ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΟΙ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ ΤΟΝ ΨΥΧΙΣΜΟ ΜΑΣ

Με πόσους τρόπους οι πυρκαγιές μπορεί να επηρεάσουν την ψυχική μας υγεία; Μια έρευνα αποτυπώνει τα δραματικά στοιχεία.

Δεν προλαβαίνω και φέτος να διαβάζω για τις πυρκαγιές που καταπίνουν την Ελλάδα, για τα ζώα που χάθηκαν, για τον φυσικό πλούτο που έγινε στάχτη, για τις περιουσίες που καταστράφηκαν. Το feed μου βάφτηκε με εικόνες καταστροφής, κόκκινο και μαύρο χρώμα και το μυαλό μου θόλωσε. Τα ανέμελα ελληνικά καλοκαίρια χάθηκαν για πάντα και το «Live your myth in Greece» αφήνει μια δόση σαρκασμού στα χείλη.

Είναι γνωστό ότι οι πυρκαγιές επηρεάζουν πολυάριθμες ιατρικές καταστάσεις, ανάμεσά τους η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, το άσθμα, η υπέρταση, ο διαβήτης. Όμως, με τόση καταστροφή δίπλα μας πώς γίνεται να μην επηρεαστεί και η ψυχική μας διάθεση; Το 2021, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Behavioral Sciences ανασκόπηση της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Alberta για τον αντίκτυπο που έχουν οι πυρκαγιές στην ψυχική υγεία. Οι 254 μελέτες που εξετάστηκαν έδειξαν αυξημένα ποσοστά μετατραυματικού στρες, κατάθλιψης και αγχώδους διαταραχής, όχι μόνο αμέσως μετά την πυρκαγιά, αλλά και χρόνια αργότερα.

«Ο αντίκτυπος των πυρκαγιών στην ψυχική υγεία των επιζώντων έχει βρεθεί τόσο στον ενήλικο όσο και στον παιδιατρικό πληθυσμό, με τα παιδιά και τους εφήβους να αντιμετωπίζουν επίσης υψηλότερα ποσοστά διαταραχών διάθεσης και άγχους μετά την πυρκαγιά. Οι αλλαγές συμπεριφοράς μετά την πυρκαγιά στα παιδιά μπορεί να περιλαμβάνουν αυξημένη ευερεθιστότητα και αλλαγές στη συγκέντρωση, στον ύπνο και στην ακαδημαϊκή απόδοση», αναφέρει η Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Παθολόγος, Καθηγήτρια Επιδημιολογίας & Προληπτικής Ιατρικής της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, που συνοψίζει τα αποτελέσματα της παραπάνω ανασκόπησης.

Τα νούμερα για τη Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες

Όσον αφορά τον ενήλικο πληθυσμό, στους 6 μήνες μετά από μια πυρκαγιά, τα ποσοστά επιπολασμού του μετατραυματικού στρες κυμάνθηκαν από 12 έως 26%, νούμερα που μειώθηκαν έπειτα από 3 έως 10 χρόνια. Στην υποξεία φάση μετά το γεγονός, ο αριθμός παιδιών και εφήβων με συμπτώματα μετατραυματικού στρες μπορεί να φτάσει το 92%.

Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο

• Η προσωπική μαρτυρία για την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου.
• Η απώλεια σπιτιού.
• Ο φόβος για τη ζωή τους ή τη ζωή αγαπημένων προσώπων.
• Σημαντικές υλικές ζημιές.
• Αίσθημα έλλειψης υποστήριξης από την οικογένεια, τους φίλους, την πολιτεία.

Μάλιστα, στην περίπτωση των παιδιών ο φόβος για τη ζωή των γονιών τους ήταν μεγαλύτερος προγνωστικός παράγοντας ακόμη και από τον φόβο για την ίδια τους τη ζωή.

AP Photo/Michael Varaklas

Πυρκαγιές, ψυχική υγεία και κατάθλιψη

Ένα ακόμα πρόβλημα ψυχικής υγείας που συνδέεται με τις πυρκαγιές είναι η κατάθλιψη. Ακόμα και 10 χρόνια μπορεί να επιμείνουν τα ποσοστά κατάθλιψης και συναφών συμπτωμάτων μετά την πυρκαγιά σε ενήλικες, με τα νούμερα να κυμαίνονται μεταξύ 25 και 33% περίπου 3 μήνες μετά την πυρκαγιά. Τα ποσοστά αυτά έχουν μελετηθεί και σε παιδιά και εφήβους και τα νούμερα δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητα, με μια πρόσφατη μελέτη να δείχνει ποσοστό κατάθλιψης 6 μήνες μετά την πυρκαγιά στο 20%.

Μελετώντας την αγχώδη διαταραχή

Μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σχετικά με τις πυρκαγιές και την ψυχική υγεία, έδειξαν υψηλότερα ποσοστά άγχους τόσο στους ενήλικες όσο και στους παιδιατρικούς πληθυσμούς. «Στους ενήλικες που συμμετείχαν στην έρευνα 3 μήνες μετά την πυρκαγιά, το 27% πληρούσε κριτήρια για μια αγχώδη διαταραχή (εκτός από τη διαταραχή πανικού) και το 17% είχε συμπτώματα σχετιζόμενα με διαταραχή πανικού.

Το άγχος σε παιδιά και εφήβους έχει επίσης μελετηθεί, αν και σε μικρότερο βαθμό. Στους 6 μήνες μετά την πυρκαγιά, το 14% των παιδιών είχαν συμπτώματα που υποδήλωναν αγχώδη διαταραχή. Στους 18 μήνες, το 27% των μαθητών είχαν υποψίες για άγχος, ενώ άλλη μελέτη δεν βρήκε διαφορά στο ποσοστό των αγχωδών διαταραχών μεταξύ των ομάδων που εκτέθηκαν στην πυρκαγιά και των ομάδων ελέγχου», καταλήγει η ειδικός.

Κλιματική αλλαγή; Εμπρησμός; Αδιαφορία; Πολιτική σκοπιμότητα; Σε κάθε περίπτωση, υπεύθυνος με τον έναν ή τον άλλο τρόπο είναι ο άνθρωπος. Ας αναλάβει, λοιπόν, ο καθένας τις ευθύνες που του αναλογούν κι ας μην εφησυχάζει στην ασφάλεια του αστικού σπιτιού του, γιατί «θά 'ρθει μια μέρα που τα δέντρα θα μισήσουν την αχαριστία των ανθρώπων και θα σταματήσουν να παράγουν ίσκιο, θροΐσματα κι οξυγόνο. Θα πάρουνε τις ρίζες τους και θα φύγουν. Μεγάλες τρύπες θα μείνουνε στη γη εκεί που ήταν πριν τα δέντρα. Όταν οι άνθρωποι καταλάβουνε τι έχασαν, θα πάνε και θα κλάψουνε πικρά πάνω απ’ αυτές τις τρύπες. Πολλοί θα πέσουνε μέσα. Τα χώματα θα τους σκεπάσουν. Κανείς δεν θα φυτρώσει» (Αργύρης Χιόνης, Λεκτικά τοπία, 1983).

Νομίζω ότι η μέρα αυτή πλησιάζει επικίνδυνα, μόνο που τα δέντρα δεν θα φύγουν μόνα τους, θα τα έχουμε εξαφανίσει εμείς, με τις πράξεις ή την απραξία μας.