ΠΟΣΟ ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΟΙ Ή ΟΥΤΟΠΙΚΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ (ΚΑΘΕ) ΝΕΑΣ ΧΡΟΝΙΑΣ;

Κάθε Πρωτοχρονιά γίνεται αφορμή για τα λεγόμενα resolutions, τις αποφάσεις που παίρνουμε για τη νέα χρονιά. Ποιοι είναι οι καθοριστικοί παράγοντες για να πετύχουμε κάθε στόχο;

Πάνε τριακόσιες και κάτι ημέρες από τις προηγούμενες αποφάσεις που πήρε καθένας μας –ή τουλάχιστον πολλοί από εμάς– με στόχο να αλλάξει ή απλώς να βελτιώσει τη ζωή του. Ο χρόνος κύλησε και έφτασε η στιγμή που θα υποδεχτούμε άλλη μια Πρωτοχρονιά, γεμάτη με υποσχέσεις, επιθυμίες και δυνατότητες.

Γιατί κάθε χρόνο τέτοιες μέρες επιμένουμε να θέτουμε στόχους; Γιατί αποφασίζουμε και διατάζουμε τον εαυτό μας να τηρήσει στόχους με βάση συμπεράσματα που βγάζουμε από τις πράξεις και τις μέχρι τώρα αποφάσεις μας; Είναι εφικτό να βελτιώσουμε τα οικονομικά μας, να χάσουμε τα περιττά κιλά, να φροντίσουμε την υγεία μας, να γίνουμε καλύτεροι φίλοι, σύντροφοι, γονείς ή –γενικώς– άνθρωποι;

Κάθε νέα χρονιά μας αναγκάζει να αξιολογούμε, να αναθεωρούμε και να πορευόμαστε με τη διάθεση ότι όλα τα καλά μπορούν να συμβούν αρκεί να το πάρουμε απόφαση, για μία ακόμα φορά.

Η ανάγκη για αποφάσεις και στόχους υπό την «επήρεια» της Πρωτοχρονιάς

Το τέλος μιας χρονιάς και η αρχή της επόμενης είναι ένα μεταβατικό στάδιο που χαρακτηρίζεται ως μία «νέα αρχή». Η αίσθηση της φρεσκάδας και της ανανέωσης βοηθά στο να πάρει καθένας την απαραίτητη ψυχολογική ώθηση, ώστε να θέσει νέους στόχους για να γίνει καλύτερος και να απολαύσει την ζωή του μετά την απαραίτητη επανεκκίνηση. Η Katherine Milkman, σε έρευνα με τίτλο The Fresh Start Effect, έδειξε ότι οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να πάρουν σημαντικές αποφάσεις και να ξεκινήσουν νέες προσπάθειες μετά από χρονικά ορόσημα όπως είναι η Πρωτοχρονιά.

Μέσω των υποσχέσεων ικανοποιείται πρωτίστως η βασική ανθρώπινη ανάγκη για προσωπική εξέλιξη και αυτοπραγμάτωση, ενώ την ίδια στιγμή αποφεύγεται το αίσθημα της αποτυχίας ή του ανικανοποίητου.

Όταν κάποιος σκέφτεται όλα όσα δεν έχει καταφέρει την προηγούμενη χρονιά, οι καινούργιες υποσχέσεις αποτελούν έναν τρόπο να «επανενεργοποιήσει» τον εαυτό του και να δώσει μια δεύτερη ευκαιρία στην προσωπική του πρόοδο.

Επιπλέον, η Πρωτοχρονιά γεμίζει τους ανθρώπους με το αίσθημα της ελπίδας και της προσμονής. Αυτό είναι μια κοινή ψυχολογική αντίδραση σε ορόσημα που συνδέονται με θετικά συναισθήματα, ακόμα κι αν τα προηγούμενα χρόνια ήταν δύσκολα ή γεμάτα με απογοητεύσεις. Η ανάγκη για αποφάσεις και υποσχέσεις λειτουργεί ως ένας τρόπος που χαρίζει ελπίδα για μια καλύτερη χρονιά.

Καταστροφή ή επιτυχία;

Αν έχετε παρατηρήσει ότι ασχέτως της θετικής διάθεσης και των καλών προθέσεων οι υποσχέσεις πέφτουν στο κενό, ίσως ένας από τους βασικούς λόγους που οδηγούν στην αποτυχία είναι ότι οι στόχοι που θέτουμε δεν είναι ρεαλιστικοί. Συνηθίζεται να βάζουμε στόχους που είτε είναι πολύ υψηλοί είτε απαιτούν περισσότερο χρόνο και ενέργεια από αυτό που είναι πραγματικά εφικτό για εμάς, ειδικά αν δεν έχουμε τα κατάλληλα μέσα ή την εμπειρία για να τους επιτύχουμε. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απογοήτευση όταν η πρόοδος είναι αργή ή τα αποτελέσματα δεν έρχονται γρήγορα. Η υπερβολική εστίαση σε πολύ φιλόδοξους στόχους, χωρίς να γίνεται σαφής ανάλυση της δυνατότητας επίτευξής τους, μπορεί να οδηγήσει σε απογοήτευση και τελικά σε εγκατάλειψη.

Ένας άλλος λόγος που οι στόχοι αποτυγχάνουν είναι ότι δεν είναι αρκετά σαφείς ή καλά καθορισμένοι. Η ασάφεια μπορεί να δημιουργήσει αμφιβολίες και δυσκολίες στην παρακολούθηση της προόδου, κάτι που οδηγεί στην αποτυχία. Όταν οι στόχοι είναι πολύ γενικοί, όπως «θέλω να είμαι πιο υγιής» ή «θέλω να πετύχω στη ζωή», δεν υπάρχει καμία συγκεκριμένη κατεύθυνση για δράση, και αυτό καθιστά δύσκολη την επίτευξή τους. Ένας πιο συγκεκριμένος στόχος, όπως «θα περπατήσω 30 λεπτά κάθε μέρα για να βελτιώσω την καρδιοαγγειακή μου υγεία», είναι πιο ρεαλιστικός και μετρήσιμος από έναν γενικό στόχο τύπου «θέλω να είμαι υγιής».

Όμως, ακόμα κι όταν οι στόχοι είναι ρεαλιστικοί, συχνά αποτυγχάνουμε επειδή δεν έχουμε σαφή στρατηγικό σχεδιασμό για το πώς θα τους υλοποιήσουμε. Χρειάζεται να δημιουργούμε ένα πλάνο δράσης με τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουμε, τις ενέργειες που απαιτούνται, και τους πόρους που χρειαζόμαστε. Πολύ συχνά, όταν οι στόχοι είναι δύσκολοι ή απαιτούν πολύ χρόνο για να επιτευχθούν, εγκαταλείπουμε επειδή δεν έχουμε την υπομονή να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες που ενδέχεται να προκύψουν. Η αίσθηση ότι τα αποτελέσματα δεν έρχονται γρήγορα ή ότι η προσπάθεια δεν αποδίδει μπορεί να οδηγήσει σε εγκατάλειψη του στόχου πριν την τελική επιτυχία. Θέλουμε να βλέπουμε άμεσα αποτελέσματα και, όταν αυτό δεν συμβαίνει, μπορεί να χάσουμε το κίνητρο. Η έλλειψη της επιμονής και της υπομονής είναι ένας κοινός παράγοντας αποτυχίας.

Επίσης, συχνά θέτουμε στόχους που συνδέονται με υπερβολικές συναισθηματικές προσδοκίες. Για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να θέσει έναν στόχο για επαγγελματική πρόοδο επειδή αισθάνεται αβεβαιότητα ή άγχος για την προσωπική του αξία. Όταν οι στόχοι τίθενται από ένα σημείο συναισθηματικής πίεσης και ανασφάλειας, η διαδικασία επίτευξής τους γίνεται πιο δύσκολη. Το άγχος και η έλλειψη αυτοεκτίμησης μπορούν να καταστήσουν τις προσπάθειες πιο επιρρεπείς σε αποτυχία, γιατί το άτομο επικεντρώνεται μάλλον στην αποφυγή της αποτυχίας παρά στην επιτυχία.

Τέλος, δεν καταφέρνουμε να προσαρμοστούμε ή να παραμείνουμε ανθεκτικοί όταν αντιμετωπίζουμε αποτυχίες. Η ικανότητα να προσαρμόζεσαι και να μαθαίνεις από τις αποτυχίες είναι κρίσιμη για την επίτευξη των στόχων. Όταν αντιμετωπίζουμε μια αποτυχία, μερικές φορές επηρεαζόμαστε τόσο συναισθηματικά, που εγκαταλείπουμε εντελώς τον στόχο αντί να προσαρμοστούμε και να δοκιμάσουμε νέες στρατηγικές.

Ποιο είναι το συμπέρασμα;

• Η αποτυχία να επιτύχουμε τους στόχους μας έχει να κάνει με πολλούς παράγοντες, αλλά συχνά πρόκειται για έναν συνδυασμό μη ρεαλιστικών στόχων, έλλειψης στρατηγικής, αδυναμίας προσαρμογής και ανασφάλειας.
• Για να αυξήσουμε τις πιθανότητες επιτυχίας, είναι σημαντικό να θέτουμε ρεαλιστικούς, σαφείς και μετρήσιμους στόχους, να δημιουργούμε στρατηγικά σχέδια δράσης και να διατηρούμε μια ευέλικτη και ανθεκτική στάση απέναντι στις δυσκολίες.
• Αν οι στόχοι είναι εφικτοί, κατανεμημένοι σε μικρότερα βήματα, και συνδεδεμένοι με το εσωτερικό μας κίνητρο, τότε οι πιθανότητες επιτυχίας αυξάνονται σημαντικά

Στόχοι: Οδηγός επιτυχίας

1. Θέσπιση σαφών και ρεαλιστικών στόχων

Είναι κρίσιμο να θέτουμε συγκεκριμένους και μετρήσιμους στόχους. Οι στόχοι πρέπει να είναι ξεκάθαροι και να μην αφήνουν περιθώρια αμφιβολίας για το τι πρέπει να επιτύχουμε. Όσο πιο συγκεκριμένοι είναι οι στόχοι, τόσο πιο εύκολο είναι να κατανοήσουμε τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουμε και να παρακολουθούμε την πρόοδό μας.

Το αγγλικό αρκτικόλεξο SMART, που αντιστοιχεί στις λέξεις Συγκεκριμένοι, Μετρήσιμοι, Εφικτοί, Σχετικοί και Χρονικά Καθορισμένοι, είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο για τη διαμόρφωση στόχων.

Παράδειγμα: Αν θέλεις να γυμναστείς, δεν αρκεί να πεις «Θέλω να χάσω βάρος», αλλά να πεις «Θέλω να χάσω 5 κιλά σε 2 μήνες, κάνοντας άσκηση 3 φορές την εβδομάδα και ακολουθώντας μια καλή διατροφή».

2. Δημιουργία στρατηγικού σχεδίου δράσης

Όταν θέτουμε στόχους, δεν είναι αρκετό να απλώς να έχουμε τη διαύγεια για το τι θέλουμε. Χρειάζεται να έχουμε ένα σχέδιο δράσης για το πώς θα τους επιτύχουμε. Αυτό το σχέδιο πρέπει να είναι καλά οργανωμένο και να περιλαμβάνει τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουμε.

• Σπάσε τον μεγάλο στόχο σε μικρότερα, πιο διαχειρίσιμα βήματα (micros-goals).
• Καθόρισε ημερομηνίες και προθεσμίες για κάθε στάδιο.
• Επανεξέτασε την πρόοδό σου τακτικά και προσαρμόσου ανάλογα με τις συνθήκες.

Παράδειγμα: Αν ο στόχος σου είναι να γράψεις ένα βιβλίο, το σχέδιο μπορεί να περιλαμβάνει: «Να γράψω 500 λέξεις κάθε μέρα για 3 μήνες», και «Να ολοκληρώσω το πρώτο draft σε 6 μήνες».

3. Εστίαση στην προσωπική ανάπτυξη και βελτίωση

Εστιάζοντας στην προσωπική μας ανάπτυξη, αποκτούμε τις δεξιότητες και τη νοοτροπία που χρειάζονται για να πετύχουμε. Η συνεχής μάθηση και η ανάπτυξη είναι κλειδιά για να βελτιώσουμε τις ικανότητές μας και να ξεπεράσουμε τα εμπόδια που μπορεί να προκύψουν.

Μάθε νέα πράγματα, βελτίωσε τις δεξιότητές σου και επένδυσε σε εργαλεία που σε βοηθούν να αναπτυχθείς προσωπικά και επαγγελματικά.

Εργάσου στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και της ανθεκτικότητας για να αντιμετωπίσεις τις αποτυχίες ή τα εμπόδια.

Παράδειγμα: Αν θες να πετύχεις επαγγελματικά, παρακολούθησε σεμινάρια, διάβασε βιβλία για προσωπική ανάπτυξη και ανάπτυξε ηγετικές δεξιότητες.

4. Διαχείριση χρόνου και προτεραιοτήτων

Η καλή διαχείριση του χρόνου είναι βασικό συστατικό για την επίτευξη στόχων. Αν δεν οργανώνουμε τον χρόνο μας σωστά, είναι δύσκολο να επικεντρωθούμε στους στόχους και να τους πετύχουμε.

• Χρησιμοποίησε εργαλεία διαχείρισης χρόνου (όπως ημερολόγια, λίστες, εφαρμογές για το κινητό) για να οργανώσεις τις καθημερινές σου δραστηριότητες.
• Οργάνωσε τις προτεραιότητές σου και δώσε έμφαση στα πιο σημαντικά και επείγοντα πράγματα.
• Μην σπαταλάς χρόνο σε δραστηριότητες που δεν προάγουν την επίτευξη των στόχων σου.

5. Εστίαση στην επιμονή και την ανθεκτικότητα

Η επιμονή και η ανθεκτικότητα είναι ίσως οι πιο σημαντικές ψυχικές δεξιότητες που απαιτούνται για την επίτευξη στόχων. Οι άνθρωποι που έχουν growth mindset (νοοτροπία ανάπτυξης) πιστεύουν ότι η επιτυχία έρχεται μέσω της προσπάθειας και της μάθησης από τις αποτυχίες, αντί να εγκαταλείπουν όταν αντιμετωπίζουν εμπόδια. Αντιμετώπισε τις αποτυχίες ως ευκαιρίες για μάθηση, όχι ως τελικές αποδείξεις ότι δεν είσαι ικανός. Μάθε από τα λάθη σου και συνέχισε με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα.

Παράδειγμα: Αν αποτύχεις σε μια παρουσίαση, αντί να απογοητευτείς σκέψου πώς μπορείς να τη βελτιώσεις την επόμενη φορά και τι έμαθες από την εμπειρία.

6. Διατήρηση θετικής νοοτροπίας και αυτοπεποίθησης

Η θετική σκέψη και η αυτοπεποίθηση είναι θεμελιώδεις για την επίτευξη στόχων. Πρέπει να πιστεύεις ότι μπορείς να πετύχεις και να παραμένεις αισιόδοξος ακόμα και όταν τα πράγματα είναι δύσκολα. Εστίασε στις θετικές σου πλευρές και ικανότητες. Χρησιμοποίησε ένα θετικό εσωτερικό διάλογο και οπτικοποίησε την επιτυχία σου.

Παράδειγμα: Αν αισθάνεσαι ότι δεν τα καταφέρνεις, επαναλάβε στον εαυτό σου «Μπορώ να το κάνω, απλώς χρειάζεται χρόνος και προσπάθεια».

7. Αναγνώριση και επιβράβευση της προόδου

Είναι σημαντικό να αναγνωρίζεις και να επιβραβεύεις τον εαυτό σου για κάθε μικρή πρόοδο που κάνεις προς τον στόχο. Αυτό ενισχύει τη θετική στάση και τη συνεχιζόμενη προσπάθεια. Στήριξε την ηθική σου σε μικρές επιτυχίες, όχι μόνο στην τελική ολοκλήρωση του στόχου. Γιορτάζοντας τα μικρά επιτεύγματα μπορείς να διατηρήσεις την παρακίνηση και το κίνητρο.

Παράδειγμα: Αν καταφέρεις να γράψεις 500 λέξεις μια ημέρα, επιβράβευσε τον εαυτό σου με κάτι μικρό που σου αρέσει, όπως ένας καφές ή μια βόλτα.

8. Διαχείριση στρες και άγχους

Το άγχος μπορεί να μας απομακρύνει από τον στόχο μας, γι’ αυτό είναι σημαντικό να μάθουμε να το διαχειριζόμαστε. Η άσκηση, ο διαλογισμός, οι τεχνικές αναπνοής και η ενσυνειδητότητα (mindfulness) μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του άγχους και στην καλύτερη εστίαση.

Στόχοι και υποστηρικτικό περιβάλλον

Η υποστήριξη από το περιβάλλον μας –είτε από άλλους ανθρώπους είτε από τις συνθήκες που διαμορφώνουμε γύρω μας– είναι επίσης σημαντική. Αν έχουμε γύρω μας θετικούς ανθρώπους που ενθαρρύνουν τις αποφάσεις μας ή ένα περιβάλλον που διευκολύνει την πρόοδό μας, η υλοποίησή τους είναι πιο πιθανή.

Οι λέξεις κλειδιά για την επιτυχία

Το εσωτερικό κίνητρο και η αυτοπειθαρχία είναι οι λέξεις κλειδιά που μπορούν να μας φέρουν όλο και πιο κοντά στην επίτευξη των στόχων μας. Οι αποφάσεις που υλοποιούνται επιτυχώς συνήθως είναι συνδεδεμένες με ένα ισχυρό εσωτερικό κίνητρο – την επιθυμία ή τη δέσμευση να πετύχουμε κάτι που έχει σημασία για εμάς. Η αυτοπειθαρχία και η ικανότητα να παραμείνουμε συνεπείς είναι επίσης καθοριστικά στοιχεία.

• Εσωτερικό κίνητρο: Όταν η απόφαση είναι συνδεδεμένη με τα προσωπικά μας θέλω, τα πάθη ή τις αξίες μας, είναι πιο πιθανό να τηρηθεί.
• Αυτοπειθαρχία: Χρειάζεται να έχουμε τη δύναμη να ακολουθήσουμε το σχέδιο δράσης, ακόμα κι αν οι συνθήκες ή τα συναισθήματα μας είναι αντίθετα.

Συμπέρασμα; Τα αγαθά κόποις κτώνται. Ευτυχισμένο το 2025!

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την Ελίνα Κεπενού, Ψυχολόγο MSc, Διδάκτωρα Πανεπιστημίου Αθηνών, σύμβουλο γονέων.