ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ Η ΑΠΙΣΤΙΑ ΤΩΝ ΓΟΝΙΩΝ;

Τι προκαλεί στο παιδί η αποκάλυψη της απιστίας κάποιου γονιού και τι πρέπει να κάνει το ζευγάρι για να επαναφέρει την ασφάλεια και την αγάπη;

Παρακολουθώ εδώ και αρκετούς μήνες την προσπάθεια της μεγαλύτερης κόρης μου να ανακουφίσει μια από τις φίλες της, η οποία βασανίζεται από τη στιγμή που ανακάλυψε τα γραπτά μηνύματα μιας άλλης γυναίκας στο κινητό του μπαμπά της. Η εσωτερική μάχη της έφηβης για το αν θα έπρεπε ή όχι να τα δείξει στη μαμά της έληξε γρήγορα, αφού η απιστία αποκαλύφθηκε. Ωστόσο, η αναστάτωση του παιδιού συνεχίστηκε, γιατί οι δύο γονείς αποφάσισαν να παραμείνουν μαζί, ενώ ήταν σαφές πως το τρίτο πρόσωπο δεν είχε αποχωρήσει.

Όσο ρεαλιστικά κι αν καταφέρνουμε να δούμε την απιστία εμείς οι ενήλικες, σαν μια βόμβα που ξέρουμε πως σκάει κάποτε σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό γάμων, για τα παιδιά ένα τέτοιο γεγονός είναι ικανό να κλονίσει σημαντικά όχι μόνο την ψυχική υγεία τους, προκαλώντας στρες και κατάθλιψη, αλλά και την εμπιστοσύνη τους προς τον γονιό που υπήρξε άπιστος.

Υπάρχει, άραγε, σωστός τρόπος για να διαχειριστούν οι δύο γονείς μια τέτοια κατάσταση;

Τι προκαλεί στο παιδί η αποκάλυψη της απιστίας;

«Έδειχναν να είναι αγαπημένοι, δεν καταλαβαίνω γιατί ο μπαμπάς έκανε κάτι τέτοιο…»: Αυτά ήταν τα πρώτα λόγια που είπε στην κόρη μου η φίλη της, τα οποία μαρτυρούν πως ένα παιδί σοκάρεται και απορεί από μια τέτοια αποκάλυψη. Αναπόφευκτα, μη γνωρίζοντας τι συμβαίνει πραγματικά στη σχέση των γονιών του, βάζει αυτόν που φαινομενικά την καταστρέφει στο στόχαστρο.

Σύμφωνα με τον Dr. Lawrence Josephs, καθηγητή ψυχολογίας στο Adelphi University, «για τα παιδιά είναι εξαιρετικά δύσκολο να ανακαλύπτουν την απιστία και ακόμα πιο δύσκολο να πρέπει να διαχειριστούν την αποκάλυψη ή την απόκρυψη αυτής. Τη στιγμή εκείνη νιώθουν προδομένα γιατί ανακαλύπτουν ότι ο “άπιστος” γονιός δεν είναι το ειλικρινές και άξιο εμπιστοσύνης άτομο που πάντα πίστευαν. Αδυνατούν, μάλιστα, να καταλάβουν τους λόγους που το οδήγησαν να κάνει κάτι τέτοιο.

»Για τα παιδιά, οι γονείς οφείλουν να είναι υπεύθυνοι ενήλικες που λύνουν τα προβλήματα στον γάμο τους με ώριμους τρόπους, οι οποίοι δεν περιλαμβάνουν την προδοσία.

»Τα παιδιά είναι ιδεαλιστές: Θέλουν να έχουν την καλύτερη εικόνα για τους γονείς τους, να τους βλέπουν ως πρότυπα σωστής συμπεριφοράς. Η απιστία γκρεμίζει αυτό το όραμα και μπορεί να καταστρέψει για πάντα την εμπιστοσύνη του παιδιού στον γονιό. Και καθώς στο μυαλό του ο κόσμος πρέπει να είναι ένα δίκαιο μέρος, στο οποίο όσοι κάνουν λάθη οφείλουν να δέχονται και τις ανάλογες επιπτώσεις, συχνά επιλέγουν να “τιμωρήσουν” τον γονιό στερώντας του την αγάπη και την τρυφερότητά τους. Με τον τρόπο αυτό θέλουν να διαπιστώσουν αν ο “άπιστος” γονιός θα μετανοήσει, αν θα κάνει προσπάθειες να διορθώσει την κατάσταση».

Εικονογράφηση: Χριστίνα Αβδίκου

Ποιο είναι πραγματικά το πρόβλημα;

Ρώτησα την κόρη μου τι πιστεύει πως είναι αυτό που πραγματικά πληγώνει τη φίλη της. «Ότι κανείς δεν λέει την αλήθεια!» μου απάντησε χωρίς άλλη σκέψη. Και μου εξήγησε: «Αν ο μπαμπάς της φίλης μου της εξηγούσε ότι αγαπάει τη μαμά της αλλά δεν είναι πια ερωτευμένος μαζί της αλλά με μια άλλη γυναίκα, αν της έλεγε ότι τίποτα δεν θα αλλάξει στη σχέση τους και θα είναι πάντα στο πλευρό της, αν αποφάσιζαν να χωρίσουν αγαπημένα, όλα θα ήταν πολύ καλύτερα. Τώρα ζουν σε ένα σπίτι όπου οι γονείς τσακώνονται συνέχεια, η μαμά της κάθεται όλη μέρα στον καναπέ και καπνίζει, ο μπαμπάς της φεύγει κάθε τόσο από το σπίτι… Η φίλη μου εύχεται να χώριζαν!»

Το πραγματικό πρόβλημα, λοιπόν, είναι αυτό που πιθανώς οδήγησε και στην απιστία, δηλαδή η αδυναμία των συντρόφων να μιλήσει ανοιχτά ο ένας με τον άλλο και στη συνέχεια να βρουν μια κοινή γραμμή για το πώς θα περιγράψουν την κατάσταση στα παιδιά. Ναι, το όραμα της «ευτυχισμένης οικογένειας» γκρεμίζεται όταν το παιδί μαθαίνει κάτι τέτοιο και η σκέψη του πώς θα αλλάξει η δική του ζωή αρχικά είναι τρομακτική, όμως η ειλικρίνεια και η επιβεβαίωση ότι τουλάχιστον ανάμεσα στο ίδιο και τους γονείς δεν θα αλλάξει τίποτα επιδρούν καθησυχαστικά.

Δυστυχώς, δεν λειτουργούν όλοι οι γονείς έτσι. Μερικές φορές ο «άπιστος» γονιός ζητά από το παιδί να αποκρύψει την απιστία από τον άλλο. Άλλοτε, όταν ο άλλος το μαθαίνει, πληγώνεται τόσο που λέει αρνητικά πράγματα ενώπιον του παιδιού, όπως: «Ο μπαμπάς αποφάσισε να μας εγκαταλείψει για μια άλλη γυναίκα!» Τότε, οι συνέπειες στις σχέσεις όλων αλλά και στον εσωτερικό κόσμο του παιδιού μπορεί να είναι καταστροφικές και θα χρειαστούν χρόνια και μεγάλη προσπάθεια για να επανέλθει η εσωτερική ασφάλεια και γαλήνη.

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΒΙΩΣΕΙ ΤΗΝ ΑΠΙΣΤΙΑ ΣΤΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΤΟΥΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΠΙΘΑΝΟ ΝΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΑΡΑΓΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΝΗΛΙΚΗ ΖΩΗ ΤΟΥΣ.

Σε ακόμα βαθύτερο επίπεδο, η απιστία αφήνει στο παιδί και μακροχρόνια τραύματα, τα οποία αδυνατεί εκείνη τη στιγμή να αντιληφθεί. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ένα παιδί που έχει βιώσει μια τέτοια κατάσταση μπορεί να αναπτύξει συναισθήματα κυνισμού για τις ερωτικές σχέσεις. Για να προστατεύσει τον εαυτό του, μπορεί να δυσκολεύεται να εμπιστευτεί τους μετέπειτα ερωτικούς συντρόφους του. Αν ο ίδιος ο γονιός του, το τόσο σημαντικό αυτό άτομο, πρόδωσε τη σχέση του, τότε καθένας μπορεί.

Μάλιστα, έρευνες επιβεβαιώνουν ότι μπορεί αργότερα το ίδιο το παιδί να επαναλάβει το μοτίβο. «Τα παιδιά που έχουν βιώσει την απιστία στο οικογενειακό τους περιβάλλον είναι πολύ πιθανό να την αναπαράγουν στην ενήλικη ζωή τους», γράφει σε άρθρο της η παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου.

Τι κάνουμε όταν το παιδί ανακαλύψει την απιστία

Όταν μου μίλησε η κόρη μου για όλα όσα συμβαίνουν στη φίλη της, προσπάθησα να της εξηγήσω ότι ναι, σίγουρα πρόκειται για μια αποκάλυψη που κλονίζει, που μπορεί να προκαλεί φόβο και ανασφάλεια στο παιδί, ωστόσο παραμένει ένα γεγονός που καταρχάς αφορά το ζευγάρι και τη σχέση μεταξύ των δύο. Επιπλέον, καθώς της απιστίας έχουν προηγηθεί άλλα προβλήματα, που το παιδί προφανώς δεν γνωρίζει, είναι σημαντικό όσο γίνεται να μην «στήνει στον τοίχο» κανέναν από τους δύο γονείς – ειδικά αν πρόκειται για ένα μεγάλο παιδί, που μπορεί να έχει μια πιο ώριμη σκέψη.

Όπως γράφει ο Dr. Josephs, «ο γονιός που έχει υπάρξει άπιστος και μάλιστα εις γνώσιν του παιδιού δεν είναι περήφανος γι’ αυτό. Όποια κι αν είναι η κατάσταση στον γάμο, σαφώς νιώθει άσχημα για τα συναισθήματα που προκάλεσε στο παιδί του. Και ανεξάρτητα από το αν θα οδηγηθεί τελικά στον χωρισμό ή όχι, αυτό που τον ενδιαφέρει –ή θα πρέπει να τον ενδιαφέρει– είναι να αποκαταστήσει τη σχέση του με το παιδί, να του εξηγήσει πως ό,τι συνέβη δεν επηρεάζει στο ελάχιστο την αγάπη του για εκείνο.

»Ο άπιστος γονιός θα προσπαθήσει με δείγματα μεταμέλειας να κερδίσει τη συγχώρεση του παιδιού. Για την ακρίβεια, θέλει απελπισμένα να το καταφέρει αυτό. Εξάλλου, όπως θα εξηγήσει, σκοπός του δεν ήταν να το πληγώσει, μα συνέβη ως παράπλευρη απώλεια της επιλογής του, και φυσικά θα έκανε τα πάντα για να διαφυλάξει τη σχέση του με το παιδί».

Αυτό προφανώς δεν μπορεί κανείς να του το εξασφαλίσει και σίγουρα δεν θα το πετύχει «πνίγοντας» ξαφνικά το παιδί στα δώρα και τα υλικά αγαθά, με την ελπίδα ότι έτσι θα εξιλεωθεί. «Το κάνει ο μπαμπάς της φίλης μου και την εξοργίζει», μου είπε χαρακτηριστικά η κόρη μου. «Της φαίνεται εντελώς υποκριτικό και χειριστικό». Θυμίζω ότι αναφέρομαι σε παιδιά 13-14 ετών.

Ο ΑΠΙΣΤΟΣ ΓΟΝΙΟΣ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΕΧΤΕΙ ΤΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ.

«Ο άπιστος γονιός θα πρέπει να δεχτεί τις επιπτώσεις αυτής της κατάστασης», λέει ο Dr. Josephs. «Να υπομείνει την όποια “τιμωρία” του παιδιού, χωρίς να το επιβαρύνει με τα δικά του συναισθήματα πικρίας, και να του εξηγήσει ίσως το εξής: Αν κι έχεις κάθε δικαίωμα να με απορρίπτεις, εγώ δεν θα σε απορρίψω ποτέ. Θα είμαι πάντα ο γονιός σου, θα είμαι εκεί για εσένα όποτε με θες, θα σε στηρίζω οικονομικά, η αγάπη και η αφοσίωση μου σε εσένα είναι απόλυτη και αδιαπραγμάτευτη, και θα ελπίζω να με συγχωρέσεις, όσος χρόνος κι αν χρειαστεί».

Αν η υπόσχεση αυτή είναι η ειλικρινής και συνεπής, το πιθανότερο είναι πως σε βάθος χρόνου η σχέση θα αποκατασταθεί, ακόμα κι αν ο γάμος των γονιών έχει τελειώσει.

Αν, πάλι, οι γονείς καταφέρουν να ξεπεράσουν την απιστία και αποφασίσουν πως θα προχωρήσουν μαζί κάνοντας ουσιαστικές προσπάθειες για τη σχέση, το παιδί θα το αναγνωρίσει και θα προχωρήσει μαζί τους, αφήνοντας πίσω το μελανό σημείο της οικογενειακής ιστορίας.

Αν, όμως, το ζευγάρι ανακαλύπτει ότι βρίσκεται σε μια κατάσταση ανισορροπίας, με διαρκείς εντάσεις, μυστικά, ψέματα και ένα συναισθηματικά παραμελημένο παιδί που αδυνατεί να καταλάβει τι ακριβώς συμβαίνει και πόσο θα κρατήσει όλο αυτό, είναι απαραίτητο να ζητήσει βοήθεια από κάποιον οικογενειακό σύμβουλο, που θα μπορέσει να προσφέρει μια καθοδήγηση στο πώς να μιλήσουν οι γονείς στο παιδί ισορροπημένα: με ειλικρίνεια μεν, αλλά χωρίς παραπάνω πληροφορίες από όσες χρειάζονται, οι οποίες θα το επιβαρύνουν συναισθηματικά ακόμα περισσότερο.