ότι η σύνδεση πνεύματος και σώματος είναι θεμελιώδης για τη συνολική μας ευεξία. «Τα συναισθήματά σου πρέπει να τα βιώνεις», λέει η κοινωνική λειτουργός και συγγραφέας Hilary Jacobs Hendel. «Δεν μπορείς με τη σκέψη να φιμώσεις ένα συναίσθημα. Και δεν πρέπει».

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Πού «χτυπούν» τα συναισθήματα στο σώμα μας

Θυμήσου πώς ένιωθες στον δρόμο για το πρώτο ραντεβού: καρδιά που χτυπούσε σαν ταμπούρλο, πόδια που έμοιαζαν να έχουν βγάλει φτερά. Θυμήσου, όμως, και τη στιγμή που σε σταμάτησε η τροχαία ενώ είχες πιει παραπάνω από δύο ποτήρια κρασί: στεγνό στόμα, σφιγμένοι μυς. Η νευρωνική έρευνα και οι μελέτες που έχουν γίνει για τις σωματικές αποκρίσεις μας στο στρες (καλό ή κακό) υποδηλώνουν ότι η συναισθηματική κατάσταση ενός ατόμου λειτουργεί ως έναυσμα για την τροποποίηση του καρδιαγγειακού, νευροενδοκρινικού, σκελετομυϊκού και αυτόνομου νευρικού συστήματος ως προετοιμασία για ό,τι πρόκειται να ακολουθήσει.

Κάπως έτσι πραγματοποιήθηκαν και τα πειράματα για τη συναισθηματική χαρτογράφηση σώματος: οι επιστήμονες έβαλαν εθελοντές να δουν αποσπάσματα ταινιών, ειδήσεων, να ακούσουν συζητήσεις και να δουν εικόνες που γεννούν συναισθήματα και στη συνέχεια τους είπαν να χρωματίσουν σε ένα χαρτί με σιλουέτες ανθρώπινου σώματος τα σημεία στα οποία ένιωσαν κάποια δραστηριότητα, ανάλογα με το κάθε ερέθισμα. Κατέληξαν έτσι σε 13 διαφορετικές καταγραφές:

1. Χαρά: Έντονη δραστηριότητα σε όλο το σώμα.
2. Θυμός: Έντονη δραστηριότητα στο πάνω μισό μέρος του σώματος και στα χέρια. Κάποια δραστηριότητα στα πόδια και τα κάτω άκρα.
3. Φόβος: Δραστηριότητα στο πάνω μισό μέρος του σώματος, εκτός από τα χέρια, και κάποια δραστηριότητα στα πόδια.
4. Αηδία: Δραστηριότητα στο πάνω μισό μέρος του σώματος και στα χέρια.
5. Λύπη: Δραστηριότητα στο στήθος και το κεφάλι. Μειωμένη δραστηριότητα στα χέρια, τα πόδια και τα πέλματα.
6. Έκπληξη: Δραστηριότητα στο στήθος και το κεφάλι. Μειωμένη δραστηριότητα στα πόδια.
7. Άγχος: Αυξημένη δραστηριότητα πάνω από την πύελο. Μειωμένη δραστηριότητα στα χέρια, τα πόδια και τα πέλματα.
8. Αγάπη: Δραστηριότητα σε όλο το σώμα, αν και όχι τόσο στα πόδια.
9. Κατάθλιψη: Μειωμένη δραστηριότητα στο κάτω μέρος του σώματος.
10. Περιφρόνηση/Αποστροφή: Δραστηριότητα στο κεφάλι και τα χέρια. Μειωμένη δραστηριότητα στην πύελο και τα πόδια.
11. Περηφάνεια: Αυξημένη δραστηριότητα στον κορμό, το κεφάλι και τα χέρια.
12. Ντροπή: Αυξημένη δραστηριότητα στον κορμό και το κεφάλι. Μειωμένη δραστηριότητα στα χέρια, τα πόδια και τα πέλματα.
13. Φθόνος: Δραστηριότητα στο στήθος και το κεφάλι. Μειωμένη δραστηριότητα στα πόδια.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Πώς βοηθά η συναισθηματική χαρτογράφηση σώματος

Η Hilary Jacobs Hendel λέει κάτι ακόμα: «Η αποκρυπτογράφηση των συναισθημάτων μπορεί να σε βοηθήσει να μην κατακλύζεσαι από αυτά. Ο εντοπισμός των συναισθηματικών αλλαγών μπορεί να σε βοηθήσει να κατανοήσεις τη συναισθηματική επεξεργασία και να διακρίνεις διαταραχές της διάθεσης, όπως το άγχος και η κατάθλιψη». Έτσι αυξάνονται οι πιθανότητες να αναζητήσεις βοήθεια για να τις αντιμετωπίσεις.

Η ίδια προτείνει δύο τεχνικές όταν νιώθεις έντονα συναισθήματα να σε κατακλύζουν προκαλώντας σωματικές ενοχλήσεις, όπως το άγχος στο στομάχι:

1. «Πήγαινε σε ένα σκοτεινό δωμάτιο και συντονίσου με το στομάχι σου παίρνοντας βαθιές αναπνοές. Με τον τρόπο αυτό ενεργοποιείς το πνευμονογαστρικό νεύρο (vagus nerve), που διατρέχει όλο σου το σώμα και καταλήγει στον εγκέφαλο, και έτσι καταφέρνεις να ηρεμείς πιο εύκολα. Με 5-6 βαθιές αναπνοές θα αρχίσεις να βλέπεις τη διαφορά.»
2. «Ένα ακόμα χρήσιμο tip όταν πλημμυρίζεσαι από έντονα συναισθήματα είναι να γειωθείς: Ακούμπα τα πέλματά σου γυμνά στο πάτωμα. Με τον τρόπο αυτό ο εγκέφαλός σου αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει σταθερό έδαφος από κάτω. Αυτό ακούγεται πολύ απλό, κι όμως είναι τρομερά χαλαρωτικό».

Aν παρά τη σωματοποίησή τους δυσκολεύεσαι να αναγνωρίσεις τα συναισθήματά σου, η σωματική ψυχοθεραπεία ίσως είναι η μέθοδος ψυχοθεραπείας που χρειάζεσαι για να συνδέσεις το σώμα με τον νου και να αντιμετωπίσεις αποτελεσματικά όσα σε βασανίζουν.