ΠΩΣ ΝΑ ΠΕΙΣΕΙΣ ΚΑΠΟΙΟΝ ΟΤΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ

Το να ζητήσεις εσύ βοήθεια από έναν ειδικό ψυχικής υγείας μπορεί να μην σου φαίνεται δύσκολο. Τι γίνεται, όμως, όταν πρόκειται για ένα αγαπημένο σου πρόσωπο που χρειάζεται βοήθεια, αλλά αρνείται να τη ζητήσει; Πώς θα το πείσεις να χτυπήσει την πόρτα του ειδικού;

Υπάρχει ένα οξύμωρο σχετικά με τα προβλήματα της ψυχικής υγείας και δεν αναφέρομαι σε εκείνα τα πολύ σοβαρά, τα ξεκάθαρα ψυχιατρικά περιστατικά, στα οποία συνήθως μπαίνει κάποια διάγνωση σχετικά νωρίς στη ζωή του ασθενή. Αναφέρομαι σε όλα όσα αντιμετωπίζουμε όλο και πιο πολλοί, όλο και πιο συχνά στη σύγχρονη ζωή.

Ο άμεσα ενδιαφερόμενος το αντιλαμβάνεται συνήθως τελευταίος. Ή το υποψιάζεται, αλλά δεν θέλει να το παραδεχτεί. Ή νομίζει ότι μπορεί να το διαχειριστεί και δίνει στον εαυτό του χρόνο, για να διαπιστωθεί τελικά –από τους γύρω του και όχι από τον ίδιο– ότι δεν είναι ο χρόνος που του χρειάζεται, αλλά η θεραπεία.

Ψυχοθεραπεία ή φαρμακευτική αγωγή, ίσως και τα δύο – δεν έχει σημασία. Δεν είναι ο ίδιος αρμόδιος να κρίνει, ούτε όλοι εμείς οι υπόλοιποι. Εκείνο που εμείς καταλαβαίνουμε πολύ καλά είναι ότι ο αγαπημένος μας, ο φίλος μας, ο συνάδελφος ή ο συγγενής –βασική προϋπόθεση να τον γνωρίζουμε αρκετά καλά– έχει αλλάξει και όχι για καλό.

Ενδείξεις ότι κάποιος χρειάζεται ψυχική βοήθεια

Μπορεί να είναι ευέξαπτος. Να θέλει να τσακώνεστε με το παραμικρό, ακόμη κι αν εσύ αφήνεις ό,τι άκομψο βγαίνει από τα χείλη του να πέσει στο πάτωμα, εκείνος να το μαζεύει και να στο πετάει με δύναμη στα μούτρα μέχρι να σε δει να γίνεσαι εξίσου έξαλλος. Μπορεί ακόμη και να τσακώνεται στον δρόμο με άλλους οδηγούς, περαστικούς, συναδέλφους…

Μπορεί να μην έχει διάθεση να κάνει το παραμικρό, να κοιμάται πολύ ή να ξαγρυπνάει τις νύχτες, να δυσκολεύεται να πάει στη δουλειά του ή απλώς να την κάνει, να κλαίει ή να εξαφανίζεται (κυρίως να εξαφανίζεται, να απομονώνεται). Μπορεί ακόμη η παραμικρή δυσκολία να τον κάνει χίλια κομμάτια. Μπορεί να τρώει πολύ ή να το αμελεί. Να πίνει ή να καπνίζει. Να μην κάνει μπάνιο και να μην θέλει να περπατήσει ούτε μέχρι το περίπτερο.

Το τι θα συμβεί στον δικό σου άνθρωπο, θα το καταλάβεις καλύτερα εσύ που τον ξέρεις, επειδή δεν θα θυμίζει τον παλιό του εαυτό. Ή μάλλον θα είναι σα να έχει ξεπηδήσει ένας χειρότερος εαυτός του, που θα θυμίζει στα ελαττώματα τον παλιό, αλλά σε τίποτε τη ζωή που είχατε μαζί ή απλώς και μόνο την έννοια «ζωή».

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Ο ενδιαφερόμενος πάει στον ειδικό μόνο οικειοθελώς

Δεύτερο οξύμωρο: Ο μοναδικός τρόπος για να γίνει καλά κάποιος είναι να παραδεχτεί ότι δεν είναι καλά και να πάει σε κάποιον ειδικό οικειοθελώς. Η δική σου θέση είναι δύσκολη. Από τη μία θες να τον βοηθήσεις, είτε επειδή ανησυχείς, είτε επειδή δυσκολεύεσαι να ζεις μαζί του. Δυσκολεύεσαι όμως να τον βοηθήσεις. Πρώτον, επειδή βρίσκεις τοίχο. Δεύτερον, επειδή πρέπει να πάει μόνος του στον ειδικό και όχι να τον πάρεις από το χέρι.

Σε μια μικρή παρένθεση εδώ να πω ότι έχω κάνει και τα δύο: Ο άνθρωπος που πήγα από το χέρι στον ειδικό, φυσικά δεν συνέχισε ποτέ. Ο άνθρωπος που έπεισα να πάει μόνος του, συνέχισε και τώρα είναι καλά.

Συνεπώς, αν θες να πείσεις κάποιον να πάει στον ειδικό, έχεις απέναντί σου έναν τεράστιο εχθρό: τη δική του άρνηση, που μοιάζει αλληλένδετη με το όποιο πρόβλημά του, αλλά είναι αυτή που πρέπει να καταρρίψεις για να γίνει δουλειά. Αυτό σημαίνει: Υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο να αποτύχεις και πρέπει να είσαι προετοιμασμένος. Να θυμάσαι πως ο ρόλος σου είναι να τον στηρίξεις και όχι να τον θεραπεύσεις.

Τα βασικά βήματα για να πείσεις κάποιον να πάει στον ειδικό

#1 Τόνωσε την αυτοεκτίμησή του

«Σε θαυμάζω που κάνεις καλή δουλειά», «σε αγαπώ που μας νοιάζεσαι». Πρέπει να αισθανθεί σίγουρος για το ενδιαφέρον σου και να μην νιώσει ότι τον κρίνεις.

Για να μην απογοητευτείς, ενημερώνω ότι εύκολα θα νιώσει ότι τον κρίνεις –είναι κι αυτό μέρος της δυσλειτουργίας του– οπότε εσύ θα προσπαθείς με κάθε τρόπο να δείχνεις ότι δεν τον κρίνεις. Για να το πετύχεις αυτό, να θυμάσαι ότι δεν φταίει εκείνος για ό,τι του συμβαίνει. Θεώρησε ότι έχει μια... ψυχική γρίπη, φταίει;

Καταστάσεις όπως η κατάθλιψη, η διπολική διαταραχή, οι καταχρήσεις κλ.π. επηρεάζουν τον τρόπο σκέψης του ασθενούς σε τέτοιον βαθμό που πολύ απλά δεν μπορεί να σκεφτεί λογικά. Ένα άτομο με κατάθλιψη για παράδειγμα, μπορεί να αισθάνεται και να σκέφτεται ότι του αξίζει να νιώθει τόσο άσχημα ή ότι οι άλλοι είναι υπερβολικά αυστηροί μαζί του. Η κατάθλιψη έχει ορισμένες πρώιμες ενδείξεις που ίσως τις έχεις προσέξει κι εσύ.

#2 Ρώτα τον πώς αισθάνεται τον τελευταίο καιρό

Με πραγματικό ενδιαφέρον και προσπαθώντας να εκμαιεύσεις τα βαθύτερα συναισθήματά του. Ένα τυπικό «καλά» ή ένα «νιώθω πιεσμένος» δεν αρκούν. Αν ανοιχτεί, να είσαι έτοιμος να ακούσεις, χωρίς να διακόπτεις και χωρίς να εκφέρεις την άποψή σου.

Αν δεν ανοιχτεί, προσπάθησε να τον βοηθήσεις, αναφέροντας κάποια συγκεκριμένα περιστατικά που έχεις παρατηρήσει και σε ανησυχούν. Πες για παράδειγμα «με προβλημάτισε όταν σε άκουσα να τσακώνεσαι στο τηλέφωνο με τον αδελφό σου», αλλά μην πεις «όλοι κι όλα σου φταίνε τελευταία, συνεχώς τσακώνεσαι».

Αυτή είναι η στιγμή να διερευνήσεις αν εκείνος το θεωρεί πρόβλημα αυτό ή όχι. Αυτή είναι η στιγμή να μιλήσεις και για τα δικά σου συναισθήματα. Μπορείς να πεις «στενοχωρήθηκα που δεν πήγαμε στο πάρτι τις προάλλες», αλλά όχι «όλο κουρασμένος είσαι, νομίζω ότι με κοροϊδεύεις».

# 3 Μίλα του για τη θεραπεία

Αν φτάσεις στο σημείο να παραδεχτεί ότι όντως δεν είναι καλά, είναι η ώρα να μιλήσεις για τη θεραπεία που πάντα αποδίδει, για το ότι συμβαίνει σε πολλούς (εδώ μπορείς να αναφέρεις κάποιον φίλο που πήγε σε γιατρό ή ακόμη και το δικό σου παράδειγμα) και κυρίως για το ότι τα ψυχικά προβλήματα, το στρες και η κατάθλιψη και διάφορα άλλα, είναι «ασθένειες» της εποχής, που όμως έχουμε τα μέσα και τις αντιμετωπίζουμε.

• «Είναι κρίμα να αισθάνεσαι πιεσμένος, ενώ υπάρχουν τρόποι να νιώσεις καλύτερα»
• «Όλα θα μοιάζουν πιο εύκολα, αν ξεκινήσεις θεραπεία»
• «Δεν θα ήθελες να ξαναπάς για ψάρεμα/χορό/οτιδήποτε που τόσο σου άρεσε;».

Στην περίπτωση που διαπιστώσεις ότι φοβάται τη θεραπεία

Όπως διαβάζουμε στη σελίδα της Ελληνικής Εταιρείας Διαταραχών Διάθεσης «Μαζί»:

• Εξηγείς ότι η αναζήτηση βοήθειας είναι δύναμη και όχι αδυναμία.
• Υπενθυμίζεις ότι τα ψυχολογικά προβλήματα δεν είναι αδυναμίες του χαρακτήρα, αλλά προκαλούνται από αλλαγές στη χημεία του εγκεφάλου και μπορούν να αντιμετωπιστούν.
• Υπενθυμίζεις ότι ένα πρόβλημα σαν την κατάθλιψη μπορεί να προκαλείται από οργανικά αίτια (όπως ο θυρεοειδής), αλλά μπορεί και να προκαλέσουν με τη σειρά τους σωματικά συμπτώματα και καλό είναι να αντιμετωπίζονται.

Στην περίπτωση που φοβάσαι τον αυτοκτονικό ιδεασμό

Αν υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια αυτοκτονίας, όπως αναφορά στον θάνατο, συγγραφή διαθήκης, παράδοση προσωπικών αντικειμένων, διερεύνησε κατά πόσο ο φίλος σου έχει αυτοκτονικό ιδεασμό, προσπαθώντας να τον αποτρέψεις.

Αν το άτομο σκέφτεται να βλάψει τον εαυτό του ή τους άλλους, αν έχει όπλο, αν αποθηκεύει χάπια, αν αναφέρεται σε κάποιο σχέδιο, τα πράγματα είναι σοβαρά. Πρέπει να καλέσεις το 1018 ή ακόμη και την αστυνομία.

Μην αμελείς τον εαυτό σου

Να θυμάσαι ότι το να αποδεχτεί κάποιος ότι ένα αγαπημένο του πρόσωπο χρειάζεται ψυχιατρική βοήθεια και να προσπαθήσει να βοηθήσει είναι από μόνο του μια σύνθετη, δύσκολη και πολλές φορές επώδυνη ψυχολογική διαδικασία. Κατά τη διαδικασία αυτή δεν πρέπει να αμελήσεις εσένα.

«Γνωρίζουμε ότι τα άτομα που συζούν με άτομα με ψυχιατρικές νόσους είναι επιρρεπή στην κατάθλιψη και τις αγχώδεις διαταραχές. Φροντίστε να έχετε στο πρόγραμμά σας κάποια ώρα καθημερινά μόνο για εσάς και για πράγματα που σας ενδιαφέρουν και σας δίνουν χαρά. Αν χρειαστεί, μη διστάσετε να μιλήσετε με κοντινά σας πρόσωπα και να μοιραστείτε τις ανησυχίες σας ή να αναζητήσετε ο ίδιος ή η ίδια επαγγελματική βοήθεια από κάποιον ψυχίατρο ή ψυχολόγο», συμβουλεύει ο ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής, Βασίλειος Μακρυγιάννης.