ΠΩΣ ΘΑ ΜΑΘΕΤΕ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΝΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΖΟΝΤΑΙ ΤΟΝ ΠΟΝΟ

Ο πόνος είναι αναπόσταστο κομμάτι των παιδικών μας χρόνων και η διαχείρισή του από μικρή ηλικία αποτελεί ένα χρήσιμο εφόδιο για την ενήλικη ζωή. Πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν στην καλλιέργεια της σημαντικής αυτής ικανότητας;

Νομίζω ότι το «μη» και το «πρόσεχε» είναι οι αγαπημένες λέξεις της παραδοσιακής ελληνίδας μάνας. Με αυτές μεγάλωσα εγώ, η αδερφή μου και χιλιάδες άλλα μικρά ελληνόπουλα. «Μην το κάνεις αυτό, θα πέσεις», «πρόσεχε, θα χτυπήσεις». Αν παρά τις προειδοποιήσεις χτυπούσες, όλο το σόι έτρεχε να δει αν το παιδί είναι καλά, αν έχει όλα τα μέλη του σώματός του, αν χρειάζεται επειγόντως γιατρό.

Προφανώς κανείς δεν θέλει να χτυπάει και να πονάει, αλλά έλα που δεν γίνεται διαφορετικά σε αυτή τη ζήση. Τα μικροατυχήματα είναι αναπόφευκτο μέρος της παιδικής ηλικίας. Πόσες τούμπες είχα φάει με το ποδήλατο, πόσες πτώσεις είχα μετρήσει σε –ομολογουμένως ακατάλληλες για παιδιά– παιδικές χαρές...

Είναι, επομένως, σημαντικό να μάθουμε ως παιδιά  να διαχειριζόμαστε τον πόνο, μια ικανότητα που θα μας φανεί ιδιαιτέρως χρήσιμη μεγαλώνοντας. Και ποιοι καλύτεροι να μας διδάξουν από τους ίδιους τους γονείς;

«Είτε πρόκειται για μια απλή πτώση από το ποδήλατο είτε για τα εμβόλια που συχνά τα φοβίζουν, οι καθημερινές εμπειρίες πόνου είναι μια ευκαιρία για τους γονείς να καλλιεργήσουν θετικές πεποιθήσεις και συμπεριφορές που σχετίζονται με αυτόν», λέει η Δρ Sarah Wallwork, που συμμετείχε σε έρευνα σχετική με τη διαχείριση του πόνου, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό European Journal of Pain (Ιούλιος 2022).

«Μαθαίνοντας στα παιδιά για τον πόνο, ελπίζουμε να προωθήσουμε “βοηθητικές” συμπεριφορές που θα ενθαρρύνουν ενεργά την ανάρρωση και θα αποτρέψουν μελλοντικά προβλήματα», τονίζει.

iStock

Μαθήματα για τη διαχείριση του πόνου

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Αυστραλίας προτείνουν πέντε απλούς τρόπους, που μπορούν να χρησιμοποιήσουν γονείς και φροντιστές όταν μιλούν με μικρά παιδιά, ώστε τα να βοηθήσουν στην ανάρρωση και στην καλλιέργειας της ανθεκτικότητάς τους μετά από μικρούς πόνους ή τραυματισμούς.

Αφού μελέτησαν τους «καθημερινούς» πόνους σε παιδιά ηλικίας 2-7 ετών και συνεργάστηκαν με επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων και γονείς, η ομάδα κατέληξε στις παρακάτω πρακτικές:

1. Μιλήστε στα παιδιά για την έννοια του πόνου, εξηγήστε τους ότι ο πόνος είναι ένα σύστημα συναγερμού που διαθέτει το σώμα μας.
2. Αναγνωρίστε τον πόνο των παιδιών. Βεβαιωθείτε ότι αισθάνονται ασφαλή και εισακούγονται.
3. Καθησυχάστε τα και εξηγήστε τους ότι το σώμα επουλώνεται και ο πόνος περνά.
4. Υποστηρίξτε τα συναισθήματά τους, αφήστε τα να εκφραστούν και ενθαρρύνετέ τα όσον αφορά τη ρύθμισή τους.
5. Συμπεριλάβετε τα παιδιά στο κομμάτι της ανάρρωσης, εξηγώντας τους με γλώσσα απλή τι μπορούν να κάνουν ή τι κάνετε εσείς.

iStock

Τι μπορεί να επηρεάσει τη διαχείριση του πόνου

«Αν και είναι σημαντικό να διδάξουμε στα παιδιά ότι ο πόνος είναι εκεί για να μας προστατεύει, είναι εξίσου σημαντικό να κατανοήσουμε ότι ο πόνος και ο τραυματισμός δεν ευθυγραμμίζονται πάντα. Ως ενήλικες, μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις διαχείρισης του πόνου είναι ότι διατηρούμε θεμελιώδεις, διά βίου πεποιθήσεις για το πώς λειτουργεί ο πόνος και η ανάρρωση. Συχνά, πιστεύουμε ότι μετά από έναν τραυματισμό θα ακολουθήσει πόνος ή, το αντίστροφο, ότι αν νιώθουμε πόνο πρέπει να έχουμε τραυματιστεί. Αυτό, όμως, δεν ισχύει σε κάθε περίπτωση», συμπληρώνει.

Επιπλέον, δεν πρέπει οι γονείς να ξεχνούν ότι στα παιδιά ο πόνος μπορεί να επηρεαστεί από τα συναισθήματά τους. Ο φόβος, η πείνα, η κούραση μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα. «Διδάσκοντας στα παιδιά ότι μπορούν να ελέγχουν ως έναν βαθμό τον πόνο που νιώθουν και εξηγώντας τους πως ό,τι νιώθουν εσωτερικά μπορεί να τον επηρεάσει, τα ενδυναμώνουμε, ώστε να ασχοληθούν ενεργά με τη διαχείρισή του».

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Σε ένα πολύ μικρό παιδί, για παράδειγμα, μπορείτε να καθαρίσετε την πληγή, να βάλετε ένα τσιρότο, να του αποσπάσετε την προσοχή και να του πείτε ότι το τραύμα προστατεύεται και μπορεί να συνεχίσει το παιχνίδι του. Ένα παιδί μεγαλύτερης ηλικίας μπορεί να εμπλακεί περισσότερο στη διαδικασία, επιλέγοντας π.χ. το τσιρότο.

iStock

Πώς να εκτιμήσετε τον πόνο στο παιδί

Υπάρχουν τρεις τρόποι για να μάθετε πόσο πονάει το παιδί σας, δίνοντας βάση στο:

• τι λέει,
• τι κάνει,
• πώς αντιδρά το σώμα του.

Το παιδί, χρησιμοποιώντας τις δικές του λέξεις ή μια κλίμακα πόνου (π.χ. από το 1 μέχρι το 10), μπορεί να περιγράψει πόσο πονάει. Προσέξτε τη στάση του σώματός του, την έκφραση του προσώπου του, αν προστατεύει κάποιο μέρος που σώματός του. Κοιτάξτε για αλλαγές στον καρδιακό ρυθμό, την αρτηριακή πίεση, τα επίπεδα οξυγόνου. Παρατηρήστε αν έχει αλλάξει η συμπεριφορά του (είναι πιο ήσυχο ή περισσότερο εκνευρισμένο από ό,τι συνήθως;). Με άλλα λόγια, αυτό που χρειάζεται να κάνετε είναι να το ρωτήσετε και να το κοιτάξετε με προσοχή.