ΠΟΣΟ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΟ INSTAGRAM ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΤΡΩΣ

Φαίνεται ότι τα επαναλαμβανόμενα οπτικά ερεθίσματα που λαμβάνουμε καθημερινά –ιδιαίτερα από το Instagram– επηρεάζουν τη διατροφική μας συμπεριφορά. Είναι οι αποφάσεις που παίρνουμε για το φαγητό μας τόσο ελεύθερες όσο θέλουμε να πιστεύουμε;

Πόσες φορές έχεις δημοσιεύσει μια φωτογραφία από το φαγητό σου πριν ακόμα προλάβεις να το δοκιμάσεις; Πόσες φορές το πιάτο σου μοιάζει πιο «νόστιμο» στο Instagram απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα; Και γιατί εν τέλει αγαπάμε τόσο πολύ να «μοιραζόμαστε» στα social media το φαγητό μας;

Το πρωί μιας τυχαίας μέρας, το hashtag #instafood αριθμούσε στο Instagram πάνω από 215 εκατομμύρια δημοσιεύσεις ενώ το #foodporn γύρω στα 280 εκατομμύρια. Περίπου 5 παρόμοιες δημοσιεύσεις με τοστ με αβοκάντο, πολύχρωμα smoothies και αυγά σκράμπλ εμφανίστηκαν στην αρχική μου σελίδα στο Instagram, σε βαθμό που να αναρωτιέμαι: Επιλέγουμε όλοι το ίδιο πρωινό; Ή μήπως είναι αυτό που μας επιλέγει;

Δεν είναι μόνο τα social media

Στην πραγματικότητα, αυτό που συμβαίνει είναι ότι οι διατροφικές μας συνήθειες επηρεάζονται πολύ από το περιβάλλον μας. Οι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι επηρεαζόμαστε πολύ από άλλους ανθρώπους, ιδιαίτερα όσους βρίσκονται κοντά σε εμάς. Έρευνες έχουν δείξει ότι όσο πιο δυνατή είναι η σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων, τόσο περισσότερο επηρεάζει ο ένας τις διατροφικές επιλογές του άλλου. Αν, για παράδειγμα, κάνουμε παρέα με κάποιον που τρώει υγιεινά, πιθανότατα θα επηρεαστούμε και οι ίδιοι και θα εντάξουμε τουλάχιστον κάποια υγιεινά σνακ στη διατροφή μας.

Ένας πρώτος καθοριστικός παράγοντας είναι η συμπεριφορά των φίλων. Οι φίλοι όχι μόνο αποτελούν πρότυπα συμπεριφοράς ο ένας για τον άλλον αλλά και πολύ συχνά συμμετέχουν σε κοινές δραστηριότητες, όπως είναι ένα γεύμα. Tα άτομα μπορεί να επηρεάζουν το ένα το άλλο μέσω των συνηθειών και των προτιμήσεων που φέρνει το καθένα στη σχέση. Για παράδειγμα, εάν δυο φίλοι γευματίσουν μαζί, η απόφαση του ενός να παραγγείλει επιδόρπιο ή να παραλείψει τη σαλάτα μπορεί να πιέσει, να ενθαρρύνει ή να αποθαρρύνει τον άλλο από το να κάνει το ίδιο.

Unsplash Julius David

Δείξε μου τον φίλο σου να σου πω τι τρως (;)

Η Δρ Ναταλία Κουτρούλη, ψυχολόγος υγείας με εκπαίδευση στη γνωσιακή ψυχοθεραπεία και τη συμβουλευτική, εξηγεί ότι «για οποιοδήποτε ζήτημα ή ακόμα και για τη διαμόρφωση της ίδιας της ταυτότητάς μας, κατά την ανάπτυξη τουλάχιστον, επηρεαζόμαστε από το στενό μας περιβάλλον, την οικογένεια, τους φίλους μας. Οπότε, θα επηρεαστούμε και για θέματα της καθημερινότητας, όπως είναι η διατροφή μας. Πέρα από το ότι θα επηρεαστούμε από τις πληροφορίες που οι άλλοι θα μοιραστούν μαζί μας και από τις συζητήσεις που κάνουμε, θα επηρεαστούμε και σε ένα πιο πρακτικό επίπεδο. Αυτό συμβαίνει γιατί όταν βρισκόμαστε σε μια παρέα ή σε μια οικογένεια, πρέπει και πρακτικά να αποφασίσουμε πού θα φάμε και τι, οπότε ο ένας επηρεάζει τον άλλον σε σχέση με τις επιλογές του».

Επιπλέον, η επικοινωνία από τους φίλους μπορεί επίσης να επηρεάσει το σωματικό βάρος των ατόμων, επειδή δημιουργεί κοινές νόρμες και πεποιθήσεις. Αυτό σημαίνει ότι μέσω συζητήσεων οι φίλοι μοιράζονται και ανταλλάσσουν ιδέες και απόψεις για το τι είναι όμορφο, αποδεκτό και «φυσιολογικό». Οι συζητήσεις αυτές που σχετίζονται με το φαγητό, την εμφάνιση αλλά και την υγεία, δημιουργούν κοινές νόρμες και αξίες, τις οποίες τα άτομα αρχικά υιοθετούν και στη συνέχεια εφαρμόζουν μέσα από τις διατροφικές τους συνήθειες.

Ποιος είναι ο ρόλος των social media;

Υποσυνείδητα, λοιπόν, λαμβάνουμε υπόψη τη συμπεριφορά των άλλων όταν κάνουμε τις δικές μας διατροφικές επιλογές. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τους πραγματικούς μας φίλους αλλά και για τους διαδικτυακούς. Ειδικά στα social media, βλέπουμε καθημερινά πάρα πολλές εικόνες φαγητού. Η Δρ Κουτρούλη εξηγεί ότι «το οποιοδήποτε οπτικό ερέθισμα έχει πολύ μεγάλη δύναμη και ισχύ. Μέσα σε μια εικόνα περιλαμβάνονται πολλές λεπτομέρειες, που αποτυπώνονται πολύ καλύτερα σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη πληροφορία».

Unsplash Eaters Collective

«Αν αυτό το οπτικό ερέθισμα είναι και πολύ συστηματικό», προσθέτει, «προφανώς επηρεάζει ακόμα πιο έντονα, λόγω της συχνότητας της εμφάνισης τέτοιων φωτογραφιών. Σε ό,τι αφορά το φαγητό, οι εικόνες στα social media επηρεάζουν τις διατροφικές μας επιλογές γιατί λειτουργούν σαν ένα είδος διαφήμισης. Δηλαδή, πράγματα τα οποία βλέπουμε συστηματικά να καταναλώνουν κάποιοι άλλοι είναι σαν να καθορίζουν το τι θα επιλέξουμε κι εμείς όταν βρεθούμε σε ανάλογη περίσταση».

Από το Instagram στο TikTok

Η συνθήκη δεν είναι βέβαια καινούργια. Η διαφορά είναι ότι η δυνατότητα οπτικής εξιδανίκευσης του φαγητού πέρασε από τα περιοδικά μαγειρικής στους εκατοντάδες χρήστες που χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Και ενώ την αρχή είχε κάνει το Instagram, τη σκυτάλη φαίνεται να έχει πάρει η δημοφιλέστερη στις νεότερες ηλικίες πλατφόρμα του Tik Tok. Ψηφιακοί δημιουργοί ανεβάζουν από συνταγές μέχρι food hacks και παίρνουν εκατομμύρια προβολές, likes και σχόλια. Μάλιστα στην Αμερική η Virtual Dining Concepts παρουσίασε το «TikTok Kitchen», μiα υπηρεσία delivery με πάνω από 1 δισεκατομμύριο συνδρομητές, το μενού της οποίας αποτελείται μόνο από φαγητά και συνταγές που έχουν γίνει τάση στο Tik Tok.

Ένα σημαντικό ερώτημα είναι εάν και πώς αυτή η νέα συνήθεια της εποχής επαναπροσδιορίζει τη σχέση μας με το φαγητό. Η Δρ Κουτρούλη εξηγεί ότι «μπορεί να την επαναπροσδιορίσει ως προς το εξής: σκεπτόμενοι ότι αυτό που θα δημοσιεύσουμε θα το δούνε και άλλοι άνθρωποι και περιμένουμε κάποια ανταπόκριση από εκείνους, πιθανότατα να είμαστε πιο προσεκτικοί στην επιλογή μας, προκειμένου να συμφωνεί αυτήν η εικόνα με το προφίλ το οποίο θα θέλαμε να υποστηρίξουμε».

Ακόμη, αναφέρει ότι εάν, για παράδειγμα, κάποιος άνθρωπος θέλει να δείχνει ότι κάνει μια πολύ υγιεινή διατροφή, τότε προφανώς θα επηρεάσει και τις επιλογές του σε σχέση με το τι θα ανεβάσει. Κατ’ επέκταση, θα επηρεάσει πιθανόν και το τι θα καταναλώσει, οπότε αυτή η διαδικασία μπορεί σταδιακά να επηρεάσει και τη διατροφική του επιλογή, δηλαδή να τον διαμορφώσει.