ΠΩΣ ΘΑ ΓΙΝΩ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΟΣ ΓΟΝΙΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ

Υποστηρίζω το παιδί μου σημαίνει «του τα έχω όλα έτοιμα για να μην κουράζεται» ή «το αφήνω να βρει μόνο του την άκρη, να “φάει” και τα μούτρα του αν χρειαστεί, για να δυναμώσει»;

Αν υπάρχει μια ατάκα που θα θυμάμαι από τη μητέρα μου όσα χρόνια κι αν περάσουν, είναι το «να μορφωθείς, να βρεις μια δουλειά, να μην έχεις κανέναν ανάγκη». Αυτό θα μπορούσε να υποθέσει κανείς πως σημαίνει: Μην περιμένεις βοήθεια ούτε από εμένα ούτε από κανέναν. Στην πραγματικότητα σήμαινε το ακριβώς αντίθετο! Έκρυβε δε και το συγκαλυμμένο μήνυμα: «Και εγώ θα είμαι πάντα εδώ για εσένα». Και πράγματι ήταν και είναι, πάντα, με κάθε πιθανό τρόπο, πρακτικά και ψυχοσυναισθηματικά, συχνά παραπάνω από όσο χρειαζόμουν.

Υπάρχουν, βέβαια, και οι μαμάδες που αυτό που λένε το εννοούν, οι οποίες «πουσάρουν φουλ» τα παιδιά τους όσο είναι μικρά, ώστε να είναι πανέτοιμα όχι μόνο να αντιμετωπίσουν αλλά και να κατακτήσουν τον «έξω κόσμο» όταν έρθει αυτή η ώρα.

Η επιστήμη κάποιες φορές φαίνεται να τις δικαιώνει: «Οι μαμάδες που γκρινιάζουν μεγαλώνουν πιο επιτυχημένες κόρες» ήταν το συμπέρασμα έρευνας που διεξήγαγε το Πανεπιστήμιο του Έσεξ το 2015. Ουσιαστικά, αυτό που έλεγε η έρευνα ήταν ότι οι υψηλές προσδοκίες των γονιών και δη των μαμάδων παίζουν ρόλο στις μεγάλες αποφάσεις που τα κορίτσια θα πάρουν στην πορεία της ζωής τους. Τα ωθούν να στοχεύσουν ψηλότερα. Δεν ξέρουμε αν έχετε την ίδια εμπειρία, πάντως σίγουρα θα συμφωνήσετε σε αυτό: Η επιδραστικότητα στη σχέση μάνας-κόρης είναι προφανής.

Αν είστε από αυτούς που βλέπουν το ποτήρι μισογεμάτο θα συμφωνήσετε και σε αυτό: Τόσο οι μαμάδες της πρώτης κατηγορίας, όσο και της δεύτερης έχουν έναν κοινό στόχο: Να είναι όσο το δυνατόν πιο υποστηρικτικές με το παιδί τους. Απλά δεν έχουν πάντα τις γνώσεις και τις δεξιότητες για να το κάνουν σωστά, δηλαδή με τον τρόπο που πραγματικά χρειάζεται κάθε παιδί.

Ζητήσαμε από την PCI Certified Parent Coach Δήμητρα Γούναρη να μας βοηθήσει παραπάνω σε αυτό, απαντώντας σε ερωτήσεις που κάθε γονιός έχει στο μυαλό του, αναφορικά με το πώς να υποστηρίζει ουσιαστικά το παιδί του καθώς αυτό μεγαλώνει.

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

– Πότε τελειώνει ο ρόλος του απόλυτου φροντιστή και ξεκινά ο υποστηρικτικός ρόλος του γονιού, καθώς το παιδί μεγαλώνει;

Νομίζω πως συνυπάρχουν μαζί, με άλλο μείγμα κάθε φορά σε όλη την αναπτυξιακή πορεία ενός παιδιού και της σχέσης μεταξύ γονιού και παιδιού. Για παράδειγμα, ακόμα και με ένα μωρό στους 9 μήνες είναι πολύ κρίσιμο να υποστηρίζουμε την ανακάλυψη και να δίνουμε χώρο για εξερεύνηση. Δεν είναι τυχαίο που ακόμα και στο φαγητό υπάρχει πλέον βιβλιογραφία που υποστηρίζει πόσο θετικό είναι για το παιδί να ενθαρρύνουμε την εξερεύνηση της γεύσης, της υφής, της όσφρησης κτλ. ενισχύοντας θετικές διατροφικές συνήθειες.

Επίσης, αυτό το μείγμα εξαρτάται και από έναν άλλον κρίσιμο παράγοντα που δεν αφορά την ηλικία του παιδιού αλλά το ίδιο το παιδί, το οποίο διαγράφει την δική του μοναδική αναπτυξιακή πορεία και κατ’ επέκταση έχει τις δικές τους ανάγκες.

Η ΑΠΟΔΟΧΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΑΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΤΗ ΚΑΙ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ.

Άλλωστε το σχήμα απόλυτος φροντιστής και υποστηρικτικός ρόλος γονιού είναι ένα δίπολο που αμφιβάλλω αν βοηθάει επί της ουσίας τους γονείς να αντιμετωπίζουμε την σχέση μας με το παιδί μας. Και αυτό γιατί πολλές φορές τα παιδιά επιστρέφουν σε προηγούμενα αναπτυξιακά στάδια (παλινδρόμηση) λόγω κάποιου στρες που περνάνε για να λάβουν αποδοχή και αγάπη επιζητώντας αυτόν τον «απόλυτο φροντιστή». Χαρακτηριστικό είναι αυτό που παρατηρούμε όταν τα παιδιά υποδέχονται ένα νέο μέλος στην οικογένεια. Αν οι γονείς σε αυτό το σημείο επιμείνουμε σε αυτό που γνωρίζουμε και δεν συντονιστούμε με την ανάγκη του παιδιού μας, θα εγκλωβιστούμε κι εμείς και τελικά θα αποσυνδεθούμε από το παιδί μας.

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να κάνω και μια άλλη διάκριση που βρίσκω πολύ βοηθητική. Σε αυτή την συζήτηση της απόλυτης φροντίδας λόγω αναπτυξιακού σταδίου, αμελούμε να συμπεριλάβουμε τις συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών, στις οποίες σίγουρα ο γονιός αποτελεί τον απόλυτο φροντιστή. Ιδίως σε ό,τι αφορά την αποδοχή του παιδιού, αυτή χρειάζεται να είναι αδιαπραγμάτευτη και ανεξάρτητη από την ηλικία του παιδιού.

– Σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου του Έσεξ, οι πιο «πιεστικές» μαμάδες μεγαλώνουν πιο επιτυχημένα (ακαδημαϊκά τουλάχιστον) κορίτσια. Πώς σου ακούγεται αυτό;

Μου ακούγεται απολύτως αναμενόμενο και βιβλιογραφικά γνωστό, αφού έχει μελετηθεί εκτεταμένα και έχει διαπιστωθεί πως η γονεϊκή συμμετοχή και συμβολή στην μαθησιακή διαδικασία του παιδιού συσχετίζεται με θετικές ακαδημαϊκές επιδόσεις του παιδιού.

Και νομίζω πως αν το σκεφτούμε για λίγο, μπορούμε να καταλάβουμε για ποιο λόγο. Οι γονεϊκές προσδοκίες, το ενδιαφέρον για τη μάθηση, η διαμόρφωση κατάλληλων συνθηκών στο σπίτι, ένα περιβάλλον φροντίδας και αγάπης, τα ερεθίσματα που ενισχύουν τη μάθηση και το παράδειγμα των γονιών με υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο αποτελούν τις θετικές εκδοχές αυτής της υπόθεσης εργασίας.

Προφανώς η γονεϊκή συμμετοχή και εμπλοκή στη μαθησιακή διαδικασία μπορεί να έχει όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με υψηλά επίπεδα στρες και αυταρχικές μεθόδους αλληλεπίδρασης για τη μάθηση. Και σε αυτήν περίπτωση, όμως, μπορούν να οδηγηθούν τα παιδιά σε υψηλές ακαδημαϊκές επιδόσεις. Άρα, η υπόθεση της έρευνας «οι πιο «πιεστικές» μαμάδες μεγαλώνουν πιο επιτυχημένα (ακαδημαϊκά τουλάχιστον) κορίτσια»,  μου ακούγεται απολύτως αυτονόητη. Με τι κόστος όμως στη σχέση μαμάς – κόρης; Με τι κόστος στην ψυχική υγεία του κοριτσιού;

Η ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΕΝΟΣ ΠΑΙΔΙΟΥ ΧΤΙΖΕΤΑΙ ΣΤΗ ΘΕΤΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΑΓΑΠΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΧΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΟΝΙΟ.

– Υποστηρίζω το παιδί μου ως γονιός σημαίνει «του τα έχω όλα έτοιμα για να μην κουράζεται» ή «το αφήνω να βρει μόνο του την άκρη»; Και γιατί υπάρχει τέτοια σύγχυση ανάμεσα στα δύο;

Ούτε το ένα, ούτε το άλλο. Γιατί τίποτα από τα άκρα ούτε εμφανίζεται ούτε λειτουργεί ποτέ στην πραγματική ζωή. Είναι πάρα πολύ σημαντικό τα παιδιά μας να συμμετέχουν και να συμβάλλουν στην οικογένεια. Ενισχύεται η αυτοπεποίθησή τους η συμβολή τους σε μία ευρύτερη ομάδα και αναπτύσσουν πολλές δεξιότητες.  Επίσης, το παιδί μας θα βρει την άκρη ούτως ή άλλως μόνο του, όσο κι αν μας τρομάζει, και είναι βέβαιο πως θα εκτεθεί σε ματαιώσεις και δυσκολίες. Δεν υπάρχει προκαταβολική ενδυνάμωση στον πόνο. Αντίθετα, η συναισθηματική ανθεκτικότητα ενός παιδιού χτίζεται στην θετική αλληλεπίδραση αγάπης και αποδοχής από τον γονιό.

Επίσης, κάτι που πολλοί γονείς ξεχνάμε είναι πως ορισμένες φορές η προστατευτικότητά μας που ξεπερνά την κάλυψη των αναγκών του –και ουσιαστικά προλαβαίνουμε όσα το παιδί θα ζητήσει ή θα χρειαστεί– λειτουργεί πειρατικά στην αυτονομία του παιδιού και στην αντίληψή του για το πόσο ικανό πραγματικά είναι. Και αυτό βέβαια εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού και ίσως εκεί βρίσκεται και αυτή η σύγχυση.

Θα ήθελα να αναδείξω και κάτι ακόμα: Τις περισσότερες φορές και οι δύο αυτές ακραίες αντιδράσεις («τα έχω όλα έτοιμα» και «ας φάει τα μούτρα του») αφορούν εμάς και όχι το παιδί. Δεν ακολουθούν τις ανάγκες του παιδιού αλλά προέρχονται από δικούς μας μηχανισμούς, οι οποίοι χρειάζονται φροντίδα. Γιατί και στις δύο περιπτώσεις ό,τι δεν αφορά τα παιδιά αποτελεί εμπόδιο για τη συναισθηματική τους ανάπτυξη.

– Τι χρειάζεται τελικά πραγματικά το παιδί μεγαλώνοντας; Πώς θα νιώθει ότι μπορεί να στηρίζεται σε εμάς χωρίς να μας αντιλαμβάνεται ως δεκανίκια;

Ένα μωρό δεν μπορεί να στηριχθεί στον εαυτό του γιατί ακόμα δεν τον ξέρει, δεν μπορεί καν να συλλάβει την ιδέα της αυτονομίας και της διακριτής ύπαρξης. Και αυτό γίνεται απολύτως σταδιακά μέσα από την κάλυψη των αναγκών από τους φροντιστές τους. Εάν ικανοποιούνται οι ανάγκες του με συνέπεια και αγάπη, δημιουργεί σταδιακά μια εντύπωση πως ο κόσμος είναι ένας ασφαλές μέρος και βήμα βήμα αποκτά εμπιστοσύνη στον εαυτό του και στους άλλους.

Όσο μεγαλύτερη η ανταπόκριση στις συναισθηματικές του ανάγκες, τόσο μεγαλύτερη και η αυτοπεποίθηση του για τον ρόλο του και τη συμμετοχή του στην κοινωνία. Όσο μεγαλύτερη η αποδοχή μας τόσο μεγαλύτερη η ανεξαρτησία του.

Τώρα για τα δεκανίκια… Μεγαλώνουμε παιδιά για να μπορούν να έχουν ένα ασφαλές μέρος μέσα τους, να κοιτάνε και να βρίσκουν όσα χρειάζονται. Η προσπάθειά μας χρειάζεται να στρέφεται σε αυτήν τη διαδικασία, ακόμα κι αν ορισμένες φορές, υπό ορισμένες συνθήκες, τα παιδιά μας θα χρειαστεί να στραφούν σε εμάς για υποστήριξη ή απλά για μία αγκαλιά.

Σκέφτομαι πολλές φορές τη σχέση μας με το παιδί μας με εικόνες: Αυτή η συζήτηση μου ταιριάζει με το πόσο πάνω, δίπλα και πίσω από το παιδί μας στεκόμαστε; Σε αυτή τη διαδρομή θα σταθούμε τελικά με πολλούς τρόπους στο παιδί μας. Το κλειδί για μένα είναι ο τρόπος που στεκόμαστε στο παιδί μας να μην αφορά δικές μας ανάγκες αναγνώρισης και αυτοεκπλήρωσης, αλλά να ακολουθεί την ανάγκη των παιδιών μας.

Παρατηρώ συχνά γονείς στην παιδική χαρά. Βλέπω παιδιά που μπορούν, αλλά δεν τα αφήνουν να ανέβουν την τσουλήθρα ανάποδα. Και βλέπω παιδιά που δεν μπορούν και πιέζονται να το κάνουν. Βλέπω και δυάδες που απλά χορεύουν συντονισμένα, με τους γονείς να υποστηρίζουν και τα παιδιά να ανθίζουν.

Η Δήμητρα Γούναρη είναι Πιστοποιημένη Εκπαιδεύτρια Γονέων από την Attachment Parenting International. Μπορείτε να την ακολουθήσετε στο Facebook και το Instagram.