ΠΩΣ ΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΟΥΜΕ ΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ ΜΑΣ ΝΑ ΜΗΝ ΜΕΝΕΙ ΣΤΑ ΑΡΝΗΤΙΚΑ

Το να εστιάζουμε στις μικρές, άσχημες στιγμές της ημέρας μπορεί να βλάψει την ψυχική μας υγεία, λένε ειδικοί. Ο εγκέφαλος, όμως, μπορεί να εκπαιδευτεί για να σκέφτεται θετικά.

Όσο περισσότερο μένουμε προσκολλημένοι σε ένα αρνητικό συμβάν, ακόμα και αν είναι ασήμαντο, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να παραβλέψουμε άλλες θετικές εμπειρίες, γεγονός που μακροπρόθεσμα μπορεί να έχει επιπτώσεις στην ψυχική μας υγεία, υποστηρίζουν επιστήμονες. Έχει να κάνει με το πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος.

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of Neuroscience, ο τρόπος που η αμυγδαλή (το μέρος του εγκεφάλου που ελέγχει τα συναισθήματα) αποκρίνεται σε αρνητικά και στη συνέχεια σε ουδέτερα ερεθίσματα μπορεί να επηρεάσει την καθημερινή μας διάθεση. Η αμυγδαλή αξιολογεί τις πληροφορίες που λαμβάνουμε από το περιβάλλον, προκειμένου να εντοπίσει πιθανές απειλές. Εάν βρει, τότε ενδέχεται να παραμείνει δραστηριοποιημένη και να ανταποκριθεί σε νέα ερεθίσματα σαν να αποτελούν κι αυτά απειλή. Μπορεί η παραπάνω αντίδραση να μας ωφελεί όταν βρισκόμαστε σε κίνδυνο, ωστόσο δεν μας βοηθά όταν ένα ασήμαντο ατύχημα με τον καφέ ή ένα αγενές ηλεκτρονικό μήνυμα μάς «χαλάει» ολόκληρη τη μέρα.

Τι δείχνει η μελέτη

Αν και θα μπορούσαμε να «αποβάλλουμε» εύκολα τις καθημερινές αυτές μικροενοχλήσεις, τελικά παραμένουν στο μυαλό μας, επηρεάζοντας ενδεχομένως τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε άλλες, πιο ευτυχισμένες στιγμές. «Με την πάροδο του χρόνου, αυτό θα μπορούσε να έχει αντίκτυπο στην ψυχολογική μας ευεξία, την ψυχική μας υγεία. Θα μπορούσε να αλλάξει ακόμα και τη λειτουργία του εγκεφάλου μας ως έναν βαθμό», επισημαίνει η βασική συγγραφέας της μελέτης, Nikki Puccetti, από το Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι.

Οι ερευνητές εξέτασαν δεδομένα από 52 άτομα, τα οποία συμμετείχαν στη μελέτη Midlife in the United States, με στόχο να διερευνήσουν γιατί μερικοί άνθρωποι έχουν καλύτερη υγεία και περισσότερη ευεξία κατά τη διάρκεια της μέσης ηλικίας σε σχέση με άλλους. Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν φόρμες σχετικά με την ψυχολογική τους κατάσταση και λάμβαναν μέρος σε τηλεφωνικές συνεντεύξεις για την αξιολόγηση της διάθεσής τους. Επίσης, πάρθηκαν δεδομένα λειτουργικής απεικόνισης μαγνητικού συντονισμού (fMRI) την ώρα που παρακολουθούσαν σειρά εικόνων με θετικό, αρνητικό και ουδέτερο περιεχόμενο.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, εκείνοι των οποίων η αμυγδαλή παρέμεινε δραστηριοποιημένη για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ενώ παρακολουθούσαν τις εικόνες με το αρνητικό περιεχόμενο, ανέφεραν χαμηλότερα ποσοστά ψυχολογικής ευεξίας.

Οι μακροχρόνιες επιπτώσεις στην υγεία μας

Αν και οι καθημερινές ενοχλήσεις δεν είναι μεγάλης βαρύτητας, το να μένουμε προσκολλημένοι σε αυτές μπορεί σταδιακά να «εκπαιδεύσει» τον εγκέφαλό μας να διατηρεί αυτή τη συνήθεια. Έτσι, μπορεί να αναπτυχθεί μακροπρόθεσμα μια «υπεραντιδραστικότητα» στην αμυγδαλή, κάτι που οδηγεί σε εντονότερες συναισθηματικές αντιδράσεις, αυξάνοντας τα επίπεδα του στρες και επηρεάζοντας αρνητικά την ψυχική μας υγεία.

Χριστίνα Αβδίκου

Στην περίπτωση αυτή, μπορεί να αναπτύξουμε χρόνιο στρες, το οποίο συνδέεται με προβλήματα, όπως:

• Άγχος και κατάθλιψη
• Διαταραχές ύπνου ή αϋπνία
• Υψηλότερος κίνδυνος μεταβολικού συνδρόμου
• Καρδιαγγειακή νόσος

Εκπαιδεύοντας τον εγκέφαλό μας

Η ιδανική λύση στο πρόβλημα θα ήταν να λέγαμε στον εαυτό μας «Μην είσαι αρνητικός!» και η επιθυμία μας να γινόταν αυτομάτως πραγματικότητα. Δυστυχώς, αυτό δεν μπορεί να συμβεί. Μπορούμε, όμως, να εκπαιδεύσουμε τον εγκέφαλό μας να μην «γατζώνεται» σε σκέψεις.

Στην προσπάθεια αυτή μπορεί να βοηθήσει το λεγόμενο mindfulness training. Η συγκεκριμένη προσέγγιση επικεντρώνεται στην ικανότητά μας να είμαστε παρόντες. Δίνει έμφαση στο να αφήνουμε τις σκέψεις μας να ρέουν, χωρίς να επιμένουμε σε αυτές. Κατά τον Travis Westbrook, κλινικό ψυχολόγο στο Ιατρικό Κέντρο Wexner του Κρατικού Πανεπιστημίου του Οχάιο, πρόκειται για «μια μορφή εκπαίδευσης. Είναι σαν να χτίζεις έναν μυ, που σημαίνει ότι χρειάζεται χρόνος για να δυναμώσει».

Σύμφωνα με μελέτη του 2014, η ενσυνειδητότητα (mindfulness) μπορεί να μας βοηθήσει να αναγνωρίζουμε και να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας. Έτσι δεν εστιάζουμε τόσο σε αρνητικές σκέψεις, προστατεύοντας σε ένα βαθμό την ψυχική μας υγεία Αυτό μπορούμε να το πετύχουμε μέσα από μια σειρά τεχνικών όπως:

• o διαλογισμός,
• το ημερολόγιο καταγραφής,
• η γιόγκα,
• η ενσυνείδητη διατροφή,
• η ενεργητική ακρόαση,
• η διαφραγματική αναπνοή,
• το περπάτημα στη φύση.

«Δοκιμάζοντας διαφορετικές στρατηγικές, θα βρείτε αυτή που σας ταιριάζει. Επίσης, καλό είναι να τις σκεφτείτε ως μια διά βίου πρακτική, χωρίς γραμμή τερματισμού. Έτσι, μαθαίνετε να βλέπετε τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας, καθώς και την επίδραση που μπορεί να έχουν, και στη συνέχεια οδηγείτε το μυαλό σας προς μια άλλη κατεύθυνση», καταλήγει ο Westbrook. Με άλλα λόγια, μέσα από τα διαφορετικά αυτά μονοπάτια απομακρυνόμαστε από την αρνητικότητα και οδηγούμαστε πιο κοντά στην ψυχολογική ευημερία.