ΠΩΣ ΒΙΩΣΑΝ ΔΥΟ ΨΥΧΟΛΟΓΟΙ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ

Κατά την πανδημία και τα απανωτά lockdown επηρέαστηκε η διάθεση και τα συναισθήματά μας. Οι ψυχολόγοι ήταν εκεί για να μας κάνουν να νιώσουμε καλύτερα. Πώς αντιμετώπισαν, όμως, οι ίδιοι τη συνθήκη αυτή;

Ήταν Μάρτιος του 2020, όταν φοβούμενοι μη γίνει ό,τι στο Μπέργκαμο της Ιταλίας (θλιβερό σύμβολο του πρώτου κύματος της πανδημίας) κλειστήκαμε στα σπίτια μας, εξοπλιστήκαμε με μάσκες και αντισηπτικά και μάθαμε τι είναι η καραντίνα και το lockdown. Σήμερα, παρόλο που έχει περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα, νομίζω πως η αίσθηση είναι ότι συμμετέχουμε ακόμα σε κάποιο ιδιότυπο video game, που θέλουμε εναγωνίως να τερματίσουμε.

Για τους περισσότερους από μας, οι μήνες της καραντίνας κύλησαν με πολλά σκαμπανεβάσματα στη διάθεσή μας. Είχαμε να διαχειριστούμε τον φόβο, την απομόνωση από αγαπημένα μας πρόσωπα, το άγχος, τη λύπη, ενίοτε και την αγανάκτηση. Πολλοί από μας νιώσαμε ηρεμία και σιγουριά που ήδη πηγαίναμε στον ψυχολόγο. Άλλοι αισθανθήκαμε την ανάγκη να ξεκινήσουμε συνεδρίες. Κάποιοι το κάναμε, άλλοι όχι.

Σε κάθε περίπτωση, όλοι νομίζω ότι αισθανόμασταν πως οι ειδικοί της ψυχικής υγείας ήταν εκεί για να μας κάνουν να νιώσουμε ασφάλεια, ηρεμία, φροντίδα και αισιοδοξία. Να μας πουν αυτό που όλοι ανεξαιρέτως θέλαμε να ακούσουμε: Ότι όλα θα πάνε καλά. Τι συνέβαινε, όμως, στους ίδιους το διάστημα αυτό; Πώς αντιμετώπισαν οι ψυχολόγοι την πανδημία και τα περιοριστικά μέτρα που επιβλήθηκαν στο πλαίσιό της;

Ψυχολόγοι: Τι δείχνει έρευνα για την ψυχική τους υγεία την περίοδο της πανδημίας

Έρευνα της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας έδειξε ότι:

• Το 74% των θεραπευτών παρατήρησε αύξηση των περιστατικών που χρειάζονταν θεραπεία για αγχώδεις διαταραχές.
• Το 60% των θεραπευτών παρατήρησε αύξηση στη ζήτηση θεραπείας για κατάθλιψη.
• Το 41% των θεραπευτών δήλωσε ότι έχει συμπτώματα burnout (σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης).

Πώς αντιμετώπισαν οι ασθενείς την πανδημία;

«Από την αρχή της πανδημίας έχει αυξηθεί το ποσοστό ανθρώπων με αγχώδη και καταθλιπτικά στοιχεία που αναζητούν θεραπεία. Αύξηση υπάρχει και σε περιστατικά μικροβιοφοβίας και υποχονδρίασης», εξηγεί η Δρ Ναταλία Κουτρούλη, ψυχολόγος υγείας.

«Όλα αυτά προφανώς προϋπήρχαν, αλλά πυροδοτήθηκαν από τη συγκεκριμένη συνθήκη. Οι ήδη υπάρχοντες θεραπευόμενοί μου θα έλεγα ότι διατήρησαν καλά την προσαρμοστικότητά στους στην κατάσταση. Η θεραπεία ήταν ένας βοηθητικός παράγοντας για να διατηρήσουν την ελπίδα και την αισιοδοξία τους. Απλώς οι όποιες προσωπικές δυσκολίες μπορεί να είχαν, έχουν ενταθεί μέσα από τη διαδικασία της καραντίνας και των περιοριστικών μέτρων. Το πρόβλημα για παράδειγμα ενός ζευγαριού φάνηκε πιο έντονα αυτή την περίοδο, γιατί ήταν μεγαλύτερη η τριβή και η επαφή μεταξύ των συντρόφων. Ένας άνθρωπος που είχε μια δυσκολία με τη δουλειά του, τη βιώνει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό μέσα από τις πρόσθετες προκλήσεις που υπάρχουν λόγω των συνθηκών».

Η Δρ Άννυ Μπενέτου, ψυχολόγος που ασχολείται με τη Συμβουλευτική και Θετική Ψυχολογία, μοιράζεται τη δική της εμπειρία σχετικά τους θεραπευόμενούς της: «Ο COVID-19 έχει αναζωπυρώσει αδούλευτα πράγματα του καθενός μας. Άνθρωποι που είχαν έρθει με αίτημα να γίνουν πιο κοινωνικοί, αναγκάζονται να στραφούν και πάλι μέσα τους. Βιώνουν δηλαδή ένα πισωγύρισμα. Επίσης, άνθρωποι που ήταν έτοιμοι να ολοκληρώσουν τη θεραπεία τους, φοβήθηκαν, μαζεύτηκαν, δεν ήθελαν να σταματήσουν τις συνεδρίες. Ακουμπούσαν πάνω μου πιο πολύ γιατί δεν είχαν διαθέσιμους τους υπόλοιπους τρόπους να νιώθουν καλά, τις βόλτες με φίλους, τις εξόδους. Η θεραπεία έγινε το αποκούμπι τους κατά κάποιον τρόπο».

ΕΛΕΝΗ ΚΑΣΤΡΙΝΟΓΙΑΝΝΗ

Πώς βίωσαν οι ίδιοι οι ψυχολόγοι τη νέα συνθήκη;

Στο πλαίσιο της νέας συνθήκης διαμορφώθηκε κάτι πολύ ιδιαίτερο. Για πρώτη φορά αυτό που ζούσαμε όλοι, το ζούσαν –ακριβώς το ίδιο– και οι θεραπευτές. «Καλούμασταν να βγούμε από τον δικό μας εγκλεισμό, από τη δική μας βαρεμάρα, από τον δικό μας φόβο, και να ακούμε μόνο τον θεραπευόμενο. Αυτή την περίοδο θα ήταν μη ανθρώπινο να μη μοιραστείς ορισμένες παραπάνω πληροφορίες για τον τρόπο που αντιμετωπίζεις εσύ ο ίδιος την καθημερινότητά σου», εξομολογείται η Δρ Μπενέτου.

Τη ρωτάω αν θεωρεί ότι η πανδημία μάς έκανε να βιώσουμε ένα είδος πένθους. «Πιστεύω ότι είναι συνεχή τα πένθη. Όλο αυτό το διάστημα χάνουμε διαρκώς χαρές αλλά και λύπες. Εγώ έχω χάσει τέσσερις κηδείες και αυτό το θεωρώ πένθος στο πένθος».

«Σίγουρα βίωσα μέσα στην καραντίνα burnout», προσθέτει η ίδια. «Είχα χάσει κι εγώ ένα μεγάλο κομμάτι από αυτά που γεμίζουν την ψυχή μου: ταξίδια, βόλτες με φίλους, εξόδους. Αυτό, σε συνδυασμό με τη μεγαλύτερη πίεση που βίωναν οι θεραπευόμενοί μου, με βάρυνε αρκετά». Η Δρ Μπενέτου υπογραμμίζει, επίσης, το γεγονός ότι ακόμα και άνθρωποι που ήταν καλά αυτή την περίοδο, που είχαν βάλει σε μια σειρά την προσωπική τους ζωή, δυσκολευόντουσαν να το επικοινωνήσουν. Έτσι, «οι συνεδρίες δεν είχαν αρκετή θετικότητα –και είναι πολλές οι φορές που εμείς οι ψυχοθεραπευτές παίρνουμε από αυτήν τη θετικότητα».

Βέβαια, οι ψυχολόγοι γνωρίζουν πώς να διαχειριστούν μια θεραπευτική σχέση και ξέρουν το σαφές όριο της δικής τους αυτοπροστασίας. Και φυσικά έχουν τη δική τους εποπτεία και θεραπεία.

«Η δική μου θεραπεία με βοήθησε πολύ να αντέξω τον πρόσθετο φόρτο εργασίας και να στηρίξω τους θεραπευόμενους που λόγω των συνθηκών ήταν πολύ επιβαρημένοι», σχολιάζει η Δρ Κουτρούλη. «Με βοήθησε πάρα πολύ η δουλειά που κάνω. Καταρχάς γιατί είχα την πολυτέλεια να συνεχίσω να εργάζομαι σε μια περίοδο που πολλοί άνθρωποι –ακόμα και ολόκληροι επαγγελματικοί κλάδοι, όπως της τέχνης– δεν είχαν δουλειά. Αυτό σε κάνει να αισθάνεσαι παραγωγικός, να νιώθεις καλά. Και η ίδια η φύση της δουλειάς, λόγω της εκπαίδευσης και της θεραπείας που έχουμε κάνει εμείς οι ψυχοθεραπευτές, μου έδωσε τα απαραίτητα εργαλεία για να διαχειρίζομαι την κατάσταση και σε προσωπικό και σε επαγγελματικό επίπεδο».

Ο ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΙΑΚΡΙΝΕΙ ΕΥΚΟΛΑ ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΠΕΙΔΗ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΑ ΠΡΟΠΟΝΗΜΕΝΟΣ.

Διαδικτυακές συνεδρίες ή διά ζώσης με μάσκες;

Η νέα πραγματικότητα έβαλε στη ζωή μας τις συνεδρίες μέσω Zoom ή Skype, με την ψυχοθεραπευτική σχέση να βιώνει προκλήσεις που καλούνται να υπερβούν και τα δυο εμπλεκόμενα μέλη. Το ίδιο ισχύει για τη διά ζώσης θεραπεία με μάσκες και αποστάσεις. Πόσο δυσκολεύτηκαν με όλα αυτά οι ψυχολόγοι;

Για τη Δρ. Μπενέτου, οι επτά εβδομάδες της πρώτης καραντίνας κύλησαν πολύ μοναχικά, με αποκλειστικά διαδικτυακές συνεδρίες. Και στη δεύτερη φάση, όμως, των διά ζώσης συναντήσεων, οι διαφορές με την πρότερη κατάσταση είναι εμφανείς. «Υπάρχει ένταση στον χώρο. Κάποιες φορές νιώθω να φοβάμαι και αυτό δεν είναι ωραίο. Μπορεί ένας θεραπευόμενος να ξεχαστεί και να βγάλει για λίγο τη μάσκα. Εκείνη τη στιγμή πρέπει και να τον ακούω και να τον φροντίσω και να διαχειριστώ τον δικό μου φόβο. Όσο για τις οθόνες, εκεί χάνεται ένα κομμάτι του βιώματος και του συναισθήματος».

Παρ’ όλες τις προκλήσεις, οι θεραπευόμενοι φαίνεται να προσαρμόζονται όσο καλύτερα γίνεται. «Πλέον, θεωρούμε δεδομένες τις νέες συνθήκες σε αυτή τη φάση. Τα έχουμε καταφέρει», σημειώνει η κα Κουτρούλη.

Η ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΕ ΒΟΗΘΑΕΙ ΝΑ ΧΤΙΣΕΙΣ ΤΙΣ ΑΜΥΝΕΣ ΣΟΥ, ΤΗΝ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΑ ΠΡΟΚΛΗΣΗ.

Οι δεξιότητες των ψυχολόγων

Αναρωτιέμαι αν οι ψυχοθεραπευτές έχουν δεξιότητες που τους επιτρέπουν να αντιμετωπίζουν με διαφορετικό τρόπο πρωτόγνωρες καταστάσεις, όπως αυτές που βιώνουμε σήμερα. «Ο ψυχοθεραπευτής διαθέτει μια εργαλειοθήκη συναισθημάτων. Τώρα είμαι λυπημένος, θυμωμένος, απογοητευμένος, νιώθω βαρεμάρα. Το “δεν είμαι καλά” δεν είναι βοηθητικό στο να καταλάβεις πώς είσαι. Ο θεραπευτής μπορεί να διακρίνει εύκολα τα συναισθήματά του, όχι για κάποιον άλλο λόγο, αλλά επειδή είναι καλά προπονημένος – το ίδιο ισχύει και για ανθρώπους που έχουν κάνει ψυχοθεραπεία. Και αυτή η διάκριση είναι από μόνη της πολύ σημαντική», σχολιάζει η Δρ Μπενέτου.

Σε ανάλογο πλαίσιο απαντάει η Δρ Κουτρούλη, αναφερόμενη στην ψυχική ανθεκτικότητα που έχουν αναπτύξει οι ψυχοθεραπευτές. «Η ψυχοθεραπεία σε βοηθάει να χτίσεις τις άμυνές σου προκειμένου να αντιμετωπίσεις τη δυσκολία, την καινούργια πρόκληση. Να εντοπίζεις το θετικό μέσα σε όλο το αρνητικό κλίμα και να κοιτάς μακριά, δηλαδή να μπορείς να χρησιμοποιείς το “αντέχω αυτό που συμβαίνει τώρα”, το αποδέχομαι, προσαρμόζομαι και θέτω στόχο για να δράσω στο μέλλον».

Τι τους βοήθησε;

Η έννοια του προγραμματισμού κατά τη διάρκεια της καραντίνας ήταν αυτή που βοήθησε την κα Κουτρούλη. «Η διατήρηση μιας ρουτίνας, η αισιοδοξία ότι οι επιστήμονες –γιατροί και ερευνητές– θα καταφέρουν να βρουν λύση για την πανδημία, η προσαρμοστικότητα στη νέα συνθήκη ήταν αυτά που συνέβαλαν στο να διαχειριστώ καλύτερα τις καταστάσεις», εξηγεί. «Προσπαθείς να αξιοποιήσεις τα δεδομένα που έχεις. Να διαβάσεις ένα βιβλίο, να δεις μια ταινία, να μιλήσεις διαδικτυακά με έναν φίλο».

Η κα Μπενέτου έψαχνε με τη σειρά της να βρει τρόπους να «εισπράξει». «Αρχικά βρήκα ευκαιρία να παρακολουθήσω σεμινάρια σχετικά με τη δουλειά μου. Σε κάποια φάση της καραντίνας ήθελα να ψυχαγωγηθώ, αλλά δεν είχα διάθεση για σεμινάρια, ούτε βιβλία. Ένιωσα την ανάγκη να κάνω κάτι με τα χέρια μου και αποφάσισα να μάθω κολάζ! Ήπιαμε ποτό με τις φίλες μου από τη Χίο μέσω Zoom. Έτσι, άρχισα να εισπράττω!» καταλήγει.

Άφησε κάτι θετικό όλο αυτό;

Η πρώτη καραντίνα στάθηκε η αφορμή για την κα Κουτρούλη να πάρει αποφάσεις για την επαγγελματική της ζωή. «Συνειδητοποίησα πόσο πολύ μου αρέσει η δουλειά μου. Όταν παίρνεις αποστάσεις από τα πράγματα μπορείς να διακρίνεις πιο καθαρά τι συμβαίνει και να πάρεις αποφάσεις με μεγαλύτερη διαύγεια».

Η κα Μπενέτου ήταν πάντα υπέρμαχος του slow living. Η καραντίνα, όμως, το επιβεβαίωσε. «Είδα ότι και πολλοί θεραπευόμενοί μου ανακουφίστηκαν από αυτή την υποχρεωτική απλοποίηση. Δεν τρελαινόντουσαν από τις πολλαπλές επιλογές –σε όλους τους τομείς– που είχαν υπό άλλες συνθήκες. Υπήρξαν θεραπευόμενοι που μου εκμυστηρεύτηκαν ότι δεν θα ήθελαν να γυρίσουν στο πριν. Αυτό ήταν αποκαλυπτικό για μένα».

Η Δρ Ναταλία Κουτρούλη είναι ψυχολόγος υγείας, με εκπαίδευση στη γνωσιακή ψυχοθεραπεία και τη συμβουλευτική.

Η Άννυ Μπενέτου, MSc, PhD, είναι ψυχολόγος και ασχολείται με τη Συμβουλευτική και Θετική Ψυχολογία.