ΠΩΣ ΘΑ ΞΕΠΕΡΑΣΕΙΣ ΤΗΝ ΚΑΡΚΙΝΟΦΟΒΙΑ

Η ιατρική έχει εξελιχθεί όσο ποτέ και ο καρκίνος δεν αποτελεί καν την πρώτη αιτία θανάτου. Γιατί, λοιπόν, έχεις τέτοια φοβία απέναντί του;

Οι φοβίες γεννιούνται συνήθως έπειτα από μια δυσάρεστη εμπειρία ή κρίση πανικού σχετικά με ένα συγκεκριμένο αντικείμενο ή μια κατάσταση. Ακόμα κι όταν παρακολουθείς ή μαθαίνεις για ένα δυσάρεστο γεγονός, μπορεί μια φοβία να ενεργοποιηθεί μέσα σου: Η σκέψη πως θα συμβεί και σε εσένα. Η καρκινοφοβία ή φόβος για τον καρκίνο είναι μία τέτοια περίπτωση.

Ενώ θα μπορούσε να πει κανείς πως έχει μια λογική βάση, αφού ο καρκίνος αποτελεί έναν υπαρκτό κίνδυνο που μπορεί δυνητικά να απειλήσει τον οποιονδήποτε, στην πραγματικότητα είναι «ξεπερασμένη και επιβλαβής». Αυτό τουλάχιστον υποστηρίζει ο David Ropeik, καθηγητής διαχείρισης ρίσκου του Πανεπιστημίου Harvard, ο οποίος μας καλεί να καταλάβουμε τι είναι αυτό που προκαλεί την καρκινοφοβία, ώστε να μπορέσουμε να την διαχειριστούμε.

Γιατί φοβάσαι –ακόμα– τον καρκίνο

Όπως λέει ο Ropeik, ο καρκίνος ξεκίνησε να είναι η ασθένεια που οι άνθρωποι φοβούνται περισσότερο στα 1920, όταν έγινε η δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου στον δυτικό κόσμο. Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. αυτή τη στιγμή πρώτη αιτία θανάτου στους ενήλικες παραμένουν τα καρδιαγγειακά προβλήματα (π.χ. ισχαιμικά επεισόδια), ακολουθούν τα εγκεφαλικά και τρίτα είναι τα αναπνευστικά (π.χ. χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια). Στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο καρκίνος είναι η δεύτερη αιτία θανάτου, ενώ σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ στην Ελλάδα ο καρκίνος είναι η τρίτη αιτία θανάτου, μετά τα καρδιακά και τα εγκεφαλικά.

«Με λίγα λόγια, τα καρδιακά είναι αυτά που σκοτώνουν τους περισσότερους από εμάς κάθε χρόνο, οπότε δεν θα έπρεπε να είναι αυτά που φοβόμαστε περισσότερο;» λέει ο Ropeik. «Η αντίληψη του κινδύνου, όμως, είναι μια πιο υποκειμενική υπόθεση, ένα μείγμα γεγονότων όπως φαίνονται μέσα από τους φακούς των συναισθημάτων μας και το πλαίσιο της ζωής μας. Ως εκ τούτου, φοβόμαστε κάποια πράγματα περισσότερο από όσο τα δεδομένα δείχνουν να χρειάζεται και φοβόμαστε άλλα πράγματα λιγότερο από όσο θα έπρεπε. Αυτό δημιουργεί ένα “χάσμα αντίληψης κινδύνου” που μπορεί από μόνο του να μας δημιουργεί πρόβλημα. Η καρκινοφοβία αποτελεί ένα παράδειγμα.»

Τα καλά νέα είναι ότι επιστημονικές μελέτες αποκαλύπτουν τις ψυχολογικές λεπτομέρειες του χάσματος αυτού. Σύμφωνα με αυτές υπάρχουν ορισμένοι «παράγοντες φόβου» που βοηθούν να καταλάβουμε γιατί ο καρκίνος μας τρομάζει τόσο πολύ.

Οι επιστήμονες, λοιπόν, βρήκαν ότι αυτό που ενδεχομένως μας τρομάζει περισσότερο είναι οποιοσδήποτε κίνδυνος πάνω στον οποίο νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να έχουμε κανέναν έλεγχο. «Ο κόσμος συνεχίζει να αντιλαμβάνεται μια διάγνωση καρκίνου σαν θανατική καταδίκη, για την οποία δεν υπάρχει τίποτα που να μπορούμε να κάνουμε», λέει ο Ropeik. Το περιέγραψε εύστοχα η Angelina Jolie σε άρθρο της στους New York Times λέγοντας πως «Ο καρκίνος συνεχίζει να είναι μια λέξη που προκαλεί φόβο στις καρδιές των ανθρώπων, γεννώντας τους μια βαθιά αίσθηση ανημποριάς».

iStock

Από την ανάγκη τους να νιώσουν κάποια αίσθηση ελέγχου, οι άνθρωποι δείχνουν τυφλή πίστη στις εξετάσεις για καρκίνο. Ο ερευνητής ψυχο-ογκολογίας Jimmie Holland περιγράφει: «Πολλές γυναίκες και οι γιατροί τους νιώθουν ότι η ψηφιακή μαστογραφία είναι η μόνη θετική δράση που μπορούν να αναλάβουν για να καθησυχάσουν τους φόβους τους. Δεν είναι, όμως».

Ο Ropeik συνεχίζει λέγοντας ότι ο καρκίνος τρομάζει ακόμα επειδή σε πολλές περιπτώσεις οδηγεί τον ασθενή σε τρομερό πόνο ή τον κάνει να υποφέρει. Ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι αυτό που διαμορφώνει τους φόβους σχετικά με τις απειλές δεν είναι η πιθανότητα να μας σκοτώσουν, αλλά το πώς θα μας σκοτώσουν.

Τέλος, καταλήγει ο ίδιος, φοβόμαστε περισσότερο τους κινδύνους που προέχονται από τον άνθρωπο, παρά αυτούς που προκύπτουν φυσικά. «Φοβούνται, δηλαδή, ότι η μολυσμένη ατμόσφαιρα, τα φυτοφάρμακα, τα συντηρητικά στα τρόφιμα είναι όλα καρκινογόνα χημικά που έχουν παραχθεί από τον άνθρωπο και –το χειρότερο– βρίσκονται παντού, όσο κι αν προσπαθούμε εμείς να τα αποφύγουμε επιλέγοντας πιο φυσικές εναλλακτικές».

Πώς θα ξεπεράσεις τον φόβο του καρκίνου

Τώρα που έχεις καταλάβει από πού προέρχεται η καρκινοφοβία, θα σου είναι πιο εύκολο να την διαχειριστείς. Για την ακρίβεια, συμβουλεύει ο Ropeik, επιβάλλεται να το κάνεις αν αντιλαμβάνεσαι ότι επηρεάζει σημαντικά την καθημερινότητά σου.

«Αν φωνάξεις “φωτιά!” σε ένα θέατρο γεμάτο κόσμο και ο κόσμος αρχίσει να ποδοπατιέται εξαιτίας σου, θα αντιμετωπίσεις ποινικές κυρώσεις», λέει ο ίδιος. «Δεν θα έπρεπε να ισχύει το ίδιο και με οτιδήποτε λέγεται ή γράφεται σχετικά με τον καρκίνο; Το να “τρομάζεις” τον κόσμο είναι ένα πράγμα. Το να τον τρομάζεις με τρόπο που να καταλήγει να βλάπτει τον εαυτό του είναι τρομερό», προσθέτει.

iStock

«Κι όμως, λίγοι είναι οι γιατροί που το σκέφτονται αυτό όταν π.χ. ανακοινώνουν σε έναν ασθενή μια διάγνωση καρκίνου, ακόμα κι αν αυτός είναι αντιμετωπίσιμος με πολύ μικρές πιθανότητες πραγματικά να τον βλάψει», τονίζει. Συμβουλεύει, λοιπόν, να αναλογιστούμε τα εξής:

– Τον τρόπο που μιλάμε για τον καρκίνο

Ο Ropeik καλεί τους γιατρούς να χρησιμοποιούν διαφορετική διαγνωστική γλώσσα για καρκίνους χαμηλού κινδύνου. «Ο μη-απειλητικός καρκίνος του θυρεοειδή, για παράδειγμα, θα μπορούσε να αποκαλείται έτσι ανεξάρτητα από τους πώς θα αποφασιστεί να αντιμετωπιστεί στην πορεία». Το ίδιο ισχύει για κάποιους καρκίνους χαμηλού κινδύνου στο μαστό ή τον προστάτη. «Πολλοί γιατροί ανησυχούν, όμως, πως αν έκαναν κάτι τέτοιο, οι ασθενείς πιθανώς να μην έδειχναν τη δέουσα συνέπεια στη μετέπειτα θεραπεία τους».

– Τις εξελίξεις στην ιατρική και τη μοριακή βιολογία

Στις μέρες μας, λέει ο Ropeik, οι προληπτικές εξετάσεις για τον καρκίνο όχι μόνο βρίθουν, αλλά και συχνά λαμβάνουν χώρα συχνότερα από όσο πραγματικά χρειάζεται. Αυτό δεν είναι κακό, εφόσον δεν οδηγεί τους ασθενείς στο να «ψάχνονται» εμμονικά, πραγματοποιώντας αλλεπάλληλες μαγνητικές και αξονικές τομογραφίες που ενίοτε οδηγούν σε υπερδιάγνωση και υπερθεραπεία. Από εκεί και πέρα, όπως συνιστά η Βρετανίδα κλινική ψυχολόγος Linda Blair, «συνέχισε να πραγματοποιείς τους τυπικούς ελέγχους σου και δείξε πίστη τόσο στους αμυντικούς μηχανισμούς του οργανισμού σου όσο και στις ιατρικές εξελίξεις που, ειδικά αναφορικά με τον καρκίνο, δεν σταματούν ποτέ».

– Την εσωτερική αναζήτηση και «απευαισθητοποίηση»

Η πρόταση αυτή έρχεται επίσης από την Blair, η οποία συνιστά να δοκιμάσεις αυτό που οι ψυχολόγοι αποκαλούν «απευαισθητοποίηση». Αυτό σημαίνει να μάθεις να χαλαρώνεις όταν το στρες της καρκινοφοβίας σε καταβάλλει και να επιστρατεύσεις τη λογική και όχι το συναίσθημα όταν αναρωτιέσαι αν κινδυνεύεις. Η συζήτηση με γιατρό σίγουρα θα σε βοηθήσει να λάβεις απαντήσεις που θα σε καθησυχάσουν, ενώ ένας ψυχοθεραπευτής θα σου δώσει τα σωστά εργαλεία που θα σε βοηθήσουν να φρενάρεις τις αρνητικές σκέψεις. Τέλος, ο διαλογισμός μπορεί να κάνει θαύματα, π.χ. τα πρωινά που ξυπνάς ή τα βράδια πριν αποκοιμηθείς και συχνά έρχονται οι αγχωτικές σκέψεις.

«Κανείς δεν μπορεί να μας πει βεβαιότητα αν θα έχουμε μια μακρόχρονη ζωή. Αυτό που σίγουρα έχουμε είναι το παρόν και θα είναι υπέροχο αν μπορούμε να το ζήσουμε όπως πραγματικά μας αξίζει», καταλήγει η Blair.