ΠΩΣ Η ΝΤΡΟΠΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΔΥΝΑΜΗ

Ένα νέο βιβλίο αποκωδικοποιεί το περίπλοκο συναίσθημα της ντροπής, αποκαλύπτοντας όχι μόνο πώς μπορεί να υπονομεύσει την εξέλιξη σου, αλλά και τρόπους με τους οποίους μπορείς να την αφοπλίσεις, ώστε να μη σου στερεί τον έλεγχο της ζωής σου.

Όταν ακούνε τη λέξη ντροπή, οι περισσότεροι σκέφτονται αυτό το άβολο συναίσθημα της αμηχανίας, της συστολής που μπορεί να σε κάνει να νιώσεις άσχημα αν πεις κάτι χαζό, αν κάνεις κάποια γκάφα ή αν το παιδί σου έχει ένα έντονο tantrum στοn διάδρομο του σούπερ μάρκετ. Η ντροπή όμως ως συναίσθημα είναι κάτι πιο βαθύ από αυτό, που μπορεί να σε καταπιέσει, να σε χειραγωγήσει, να σε καταδικάσει σε μια ζωή γεμάτη ενοχή και αρνητικά συναισθήματα.

Για αυτό το συναίσθημα μιλά η δημοσιογράφος και συγγραφέας Melissa Petro στο βιβλίο της με τίτλο Shame on You: How to Be a Woman in the Age of Mortification. H Petro δεν είναι μια συνηθισμένη περίπτωση. Είκοσι χρόνια πριν, όταν δούλευε ως δασκάλα καλλιτεχνικών και δημιουργικής γραφής σε δημοτικό σχολείο στο Μπρονξ της Νέας Υόρκης, η ντροπή έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη ζωή της. Τότε, η New York Post δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο Δασκάλα στο Μπρονξ παραδέχεται: Είμαι πρώην πόρνη, στο οποίο αποκάλυπτε πως στο παρελθόν η Petro είχε εργαστεί ως stripper, συνοδός και πόρνη. Εξαιτίας του δημοσιεύματος έχασε τη δουλειά της και αυτή η εμπειρία έγινε αφορμή να ασχοληθεί με το ζήτημα της ντροπής.

Όπως αναφέρει η Petro στον πρόλογο του βιβλίου της, όλα άρχισαν όταν αποφάσισε να υπερασπιστεί επώνυμα σε άρθρο τα δικαιώματα των γυναικών που εργάζονται ως πόρνες, αναφέροντας πως και η ίδια είχε το είχε κάνει στο παρελθόν. Η New York Post συνδύασε το συγκεκριμένο άρθρο με ένα άλλο στο οποίο η Petro ανέφερε ότι εργάζονταν ως δασκάλα και κάπως έτσι εμφανίστηκε στην εφημερίδα ο τίτλος του άρθρου που θα της κόστιζε τη δουλειά της.

Στο βιβλίο της γράφει: «H ντροπή είναι ένα ύπουλο συναίσθημα που μπερδεύει ακόμη και τον ορισμό της. Είναι το οδυνηρό συναίσθημα ότι δεν κατάφερες να ανταποκριθείς σε μια προσδοκία, όσο μη ρεαλιστική κι αν ήταν αυτή. Όχι μόνο απέτυχες, αλλά μέσα στην ντροπή κατηγορείς τον εαυτό σου και μόνο αυτόν για την αποτυχία.

»Στον πυρήνα της, η ντροπή είναι το υπαρξιακό εκείνο συναίσθημα που σου λέει ότι δεν έχεις αξία και δεν είσαι αρκετός/η. Δεν είναι μόνο ο φόβος ότι οι υπόλοιποι δεν θα σε βρουν άξιο για την αγάπη τους αλλά κυρίως το ότι εσύ ο ίδιος πιστεύεις ότι δεν αξίζεις την αγάπη αυτή».

Στο βιβλίο της, η Petro έχει συγκεντρώσει τις προσωπικές ιστορίες πολλών γυναικών οι οποίες μοιράζονται τις στιγμές και τα πράγματα που τις κάνουν να νιώθουν ανεπαρκείς. Έχοντας εκτός από προσωπικές μαρτυρίες συγκεντρώσει έρευνες και δεδομένα, η ίδια εξηγεί και αναλύει τον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνίες χρησιμοποιούν την ντροπή για να καταπιέσουν και να ελέγξουν, αλλά και πώς καθένας από εμάς μπορεί να κάνει συμβιβασμούς και λάθος κινήσεις στις σχέσεις, στη δουλειά και τη ζωή του καθοδηγούμενος από την ντροπή, χάνοντας συχνά την ευκαιρία για πρόοδο και μια γεμάτη, ικανοποιητική ζωή.

«Για όλους, και ειδικά για τις γυναίκες», γράφει η Petro, «το συναίσθημα της ντροπής μπλοκάρει τον δρόμο προς την ελευθερία και την αυτονομία, ξεγελώντας μας να κάνουμε επιλογές που μακροπρόθεσμα δεν είναι για το καλό μας. Εγκαταλείπουμε δουλειές αντί να αντιμετωπίσουμε ή να συνυπάρξουμε με τον συνάδελφο που εκδηλώνει τοξικές συμπεριφορές. Μένουμε σε σχέσεις που δεν μας προσφέρουν τίποτε παραπάνω από λίγη οικονομική και συναισθηματική ασφάλεια».

Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη

Οι τρεις πυλώνες της ντροπής

Η Petro κάνει συχνές αναφορές στη δουλειά της ψυχολόγου Brenè Brown, το όνομα της οποίας έχει συνδεθεί με τη μελέτη του συναισθήματος της ντροπής. Συνοψίζοντας πολλές δεκαετίες έρευνας δικής της και άλλων επιστημόνων, η Brown έχει καταλήξει σε ό,τι ονομάζει τρεις πυλώνες της ντροπής:

1. Όλοι αισθανόμαστε ντροπή

Πρόκειται για ένα αρχέγονο συναίσθημα, το οποίο μοιράζονται όλοι όσοι έχουν την ικανότητα για ενσυναίσθηση και ανθρώπινη σύνδεση.

2. Δεν είναι εύκολο να μιλάς για την ντροπή

Ακόμη και το άκουσμα της λέξης μπορεί να σε κάνει να βιώσεις το συναίσθημα και να σε κάνει να νιώσεις φόβο και άλλα δυσάρεστα.

3. Μιλώντας για την ντροπή αποκτάς αίσθηση ελέγχου

Αυτή η αίσθηση ότι έχουμε τον έλεγχο μιας κατάστασης μας δίνει την αυτοπεποίθηση και τη δύναμη να νικήσουμε το συναίσθημα της ντροπής και να προχωρήσουμε στη ζωή μας.

4 τρόποι για να χτίσεις ανθεκτικότητα στη ντροπή

Τόσο η Melissa Petro στο βιβλίο της όσο και η Brené Brown στις έρευνες της καταλήγουν σε μερικές βασικές αρχές για το πώς μπορεί κανείς να αντιμετωπίσει το αίσθημα της ντροπής. Βασικά βήματα σε αυτό είναι η αναγνώριση του συναισθήματος και η διάθεση να μιλήσεις για ό,τι σου προκαλεί ντροπή αντί να το καταπνίξεις βίαια ή να το απωθήσεις.

1. Να την αναγνωρίσεις και να καταλάβεις τι την πυροδοτεί

Πρέπει να μάθεις να αναγνωρίζεις στο σώμα σου τα σημάδια ότι η ντροπή σε κυριεύει. Αν προσδιορίσεις τι είναι και καταφέρεις να το εκφράσεις με λόγια, είναι πιο εύκολο να το αντιμετωπίσεις και να το ξεπεράσεις. Συχνά, στη σκιά άλλων επώδυνων και δύσκολων συναισθημάτων, όπως η ενοχή και ο φόβος, τα πράγματα που πυροδοτούν το συναίσθημα της ντροπής μπορεί να περνούν απαρατήρητα, κάνοντας μας να αντιδρούμε με έναν όχι αυθεντικό τρόπο, που το μόνο που καταφέρνει είναι να κάνει την ντροπή πιο έντονη.

2. Υιοθέτησε την πρακτική της κριτικής επίγνωσης

Ενώ η επίγνωση έχει να κάνει με το να γνωρίζεις ότι κάτι υπάρχει, η κριτική επίγνωση είναι να καταλαβαίνεις γιατί υπάρχει, πώς λειτουργεί και τι επιπτώσεις έχει. Εάν καταφέρεις να φτάσεις σε αυτό το επίπεδο, έχεις διανύσει ήδη τη μισή απόσταση. Είναι η στιγμή που θα καταλάβεις τόσο με το μυαλό όσο και με την ψυχή σου ότι τα μηνύματα και οι προσδοκίες που σε οδηγούν στην ντροπή όχι μόνο είναι μη ρεαλιστικά και ανέφικτα, αλλά στην πραγματικότητα αυτό που θέλουν οι άλλοι, όχι εσύ.

3. Κάνοντας το βήμα να πλησιάσεις τους άλλους

Η σύνδεση με τους άλλους ανθρώπους είναι από τα βασικά χαρακτηριστικά που θα σε βοηθήσουν να χτίσεις ανθεκτικότητα στην ντροπή. Αυτή η σύνδεση θα σου επιτρέψει να νιώσεις ότι οι άλλοι σε εκτιμούν και σε αποδέχονται. Πόσες φορές δεν άνοιξες μια συζήτηση με κάποιον παρά τον φόβο ότι θα σε επικρίνει ή θα σε απορρίψει, και είχες την ευχάριστη έκπληξη μιας σύνδεσης γεμάτης ενσυναίσθηση και αποδοχή; Αν και η ντροπή και ο φόβος συχνά σε αποτρέπουν από το να προσεγγίσεις τους άλλους και να συνδεθείς μαζί τους, συνήθως όταν παίρνεις το «ρίσκο» και κάνεις το βήμα θα σου βγει σε καλό.

4. Μίλα για ό,τι σε κάνει να ντρέπεσαι

Όταν δεν καταφέρνεις να μιλήσεις για κάτι που σε κάνει να ντρέπεσαι, όταν το κρατάς μέσα σου και το αντιμετωπίζεις με τον τρόπο που θα έκανες για ένα ένοχο μυστικό, τότε το τροφοδοτείς και το κάνεις πιο έντονο και ισχυρό. Όταν δεν μπορείς να βρεις τις κατάλληλες λέξεις ή δεν έχεις την κατάλληλη ευκαιρία και το κατάλληλο ακροατήριο για να μιλήσεις για αυτό που σε κάνει να ντρέπεσαι, μένεις μόνος με τους φόβους σου, κλείνεις το στόμα και αποδέχεσαι την κατάσταση σαν ένα είδος κάρμα.