ΠΩΣ ΜΑΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ Ο ΤΡΟΠΟΣ ΠΟΥ ΜΙΛΟΥΝ ΟΙ ΕΙΔΙΚΟΙ ΓΙΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ

Τι μας πείθει περισσότερο να ακολουθήσουμε τις οδηγίες ειδικών σε ζητήματα που αφορούν την προστασία της δημόσιας υγείας; Επηρεαζόμαστε περισσότερο από τα θετικά οφέλη της προστατευτικής συμπεριφοράς ή από τους πιθανούς κινδύνους;

Ποιος είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να περάσετε ένα μήνυμα που αφορά τη δημόσια υγεία; Μια θετική διατύπωση που τονίζει τα οφέλη μιας συγκεκριμένης συμπεριφοράς ή μια αρνητική διατύπωση που μπορεί να τρομάξει τους ανθρώπους που αποφεύγουν τη συμπεριφορά αυτή;

Έρευνα με επιστήμονες από 405 πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, εξέτασε τις απαντήσεις σχεδόν 16.000 ανθρώπων από όλο τον κόσμο σε αντικρουόμενα μηνύματα σχετικά με την COVID-19. Ορισμένα επικεντρώνονταν σε πιθανά οφέλη από τη λήψη ενεργειών, όπως η χρήση μάσκας, ενώ άλλα τόνιζαν τους πιθανούς κινδύνους σε περίπτωση αποφυγής αυτών των ενεργειών.

Οι λέξεις και τα επίπεδα του άγχους

Η μελέτη διαπίστωσε ότι τα θετικά ή αρνητικά μηνύματα δεν άλλαξαν τη στάση ή τη συμπεριφορά των ανθρώπων όσον αφορά τις επιλογές τους. Ωστόσο, τα αρνητικά ενίσχυσαν το άγχος τους, συναίσθημα που συνδέεται με καταστάσεις, όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση και η αυξημένη νοσηρότητα. Οι ερευνητές υπολόγισαν ότι η επίδραση του τρόπου έκφρασης των μηνυμάτων στο άγχος ήταν σχεδόν 1,5 φορές όση η επίδραση της εκτιμώμενης σχέσης μεταξύ της πραγματικής έκθεσης στον κορονοϊό και το άγχος.

«Η αποτελεσματική επικοινωνία μπορεί να βοηθήσει τους πολίτες να λάβουν τεκμηριωμένες αποφάσεις. Ευτυχώς, οι επικοινωνιολόγοι δεν χρειάζεται να βασίζονται στη διαίσθησή τους για τη δημιουργία μηνυμάτων. Τα δεδομένα υποδηλώνουν ότι ο φόβος δεν είναι η λύση.

Οι συμβουλές για τη δημόσια υγεία δεν πρέπει να δίνουν έμφαση μόνο στα άσχημα που θα μπορούσαν να συμβούν, καθώς κάτι τέτοιο αυξάνει το άγχος των πολιτών χωρίς κάποιο όφελος», τονίζει η Jennifer Lerner, Καθηγήτρια Δημόσιας Πολιτικής, Επιστήμης Αποφάσεων και Διοίκησης στο Harvard Kennedy School.

Illustration: Ελένη Καστρινογιάννη

Ερωτήματα προς όφελος της δημόσιας υγείας

Το πειραματικό ερευνητικό πρόγραμμα, με επικεφαλής συμπεριφορικούς επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ σε συνεργασία με το Psychological Science Accelerator (ένα παγκόσμιο δίκτυο εργαστηρίων ψυχολογίας), έθεσε μια σειρά από ερωτήματα σε συμμετέχοντες από 84 χώρες.

Οι ερωτήσεις βασίστηκαν σε συμβουλές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που καλούσαν τους ανθρώπους: να μείνουν σπίτι όσο το δυνατόν περισσότερο, να αποφεύγουν τα καταστήματα, να χρησιμοποιούν καλύμματα προσώπου και να απομονώνονται εάν εκτεθούν στον ιό. Προσαρμόστηκαν, δε, για να τονίσουν είτε τα κέρδη είτε τις ζημίες που σχετίζονται με την τήρηση ή μη των μέτρων αυτών. Στην πρώτη περίπτωση, η διατύπωση είχε τη μορφή: «Έχεις πολλά να κερδίσεις αν τηρήσεις αυτά τα τέσσερα βήματα, μπορείς να προστατεύσεις τον εαυτό σου και τους άλλους». Στη δεύτερη ανέφεραν: «Έχεις πολλά να χάσεις αν δεν τηρήσεις αυτά τα τέσσερα βήματα, μπορεί να θέσεις σε κίνδυνο τον εαυτό σου και τους άλλους».