ΠΩΣ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΕΙΣ ΕΝΑΝ ΦΙΛΟ ΠΟΥ ΦΟΒΑΣΑΙ ΟΤΙ ΣΚΕΦΤΕΤΑΙ ΤΗΝ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ

Πώς θα ρωτήσουμε έναν φίλο που βλέπουμε ότι ταλαιπωρείται αν σκέφτεται την αυτοκτονία; Πώς πρέπει να προσεγγίσουμε έναν έφηβο που έχει εκφράσει αυτοκτονικό ιδεασμό; Και τελικά, πώς μπορούμε να βοηθήσουμε, ώστε να αποτρέψουμε μια αυτοκτονία; 

Πόρτες ερμητικά κλειστές. Βλέμματα χαμηλωμένα. Πόνος ή οργή. Εκφράσεις μόνο συνοδεύουν τη βουβή συνήθως επίγνωση της αυτοκτονίας. Στο σπίτι του αυτόχειρα δεν μιλάει κανείς για αυτοκτονία. Ούτε και στα υπόλοιπα σπίτια. Η αυτοκτονία είναι θέμα ταμπού. Κι όμως, η αυτοκτονία μάς αφορά όλους. 

Την πρώτη φορά που άκουσα ότι ο θάνατος ενός μακρινού συγγενή μου οφειλόταν σε αυτοκτονία, πρέπει να ήμουν γύρω στα 18. Το έμαθα εκ των υστέρων. Η φωνή της μητέρας μου ήταν χαμηλή. Το βλέμμα της συνωμοτικό και τρομαγμένο. Αναρωτήθηκα γιατί. Μου απάντησε: «Δεν ήταν καλά. Είχε πολλά ψυχολογικά προβλήματα». Έκτοτε, έτυχε να ακούσω πολλές ερμηνείες για τη σημασία της αυτοκτονίας από τον περίγυρο. Ότι τάχα είναι έλλειψη σθένους, δειλία, αμαρτία, ακόμη και υπέρτατη τόλμη. 

Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, οι αυτοκτονίες και στη χώρα μας έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Σκέφτομαι συχνά ότι σχεδόν όλες οι οικογένειες ίσως έχουν στον ευρύτερο κύκλο τους έναν αυτόχειρα – κι ας μην το ξέρουν πάντα. Έναν άνθρωπο για τον θάνατο του οποίου δεν μιλάνε. Έναν άνθρωπο για τον οποίο ίσως αισθάνονται ενοχές που δεν μπόρεσαν να βοηθήσουν όσο ήταν εν ζωή. Δύσκολο πράγμα η διαχείριση της αυτοκτονίας από όποια πλευρά κι αν στέκεσαι. Πλην όμως υπάρχουν καλά νέα. 

Τι να πεις σε έναν φίλο που (ίσως) σκέφτεται να αυτοκτονήσει

Η Αμερικανίδα ψυχολόγος Lindsay Weisner, του δημοφιλούς podcast Neurotic Nourishment, λέει ότι την αυτοκτονία μπορείς να την προλάβεις. Μιλώντας από τη θέση της κόρης μιας αυτοκτονικής μητέρας, που αποπειράθηκε αρκετές φορές να δώσει τέλος στη ζωή της, τολμά να πει δυνατά τις λέξεις που οι περισσότεροι φοβούνται. Σε άρθρο της στο ηλεκτρονικό περιοδικό Aeon υπογραμμίζει ότι δεν χρειάζεται να είσαι ψυχολόγος για να βοηθήσεις έναν φίλο. Όλοι εμείς, οι φίλοι, οι συγγενείς ή οι αγαπημένοι των ανθρώπων που υποφέρουν από κατάθλιψη και αυτοκτονικό ιδεασμό μπορούμε να κάνουμε κάτι. 

Unsplash Jack Sharp

1. Βάλτε τέλος στις ενοχές

Το πιο σημαντικό για την αποτροπή μιας αυτοκτονίας είναι να την αφήσουμε να εκφραστεί με λόγια. Είναι λανθασμένη η άποψη ότι αν μιλήσουμε για αυτοκτονία, αν την υπονοήσουμε, μπορεί και να την προκαλέσουμε. 

Αυτό που θέλουν οι περισσότεροι ασθενείς με αυτοκτονικές τάσεις είναι να ακούσει κάποιος τα συναισθήματά τους χωρίς να τους κρίνει. Ορισμένοι μπορεί να θέλουν να εκφράσουν τις σκέψεις τους, ώστε να διαπιστώσουν αν οι φίλοι θα τους γυρίσουν την πλάτη. Ακούστε τους προσεκτικά. Δώστε τους να καταλάβουν ότι δεν υπάρχει κάτι για να ντρέπονται, ότι ούτε εσείς ντρέπεστε γι’ αυτούς. 

Αν έχετε ένα παιδί στην εφηβεία που προσπάθησε να βλάψει τον εαυτό του, μην κρύβεστε. Φράσεις όπως «καλύτερα να μην το πούμε στη γιαγιά», «καλύτερα να μην το πεις στους συμμαθητές σου, μπορεί να σχηματίσουν λάθος άποψη για σένα», «προτιμώ να μην μαθευτεί στο σχολείο, ίσως επηρεαστεί η κρίση των δασκάλων», είναι λάθος. Το μόνο που υπονοούν είναι πως το παιδί σας έκανε κάτι για το οποίο ντρέπεστε και πρέπει να ντρέπεται κι εκείνο. 

2. Καλλιεργήστε τη συναισθηματική νοημοσύνη σας

Ο άνθρωπος που δεν κατακρίνει τον εαυτό του, που τον αποδέχεται με τα λάθη του και επιδιώκει να τα διορθώσει, που μιλάει ανοιχτά για τα συναισθήματά του, μπορεί να γίνει ένας καλός φίλος. Για να σας εμπιστευτεί κάποιος, αλλά και για να μπορέσετε εσείς να τον προσεγγίσετε με κατανόηση, επανεξετάστε τις προσδοκίες που έχετε από τον εαυτό σας.

Μην εστιάζετε στα όσα σας λείπουν («ο άντρας μου με παράτησε», «δεν βγάζω αρκετά λεφτά», «ποτέ δεν θα αγαπήσω το σώμα μου»), αλλά στο πώς διαχειρίζεστε τα συναισθήματά σας. Έτσι, θα είστε σε θέση να ακούσετε τα συναισθήματα των άλλων. Να θυμάστε ότι οι άνθρωποι με αυτοκτονικό ιδεασμό, έχουν χάσει τις ελπίδες τους. Ίσως να μην σας μιλήσουν ποτέ γι’ αυτό. Αν όμως καταλάβουν ότι μπορούν να σας εμπιστευτούν, ίσως απαντήσουν στις ερωτήσεις σας. 

3. Μιλήστε ανοιχτά για την αυτοκτονία με συγκεκριμένες ερωτήσεις

Εφόσον μπορέσετε να προσεγγίσετε έναν φίλο ή συγγενή με σοβαρή κατάθλιψη ώστε να σας μιλήσει, υπάρχουν ορισμένες ενδεδειγμένες ερωτήσεις που μπορείτε να κάνετε. 

Πείτε: «Καταλαβαίνω ότι είσαι πολύ πιεσμένος. Αισθάνεσαι πραγματικά άσχημα. Είσαι τόσο άσχημα που σκέφτεσαι την αυτοκτονία;»

Αν η απάντηση είναι ναι, ρωτήστε: «Έχεις σκεφτεί πώς θα το έκανες;».

Unsplash Becca Tapert

Αν η απάντηση είναι ναι, ζητήστε λεπτομέρειες. Ρωτήστε τον για τον τρόπο και για το πότε. Είναι διαφορετικό να ακούσετε ότι κάποιος ψάχνει τα κλειδιά της κοινόχρηστης ταράτσας, αλλά δεν βρίσκει το διαχειριστή εδώ και μέρες, και διαφορετική μια απάντηση όπως αυτή: «Έχω σκεφτεί πως όλοι θα ήταν καλύτερα αν έφευγα από τη ζωή. Δεν ξέρω πώς. Ίσως να έπεφτα πάνω σε ένα αυτοκίνητο στην παραλιακή». 

Όσο περισσότερο έχει προγραμματίσει τις πράξεις του ένας άνθρωπος, τόσο μεγαλύτερο κίνδυνο διατρέχει. Είναι η ώρα να ζητήσετε άμεση βοήθεια. 

4. Ζητήστε βοήθεια

Καλέστε το 1018, την 24ωρη γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία, και βεβαιωθείτε πως θα πάρει βοήθεια από ειδικούς ψυχικής υγείας. Στο μεταξύ, μην τον/την αφήσετε καθόλου μόνο του /της. 

Αν ο άνθρωπος αυτός είναι κάτοχος όπλου και σας εκμυστηρευτεί ότι σκέφτεται να αυτοκτονήσει με αυτό, καλέστε αμέσως την αστυνομία ώστε να του αφαιρεθεί το όπλο. Όσοι χρησιμοποιούν πυροβόλο για να αυτοκτονήσουν, δεν επιζούν. Πρόκειται λοιπόν για μια έκτακτη περίπτωση, για την οποία επιβάλλεται η παρέμβαση της αστυνομίας. 

Τι πρέπει να θυμάστε

• Παίρνετε πάντα στα σοβαρά τα αυτοκαταστροφικά σχόλια. Μην εφησυχάζετε θεωρώντας ότι κάποιος θέλει απλώς να τραβήξει την προσοχή σας. Ζητήστε τη βοήθεια ειδικών. 
• Δεν μπορείτε να κρατήσετε ως μυστικό την επιθυμία ενός φίλου σας να αυτοκτονήσει, ακόμη κι αν σας το ζητήσει. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα το κοινοποιήσετε στον περίγυρό του, αλλά ότι θα πρέπει να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό. 
• Μην δείξετε ταραγμένοι και μην κρίνετε τον άνθρωπο που σας εκμυστηρεύεται τις αυτοκτονικές του σκέψεις. Παραμείνετε ψύχραιμοι, ακούστε με προσοχή, εκφράστε τη συμπαράσταση, αλλά και την ανησυχία σας. 
• Αν υποψιάζεστε ότι κάποιος χρειάζεται βοήθεια, προσεγγίστε τον. Στη χειρότερη περίπτωση, θα αρνηθεί την ευγενική σας χειρονομία. Στην καλύτερη, τα λόγια σας θα βοηθήσουν κάποιον να αισθανθεί καλύτερα. Και πού ξέρετε; Ίσως κάνουν τη διαφορά και τον κρατήσουν στη ζωή. 

Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στην ιστοσελίδα της ΜΚΟ Κλίμακα με στόχο την αποτροπή των αυτοκτονιών.