ΠΩΣ ΝΑ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ 

Πρακτικές συμβουλές προς τους γονείς, ώστε να ξέρουν πώς να μιλήσουν στα παιδιά για τον πόλεμο και να διαχειριστούν μία ακόμη στρεσογόνα, αλλά και άδικη κατάσταση. 

Λίγο πριν γίνει η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η 10χρονη κόρη μου άρχισε να με ρωτάει αν υπάρχει πιθανότητα να γίνει πόλεμος στον οποίο θα εμπλακεί και η χώρα μας. Ξέρω ότι έχει μεγάλο ενδιαφέρον για την ιστορία και τις πολιτικές εξελίξεις, μήπως όμως οι επίμονες ερωτήσεις της έκρυβαν και μια έντονη ανησυχία; Πώς θα έπρεπε να το χειριστώ; 

Πώς πρέπει να μιλήσουμε γενικά στα παιδιά για τον πόλεμο; Έχει νόημα να τον κρύψουμε όσο μπορούμε ή να μην προσπαθήσουμε καν, εφόσον ούτως ή άλλως η πληροφορία στην εποχή μας βρίσκεται παντού; 

Είναι προτιμότερο να μην εκδηλώσουμε τις δικές μας ανησυχίες ή να είμαστε ανοιχτά βιβλία σκέψεων και συναισθημάτων, γνωρίζοντας ότι είναι αδύνατον να κρυφτούμε από τα παιδιά; Και τι σημαίνει αυτό, ειδικά υπό τις παρούσες συνθήκες; 

Ρωτήσαμε την κλινική ψυχολόγο Ναταλία Κουτρούλη και με την καθοδήγησή της επιχειρούμε να απαντήσουμε πρακτικά σε όλες τις απορίες που μπορεί να έχουν οι γονείς. 

Πόλεμος: Τα παιδιά καταλαβαίνουν πολλά

Είναι αλήθεια ότι τα παιδιά εκτέθηκαν σε μια ιδιαίτερα στρεσογόνο περίοδο με την πανδημία. Μια περίοδο που επηρέασε σαφέστατα και πολύ βαθιά και τη δική τους ζωή. Δεν είναι λοιπόν παράλογο να έχουν αποκτήσει πιο ευαίσθητες «κεραίες» για το τι συμβαίνει γύρω τους. 

iStock

«Τα παιδιά έχουν πρόσβαση στην πληροφορία ανάλογα με την ηλικία τους και ανάλογα πάλι με την ηλικία τους ανησυχούν, ρωτάνε και κατανοούν» μας υπενθυμίζει η κ. Κουτρούλη. 

Όλοι αυτοί οι παράγοντες πρέπει να είναι ο δικός μας «μπούσουλας» για το πώς θα χειριστούμε το ευαίσθητο θέμα του πολέμου. 

ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ Η ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΝΑ ΜΗΝ ΕΙΝΑΙ ΑΝΟΙΧΤΗ ΣΤΑ ΔΕΛΤΙΑ ΕΙΔΗΣΕΩΝ. ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΝΑ ΦΙΛΤΡΑΡΟΥΝ ΤΗΝ ΕΙΔΗΣΗ ΚΑΙ ΝΑ ΤΗΝ ΔΙΝΟΥΝ ΟΙ ΙΔΙΟΙ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ.

Ποια πληροφορία για τον πόλεμο να δώσουμε ανάλογα με την ηλικία

«Ο βασικός κανόνας για όλες τις ηλικίες είναι: όχι στην υπερβολική πληροφόρηση, όχι στον καταιγισμό εικόνων. Όχι στην υπερβολική απόκρυψη που οδηγεί στην αποστείρωση των παιδιών. Ναι στην καθησύχασή τους», σημειώνει η ειδικός. 

Τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας δεν έρχονται συνήθως σε επαφή με την πληροφορία, αν δεν τους τη δώσουμε εμείς. Τα παιδιά του Δημοτικού, όμως, και σίγουρα του Γυμνασίου και του Λυκείου αποκλείεται να μην μάθουν ό,τι συμβαίνει. Είτε από συμμαθητές, είτε από συζητήσεις δασκάλων, είτε από τα social media, είτε από το ίδιο τους το σπίτι. 

Δεν πάμε δηλαδή να εξηγήσουμε σε ένα παιδί του νηπιαγωγείου που δεν μας ρώτησε τι συμβαίνει με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Απαντάμε όμως στις ερωτήσεις ενός 8χρονου παιδιού με όσο πιο απλό και απλοϊκό τρόπο μπορούμε. 

Στα παιδιά του Δημοτικού δίνουμε λίγες πληροφορίες, χωρίς λεπτομέρειες, και προσπαθούμε να απαντήσουμε στις απορίες τους με τρόπο καθησυχαστικό. 

Τι μπορούμε, δηλαδή, να τους πούμε; «Δυστυχώς υπάρχουν πόλεμοι ακόμη και στις μέρες μας και άδικες πράξεις. Εμείς όμως δεν κινδυνεύουμε. Είμαστε μακριά. Θέλω να μου λες ό,τι νιώθεις κάθε φορά που το νιώθεις». 

Αν ένα παιδί μεγαλύτερης ηλικίας υποκινήσει την κουβέντα, θα πρέπει να φροντίσουμε να προφυλάξουμε το μικρότερο αδελφάκι του. Μπορούμε να εξηγήσουμε στο μεγαλύτερο παιδί ότι καλό είναι να μιλάμε μόνο «εμείς οι μεγάλοι» μεταξύ μας, διότι ο μικρός αδελφός του δεν καταλαβαίνει τα πάντα και ίσως φοβηθεί. 

Είναι σημαντικό επίσης: 

• Ιδανικά η τηλεόραση να μην είναι ανοιχτή στα δελτία των ειδήσεων ή να μην είναι ανοιχτή πολλές ώρες. 
• Οι γονείς να φιλτράρουν την είδηση και να τη δίνουν οι ίδιοι στα παιδιά. 
• Οι γονείς να επιλέγουν ποιο μέσο θα παρακολουθούν και να έχουν μια συγκεκριμένη ώρα που παρακολουθούν ειδήσεις. 
• Οι σχετικές συζητήσεις να μην γίνονται πριν από την ώρα του ύπνου, διότι θα αναστατώσουν πιο πολύ τα παιδιά. 

«Με τους εφήβους μπορούμε να κουβεντιάσουμε πιο ανοιχτά, καθώς εκείνοι βρίσκονται σε φάση που αναπτύσσουν την κριτική τους σκέψη, άρα και οι ερωτήσεις τους θα είναι σίγουρα περισσότερες και πιο ουσιαστικές» λέει η κ. Κουτρούλη.  

iStock

Όταν δεν γνωρίζουμε κάτι

Μπορεί τα παιδιά να μας ρωτούν πράγματα που δεν γνωρίζουμε ή που δεν είμαστε σε θέση να απαντήσουμε. «Θα πρέπει να είμαστε ειλικρινείς. Να τους εξηγήσουμε ότι δεν τα γνωρίζουμε όλα, όμως έχουμε μια πληροφόρηση και κάποιες γνώσεις που μας επιτρέπουν να βγάζουμε αυτά τα συμπεράσματα». 

Εκείνο που τονίζει η ψυχολόγος είναι το εξής: «Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε γιατί ένα παιδί ρωτάει αυτό που ρωτάει. Και εκεί να δώσουμε έμφαση. Να προσπαθήσουμε να εκμαιεύσουμε τι το απασχολεί πίσω από τις ερωτήσεις του. Αν διαπιστώσουμε ότι κρύβεται μια αγωνία, εμείς αυτή την αγωνία θα πρέπει να καθησυχάσουμε». 

Στόχος λοιπόν των γονιών είναι να εντοπίσουν και να καθησυχάσουν την όποια αγωνία του παιδιού. Να διασφαλίσουν την ηρεμία του και να του προσφέρουν στήριξη. 

Πώς θα τα καθησυχάσουμε;

Εκτός από τη συζήτηση, είναι καλό να διασφαλίσουμε μια ρουτίνα στην καθημερινότητα, διότι τα παιδιά μέσα σε αυτή νιώθουν ασφάλεια. Αν δουν ότι όλα συνεχίζονται όπως πριν, σιγά σιγά θα ξεχαστούν, αφού τα παιδιά ξεχνιούνται εύκολα. 

«Αν δούμε ότι ένα παιδί αγχώνεται ή χάνει την πίστη του στο δίκαιο, εμείς πρέπει να του προσφέρουμε χαρά και φροντίδα, να κάνουμε μαζί κάποια ευχάριστη δραστηριότητα και να το στηρίξουμε με τα λόγια μας. Κάποιες φορές, ίσως είναι σκόπιμο να το συζητήσουμε και με τον δάσκαλο, εφόσον και άλλα παιδιά έχουν παρόμοιες ανησυχίες, για να γίνει μια ομαδική κουβέντα», αναφέρει η ίδια. 

Αν δούμε ότι ένα παιδί ζορίζεται πολύ, σε σημείο που να μην κοιμάται καλά, να μην μπορεί να συγκεντρωθεί καθόλου ή να έχουν επηρεαστεί οι διατροφικές του συνήθειες, καλό είναι να απευθυνθούμε σε κάποιον ειδικό. 

Οι κρυμμένοι φόβοι των γονιών

Είναι βαριά και δύσκολα τα όσα αντιμετωπίζουμε το τελευταίο διάστημα και πιθανότατα έχουν φέρει στην επιφάνεια δικούς μας φόβους. Είναι μάταιο και πολλές φορές χειρότερο να προσπαθήσουμε να τους κρύψουμε. Τα παιδιά εισπράττουν την αγωνία μας μέσα από μη λεκτικά μηνύματα και μεγαλύτεροι φόβοι γεννιούνται μέσα τους. 

«Το να είμαστε εμείς οι γονείς ήρεμοι, να έχουμε επεξεργαστεί τις δικές μας αγωνίες και να μην παρουσιάζουμε αντιφατικές συμπεριφορές είναι κάτι που σίγουρα βοηθάει. Δεν αποτελεί όμως και εγγύηση ότι ένα παιδί δεν θα τρομάξει, δεν θα φοβηθεί», σημειώνει η κ. Κουτρούλη. 

Η ειλικρίνεια, η ψυχραιμία και η αγάπη, η αίσθηση της φροντίδας και της αγκαλιάς είναι αυτά που πάντοτε βοηθάνε και παρηγορούν σε δύσκολες στιγμές. Ας τονίσουμε τη σημασία της προσφοράς σε όσους έχουν ανάγκη, τη σημασία του αγώνα για τη διεκδίκηση της ειρήνης, και ας ευχηθούμε μαζί με τα παιδιά μας να σταματήσει κάθε εχθροπραξία και κάθε πόλεμος.

Η Δρ Ναταλία Κουτρούλη είναι ψυχολόγος υγείας, με εκπαίδευση στη γνωσιακή ψυχοθεραπεία και τη συμβουλευτική.