ΠΟΤΕ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙΣ ΛΙΓΟ ΠΙΟ ΕΓΩΙΣΤΗΣ

Το να είναι κανείς εγωιστής θεωρείται κοινωνικό αμάρτημα, όμως όταν γίνεται σωστ,ά μπορεί να αποδειχθεί ωφέλιμο για τον ίδιο και το περιβάλλον του.

Από μικρή ηλικία μαθαίνουμε ότι ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους που απειλεί την ακεραιότητα και την εξέλιξή μας είναι το να είμαστε εγωιστές. Μαθαίνουμε, πριν μιλήσουμε ή πράξουμε, να σκεφτόμαστε τους άλλους, να βλέπουμε τα πράγματα από τη δική τους οπτική, να μην αγνοούμε το συλλογικό καλό. Το να είσαι καλός άνθρωπος σημαίνει, μεταξύ άλλων, να βάζεις τους άλλους στο επίκεντρο της συνείδησής σου – όχι, όμως, καταπατώντας τα προσωπικά σου όρια.

Το πρόβλημα για πολλούς είναι ότι αναλαμβάνουν τόσο μεγάλη ευθύνη για τα συναισθήματα των άλλων, ανησυχούν τόσο πολύ μην τυχόν χαρακτηριστούν εγωιστές, που οδηγούνται τελικά στην εκ διαμέτρου αντίθετη κατεύθυνση: στην αποποίηση του εαυτού τους. Σε μια σεμνότητα και εγκράτεια που ισοδυναμούν σχεδόν με ισοπέδωση της προσωπικότητάς τους. Μια αναίτια υποχώρηση και παράδοση των όπλων, μια πεισματική αδυναμία να πουν «όχι», μην τυχόν και απογοητεύσουν τους άλλους.

Αυτό σπάνια τους βοηθά τους ανθρώπους να απολαμβάνουν τη ζωή που πραγματικά θέλουν, έτσι καταλήγουν πικρόχολοι, ευερέθιστοι ή λυπημένοι.

Κι όμως, μπορείς να είσαι καλός άνθρωπος χωρίς να παραβλέπεις την προσωπική σου ανάπτυξη, βάζοντας όρια στους άλλους και αναπτύσσοντας έναν υγιή εγωισμό.

Πώς θα γίνεις λίγο πιο εγωιστής – με την καλή έννοια

Ο σύγχρονος φιλόσοφος Αλέν ντε Μποτόν υποστηρίζει πως ο λεγόμενος «καλός» ή «επιθυμητός» εγωισμός περιλαμβάνει να έχουμε το κουράγιο και την αυτογνωσία ώστε να δίνουμε προτεραιότητα ορισμένες στιγμές στον εαυτό μας.

Να έχουμε το θάρρος να εκφράζουμε με αυτοπεποίθηση τις ανάγκες μας, όχι με σκοπό να βλάψουμε ή να απορρίψουμε τους άλλους, αλλά με σκοπό να τους βοηθήσουμε μακροπρόθεσμα με έναν βαθύτερο, πιο βιώσιμο τρόπο, με περισσότερη δέσμευση.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Αυτό διαφέρει σημαντικά από τον κακό εγωισμό, κατά τον οποίο λειτουργούμε χωρίς να έχουμε κάποιον ευγενή τελικό σκοπό, χωρίς κάποιο υψηλότερο κίνητρο στο πίσω μέρος του μυαλού μας. Ο άνθρωπος αυτός δεν αρνείται να βοηθήσει κάποιον επειδή πρέπει να διαφυλάξει τους πόρους του ώστε να προσφέρει ένα μεγαλύτερο δώρο σε βάθος χρόνου, απλά επειδή δεν έχει όρεξη.

«Δυστυχώς, όμως, η διαφοροποίηση αυτή μας προκαλεί τέτοια σύγχυση, που συχνά αδυνατούμε να φανούμε αρκετά γενναίοι και να εκφράσουμε τις ανάγκες μας όσο καθαρά θα έπρεπε. Και αυτό μπορεί να είναι τελικά πιο επιβλαβές για εκείνους που έχουμε σκοπό να εξυπηρετήσουμε», περιγράφει ο ντε Μποτόν.

Εύκολο να κατανοήσει κανείς είναι το παράδειγμα ενός γονιού που, προκειμένου να είναι «καλός», να λειτουργεί δηλαδή με συνέπεια στον ρόλο του, χρειάζεται μία ώρα για τη φροντίδα του εαυτού του κάθε μέρα. Μπορεί να χρειάζεται να κάνει ένα ζεστό μπάνιο, για να χαλαρώσει και να σκεφτεί. Μπορεί να χρειάζεται κάτι απολαυστικό, κάτι διασκεδαστικό, κάτι εκτονωτικό, π.χ. ένα μάθημα ζωγραφικής ή μια ώρα τρέξιμο. «Επειδή, όμως, διαισθάνονται ότι οι επιθυμίες τους έρχονται σε αντίθεση με τις προσδοκίες των άλλων, οι γονείς συχνά καταπνίγουν αυτές τις ανάγκες τους και απλά συνεχίζουν σε μία ρουτίνα που συχνά ξεπερνά τις δυνάμεις τους», λέει ο ντε Μποτόν. «Αυτό εξαντλεί τους γονείς, τους κάνει να εκνευρίζονται εύκολα και να ξεσπούν τελικά στα ίδια ακριβώς άτομα που βασίζονται σε εκείνους».

Η έλλειψη εγωισμού τους μετατρέπει τελικά σε δυσάρεστους και ίσως μη αποτελεσματικούς ανθρώπους.

ΚΑΛΟΣ ΕΓΩΙΣΜΟΣ ΘΑ ΠΕΙ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΜΕ ΤΙ ΧΡΕΙΑΖΟΜΑΣΤΕ ΕΜΕΙΣ ΓΙΑ ΝΑ ΕΙΜΑΣΤΕ ΠΙΟ ΧΡΗΣΙΜΟΙ ΣΤΟΥΣ ΑΛΛΟΥΣ.

Αντίθετα, ο καλός εγωισμός προκύπτει όταν δεν ντρεπόμαστε να καταλάβουμε τι χρειαζόμαστε, με σκοπό να βελτιώσουμε τη χρησιμότητά μας στους άλλους. Ο καλός «εγωιστής» αποδέχεται ό,τι απαιτείται για να αναπτύξει τις δεξιότητές του, το προγραμματίζει, συντηρεί τις πιο χρήσιμες δυνάμεις του και οργανώνει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, ώστε σταδιακά να μπορεί να είναι χρήσιμος στον κόσμο.

Aναγνωρίζει ότι ορισμένες φορές θα χρειαστεί να κάνει πίσω σε πράγματα που οι άλλοι περιμένουν από αυτόν να κάνει. Και δεν έχει τύψεις όταν εξηγεί ευγενικά ότι απλά αυτή τη φορά δεν μπορεί να είναι εκεί για τους άλλους, σε αντίθεση με το απόλυτα ανιδιοτελές άτομο που θα φορέσει ένα χαμόγελο και αγόγγυστα θα συνεχίσει να βοηθά, μέχρι μια μέρα να ξεσπάσει οργισμένο.

Μάλιστα, δεν νιώθει καμία ενοχή, γιατί η έμφυτη πεποίθηση του «καλού» εγωιστή δεν επιτρέπει στους κακοπροαίρετους να τον μπερδέψουν, αλλά του δίνει την ηρεμία που χρειάζεται να κυνηγήσει τους στόχους του ευγενικά, με τον δικό του τρόπο.

Για να μην κατηγορηθεί «κακός» εγωιστής, το άτομο αυτό απλά μαθαίνει να υπερασπίζεται καλύτερα τις προθέσεις του. Πείθει τους γύρω του ότι δεν βαριέται ούτε είναι αδιάφορο (και πράγματι δεν είναι) και τους δίνει να καταλάβουν ότι θα τους προσφέρει περισσότερα στη συνέχεια αν δεν κάνει αυτά που περιμένουν από αυτόν/αυτή για λίγο καιρό.

Για παράδειγμα, η «μαμά χρειάζεται να κοιμηθεί μια ώρα σήμερα το απόγευμα, για να μπορέσει να παίξει μαζί σας το βραδάκι και να σας διαβάσει παραμύθι».