POSITIVE PARENTING: ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΤΟ ΕΦΑΡΜΟΣΕΙΣ ΘΕΤΟΝΤΑΣ ΟΡΙΑ

Τα τελευταία χρόνια γίνεται πολύς ντόρος για τη λεγόμενη θετική διαπαιδαγώγηση. Όλοι όσοι έχουμε παιδιά μπορούμε, πιστεύω, να κατανοήσουμε πλήρως την ανάγκη κάθε γονέα να βρει αυτό το κάτι που θα βοηθήσει σε μία καλύτερη ανατροφή. Αυτό το κάτι τώρα είναι το positive parenting.

Η έννοια της θετικής διαπαιδαγώγησης ξεπήδησε μέσα από τη δουλειά του ψυχίατρου και ψυχοθεραπευτή, εισηγητή της Ατομικής Ψυχοθεραπείας, Άλφρεντ Άντλερ και εξελίχθηκε σε αυτό που είναι σήμερα. Βασίζεται σε ανθρωποκεντρική θεώρηση και πρεσβεύει ότι κάθε παιδί είναι μοναδικό και έχει ανάγκη να συνδεθεί συναισθηματικά, και να αλληλεπιδράσει με το περιβάλλον, με ενσυναίσθηση και αποδοχή.

Όταν αυτές οι ανάγκες ικανοποιούνται, τότε το παιδί εκφράζεται αυθεντικά, δεν καταφεύγει σε ψέματα και χειρισμούς, και ανθίζει εκπληρώνοντας το αληθινό δυναμικό του! Θέσεις που πλέον τεκμηριώνονται και ερευνητικά.

Είναι ή όχι αποτελεσματική μέθοδος διαπαιδαγώγησης το positive parenting;

Αν συγκεκριμένη επιλογή διαπαιδαγώγησης εφαρμοστεί όπως προτείνεται και όχι όπως μας βολεύει, είναι κατά τη γνώμη μου η πιο αποτελεσματική μέθοδος. Το positive parenting αναφέρεται σε γονείς οι οποίοι ως στόχο της ανατροφής των παιδιών έχουν συνειδητά το να υποστηρίξουν και να ενθαρρύνουν το παιδί να φτάσει όλα όσα πραγματικά και αυθεντικά το ίδιο είναι, να του προσφέρουν άνευ όρων αποδοχή και αγάπη και να του διδάξουν ενσυναίσθηση.

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Έτσι, βοηθούν το παιδί τους μεγαλώνοντας να γίνει ένας αυτόνομος, υπεύθυνος ενήλικας με δυνατή αυτοεκτίμηση. Η θετική διαπαιδαγώγηση βασίζεται σε μακροπρόθεσμους στόχους σε σχέση με την ανατροφή του παιδιού μας και τότε είναι αποτελεσματική.

Σε αυτήν την περίπτωση, οι γονείς λειτουργούμε ως μοντέλο συμπεριφοράς για τα παιδιά μας, παραδείγματα προς μίμηση. Δεν διδάσκουμε ούτε κατηχούμε, δεν επιβάλλουμε ούτε απαιτούμε. Πράττουμε πρώτα εμείς αυτό που θέλουμε να πετύχουμε.

Τα εφόδια που πρέπει να έχουν οι γονείς

Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται πρώτα εμείς οι γονείς να έχουμε μάθει αυτά που θέλουμε να παραδειγματίσουμε. Αν, για παράδειγμα, θέλω να αποφύγω τις φωνές και τις συγκρούσεις, καλό είναι να έχω φροντίσει πρώτα τη δική μου συναισθηματική αυτορρύθμιση. Αν θέλω να μάθω στο παιδί μου να μιλάει ευγενικά, τότε μιλάω εγώ σε εκείνο ευγενικά και με σεβασμό.

Η θετική διαπαιδαγώγηση είναι μία αρκετά απαιτητική και δύσκολη προσέγγιση για όποιον έχει ανατραφεί εντελώς διαφορετικά, όπως ο μέσος όρος των σημερινών Ελλήνων γονέων. Γι’ αυτό χρειάζεται οι γονείς να δώσουμε έμφαση στην εκπαίδευσή μας στον ρόλο του γονέα και να πράξουμε συνειδητά και με συνέπεια.

Η θετική διαπαιδαγώγηση είναι οριοθέτηση, αμοιβαίος σεβασμός, συνέπειες, άνευ όρων αγάπη και άνευ όρων αποδοχή, συμπερίληψη, ελευθερία επιλογής με ανάληψη ευθυνών και συμμετοχή. Το παιδί αναγνωρίζεται και συνυπολογίζεται, είναι σημαντικό και αξίζει. Έτσι αποκτά αυτοεκτίμηση και ανθεκτικότητα.

Πώς οδηγούμαστε στην απόλυτη παιδική κυριαρχία;

Η θετική διαπαιδαγώγηση δεν είναι η εύκολη λύση που θα χρησιμοποιήσεις ως άλλοθι για να επιτρέπεις στο παιδί να κάνει ό,τι αυτό θέλει και να οδηγείστε σαν οικογένεια στο χάος της παιδικής κυριαρχίας.

Στο γραφείο μου, στο πλαίσιο της συμβουλευτικής γονέων, συνεργάζομαι με γονείς οι οποίοι, ενώ έχουν όλη την καλή πρόθεση και πραγματικά θέλουν να αποφύγουν λάθη παλαιότερων γενεών, δεν γνωρίζουν πώς να το κάνουν.

Μπορεί, για παράδειγμα, να προσπαθούν να ακολουθήσουν tips και μεμονωμένες συμβουλές που έχουν φευγαλέα δει στο διαδίκτυο ή να κάνουν κάτι που μια φίλη πρότεινε. Από την άλλη μεριά, δεν τους είναι ξεκάθαρο ακόμα ποιος είναι ο στόχος της οποιασδήποτε μορφής διαπαιδαγώγησης επιλέξουν.

Και ξέρεις γιατί αυτό είναι πρόβλημα; Γιατί από εκεί ξεκινούν όλα! Πώς θα επιλέξω τη μέθοδο, αν δεν έχω αποφασίσει πρώτα ποιος είναι ο στόχος μου ως γονέας; Προς τα πού κατευθύνω τα πράγματα; Πώς θα παραμείνω συνεπής και σταθερός;

Και εδώ είναι που χρειαζόμαστε οι γονείς τη μεγαλύτερη βοήθεια. Αν δεν φτάσουμε σε ένα τέτοιο επίπεδο συνειδητής επιλογής διαπαιδαγώγησης, τότε το positive parenting μετατρέπεται σε τροχοπέδη και επειδή εμείς νιώθουμε αβέβαιοι, παίρνουν τα ηνία τα παιδιά.

Παρερμηνεύεται η έννοια θετική και γεννιέται μια παγίδα στην οποία είναι πολύ εύκολο να πέσουμε. Αντί για την υπέροχη σχέση γονέων και παιδιών, στην οποία στοχεύει η μέθοδος, φτάνουμε να μιλάμε και να βιώνουμε την άνευ όρων παιδική κυριαρχία.

Τότε οι στόχοι φαίνονται ανέφικτοι, οι γονείς βιώνουν συναισθήματα απόγνωσης, τα παιδιά φαίνεται να έχουν ξεφύγει και η καθημερινότητα γίνεται κουραστική, γεμάτη φωνές και απογοήτευση. Οι γονείς νιώθουν πλέον μόνο μπερδεμένοι.

Όπως οι αυστηροί γονείς μπορεί να γίνουν ισοπεδωτικοί, αντίστοιχα στη θετική διαπαιδαγώγηση πολλές φορές οι γονείς που δεν έχουν οι ίδιοι κατανοήσει πλήρως τι έχουν αναλάβει να κάνουν πιθανώς να πέσουν στην παγίδα της χαλαρότητας και της λογικής του όλα επιτρέπονται, αφού το παιδί μου ξέρει τι θέλει. Κι έτσι κάπως προκύπτει το χάος.

Το παιδί, ναι, ξέρει τι θέλει, αλλά ακόμα δεν έχει μάθει πώς να το βάζει σε λειτουργικά πλαίσια, δεν έχει μάθει να ρυθμίζει τα συναισθήματά του, δεν έχει μάθει να συν-υπάρχει.

Εδώ έρχεται ο γονιός να διδάξει με ρυθμισμένα συναισθήματα με το παράδειγμα της συμπεριφοράς του. Αν εγώ δεν μπορέσω να ανταποκριθώ σε αυτόν μου τον ρόλο, τότε το παιδί γίνεται βασιλιάς που κάνει ό,τι θέλει, γιατί πολύ απλά εκφράζει αρρύθμιστα τις δικές του ανάγκες και συμπεριφορές.

Το μοτίβο που οδηγεί σε φαύλο κύκλο και πώς θα σπάσει

Ανοίγει λοιπόν ένας ωραιότατος φαύλος κύκλος συμπεριφορών, όπου το παιδί απαιτεί π.χ. φωνάζοντας και ουρλιάζοντας και ο γονιός, νιώθοντας ότι χάνει τον έλεγχο της κατάστασης γίνεται αυστηρός.

Μετά, νιώθοντας τύψεις για τη δική του συμπεριφορά, περνά στην απέναντι όχθη, στο άκρο της χαλαρότητας και μπορεί π.χ. να κάνει χατήρια. Έτσι συνεχίζεται αυτός ο φαύλος κύκλος με γονείς και παιδιά να παραπαίουν ανάμεσα σε αυστηρότητα και χαλαρότητα και να παίζουν παιχνίδια εξουσίας που δεν οδηγούν πουθενά.

Το ζήτημα στη σχέση μας με τα παιδιά μας όμως δεν είναι η εξουσία, αλλά η επικοινωνία. Αν έχουμε φτάσει στο επίπεδο αυτών των παιχνιδιών εξουσίας και ελέγχου και αισθανόμαστε να ορίζουν τα παιδιά μας τα πράγματα, αν νιώθουμε μπεδεμένοι και χαμένοι, τότε κάτι πρέπει να αλλάξει.

Ο κύκλος θα συνεχίζεται για πολύ ακόμα, μέχρι κάποιος να τον διακόψει και να αλλάξει το μοτίβο. Μάντεψε ποιος πρέπει να αλλάξει το μοτίβο!

Οι γονείς βάζουμε όρια στον εαυτό μας

Ο μόνος ή μάλλον οι μόνοι που μπορούν να διακόψουν αυτόν το φαύλο κύκλο της παιδικής κυριαρχίας είναι οι γονείς, γιατί εμείς είμαστε οι υπεύθυνοι ενήλικες και εμείς είμαστε υπεύθυνοι για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών μας. Το να αφήσουμε τα παιδιά μας να αναλάβουν μια τέτοια ευθύνη, αλλά και να προσδοκάμε να πράξουν υπεύθυνα, χωρίς ποτέ κανείς να τους έχει μάθει τι σημαίνει αυτό, είναι τουλάχιστον μάταιο!

Γι' αυτό και χρειάζεται να στραφούμε ξανά στην επικοινωνία και τη σχέση με τα παιδιά μας, φροντίζοντας να έχουμε πρώτα φροντίσει εμάς: τις ανάγκες μας, τις επιθυμίες μας, τη ρύθμιση των συναισθημάτων μας, τα τραύματα μας. Αυτά δεν αφορούν τα παιδιά μας. Αυτά είναι η δική μας δουλειά, ώστε να μπορέσουμε να είμαστε αποτελεσματικοί και θετικοί γονείς, μέντορες, εκπαιδευτές!

Πώς να εφαρμόσεις τη θετική διαπαιδαγώγηση, αποφεύγοντας την παιδική κυριαρχία

1. Εκπαιδεύσου κι ενημερώσου ολοκληρωμένα στη θετική διαπαιδαγώγηση και κάνε συμβουλευτική γονέων! Κανένας μας δεν γεννήθηκε με εγχειρίδιο δεξιοτήτων γονέα. Ας μην μάθουμε πάνω στα παιδιά μας.

2. Να θυμάσαι ότι το παιδί δεν έχει κακή πρόθεση ή κάτι προσωπικό μαζί σου όταν έχει μία συμπεριφορά, απλά δεν ξέρει ακόμα πώς να το κάνει και περιμένει από εσένα να του μάθεις. Δεν χρειάζεται να αφήσεις η συμπεριφορά να πυροδοτήσει δικά σου ευάλωτα σημεία. Μην τσιμπήσεις.

3. Εξασκήσου! Πιθανώς μαθαίνεις νέες δεξιότητες συμπεριφοριστικά κι ο καλύτερος τρόπος να τις κατακτήσεις είναι η συνεχής εξάσκηση. Μίλα σε όλους με ευγένεια και σεβασμό Γίνε ο άνθρωπος που θέλεις να καμαρώσεις αύριο στα παιδιά σου!

4. Εντόπισε τα δικά σου θέματα και εξασκήσου στην αυτορύθμιση των συναισθημάτων σου.

5. Πέρασε χρόνο με τα παιδιά σου, παίζοντας, μιλώντας ή οτιδήποτε άλλο ευνοεί τη συναισθηματική σύνδεση.

6. Θέσε όρια, κανόνες και συνέπειες που αφορούν στο σπίτι σας και στις συμπεριφορές. Τήρησέ τα με συνέπεια και σταθερότητα. Αυτά δεν είναι τιμωρίες! Είναι προσδοκίες από το παιδί, ξεκάθαρες και ανάλογες με την ηλικία του.

7. Βάσισε τις συνέπειες στο εξής: Όταν…τότε… Για παράδειγμα: Όταν ολοκληρώσεις το μάζεμα του δωματίου σου, τότε μπορείς να πας στη Μαρία να παίξετε, θέτοντας έτσι ξεκάθαρες προσδοκίες και δείχνοντας εμπιστοσύνη στην ικανότητα του παιδιού να αναλάβει την ευθύνη του.

8. Ξέχασε την ανταμοιβή. Έχει αποδειχθεί πλέον και ερευνητικά ότι η ανταμοιβή δεν αποδίδει ως πρακτική, και όχι μόνο αυτό, αλλά στο τέλος θα βρεθείς εσύ να προσπαθείς να πιάσεις το καρότο (αντί για το παιδί)!

9. Βασίσου στην ειλικρινή, ευθεία, ισότιμη και δίκαιη επικοινωνία, και δεν θα χρειαστεί να παίξεις ποτέ παιχνίδια, να τάξεις ανταμοιβές και να ξεγελάσεις το παιδί σου!

Να θυμάσαι ότι το πιο συνεργάσιμο παιδί είναι αυτό που νιώθει ασφάλεια και αποδοχή στο οικογενειακό του περιβάλλον, αυτό που νιώθει ότι αξίζει και το εκτιμούν.

Η Χριστιάνα Γερμανού είναι ψυχολόγος-σύμβουλος ψυχικής υγείας.

Βρείτε εδώ τα audio articles που είναι διαθέσιμα αυτή τη στιγμή.

Για να ακούτε τα άρθρα του OW που είναι διαθέσιμα σε ηχητική μορφή, μπορείτε να μας ακολουθήσετε σε Spotify και σε Apple Podcasts.