ΠΩΣ ΑΛΛΑΖΕΙ Η ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ ΜΑΣ ΟΣΟ ΜΕΓΑΛΩΝΟΥΜΕ

Η αυτοεκτίμηση που έχουμε αλλάζει όσο περνάν τα χρόνια. Πότε φτάνει στο απόγειο και τι σημαίνει αυτό για τη ζωή μας;

Οι Metallica ξεκίνησαν περιοδεία στις 27 Απριλίου από τη Χιλή, πριν πάνε στην Αργεντινή και από εκεί στη Βραζιλία, για τέσσερις εμφανίσεις. Θα επιστρέψουν για λίγο στις ΗΠΑ, πριν φύγουν για την Ευρώπη. Θα επισκεφτούν τη Δανία, την Ιταλία, την Τσεχία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ελβετία, το Βέλγιο, την Ισπανία και την Πορτογαλία, και στις αρχές Αυγούστου θα γυρίσουν στη βάση τους. O μέσος όρος ηλικίας των μελών είναι τα 55 και κάτι χρόνια, με τον James Hetfield –εκ των ιδρυτών του γκρουπ, lead singer και κιθαρίστα– να είναι ένας εκ των τριών που φέτος έκλεισαν τα 59.

Στη Βραζιλία, ο Hetfield αποκάλυψε τις ανασφάλειες που τον «πνίγουν», καθώς όπως είπε έχει φτάσει πια σε ηλικία που αμφισβητεί τις ικανότητες του. «Πρέπει να σας πω ότι δεν αισθανόμουν πολύ καλά πριν έρθω εδώ. Ένιωθα λίγο ανασφαλής. Σαν να είμαι ένας ηλικιωμένος τύπος που δεν μπορεί να παίξει πια – όλες αυτές τις μ... που έλεγα στο μυαλό μου, μέσα στο κεφάλι μου».

Απευθυνόμενος στα άλλα μέλη των Metallica, συνέχισε: «Γι’ αυτό και μίλησα σε εσάς και με βοηθήσατε. Ήταν τόσο απλό. Μου έδωσαν μια αγκαλιά και μου είπαν “αν δεν είσαι καλά στο stage, θα είμαστε δίπλα σου”». Σειρά είχε το κοινό: «Όταν είδα κι εσάς εδώ, βεβαιώθηκα πως δεν είμαι μόνος. Ούτε εσείς είστε μόνοι».

 

Σύμφωνα με δημοψήφισμα του Guitar World, ο James Hetfield είναι ένας από τους 20 κορυφαίους κιθαρίστες όλων των εποχών. Αυτό που έπαθε το παθαίνουν πολλοί όταν φτάνουν στην ηλικία του: κρίση αυτοεκτίμησης.

Τι είναι αυτό; Θα τα πούμε όλα εδώ.

Τι είναι η αυτοεκτίμηση

Με τη βοήθεια της τοποθέτησης ειδικών στη Mayo Clinic (μη κερδοσκοπικό ακαδημαϊκό ιατρικό κέντρο των ΗΠΑ), η αυτοεκτίμηση διαμορφώνεται από τις σκέψεις, τις σχέσεις και τις εμπειρίες μας.

Είναι η συνολική γνώμη που έχουμε για τον εαυτό μας: το πώς αισθανόμαστε για τις ικανότητες και τους περιορισμούς μας. Όταν έχουμε υγιή αυτοεκτίμηση, αισθανόμαστε καλά με τον εαυτό μας και θεωρούμε ότι αξίζουμε τον σεβασμό των άλλων. Όταν έχουμε χαμηλή αυτοεκτίμηση, δίνουμε λίγη αξία στις απόψεις και τις ιδέες μας – ανησυχούμε πως δεν είμαστε αρκετά καλοί.

Οι παράγοντες που διαμορφώνουν και επηρεάζουν την αυτοεκτίμηση είναι:

• οι σκέψεις και οι αντιλήψεις μας,
• το πώς αντιδρούν οι άλλοι σε σχέση με εμάς,
• οι εμπειρίες στο σπίτι, στο σχολείο, στην εργασία και στην κοινότητα,
• κάποια ασθένεια, αναπηρία ή τραυματισμός,
• ο ρόλος και η θέση μας στην κοινωνία,
• τα μηνύματα στα media,
• οι σχέσεις με τους κοντινούς σας ανθρώπους ( γονείς, αδέρφια, συνομηλίκους, δασκάλους και άλλες σημαντικές επαφές),
• η ηλικία.

Εάν οι σχέσεις μας είναι δυνατές και γενικά λαμβάνουμε θετικά σχόλια, είναι πολύ πιθανό να αντιληφθούμε τον εαυτό μας ως αξιόλογο και να έχουμε υγιή αυτοεκτίμηση. Σε αντίθετη περίπτωση (αν τα σχόλια που λαμβάνουμε είναι επικριτικά, αρνητικά και υποτιμητικά, αν έχουμε ανησυχίες με την εμφάνιση ή το σώμα μας, αν είμαστε διαζευγμένοι ή έχουμε θέματα στη σχέση μας, αν έχουμε υποστεί bullying ή κακοποίηση, στίγμα, ρατσισμό, προκατάληψη, διάκριση κ.ά.) είναι πιο πιθανό να έχουμε αρνητική αυτοεκτίμηση. Και τότε νιώθουμε απελπισία (ή ότι δεν αξίζουμε), κατηγορούμε τον εαυτό μας για όλα, τον μισούμε και αυτό δεν οδηγεί ποτέ κάπου καλά.

Στην αρνητική αυτοεκτίμηση, μεγαλύτερο αντίκτυπο έχουν οι σκέψεις που κάνουμε οι ίδιοι για τον εαυτό μας. Αν έχουμε την τάση να εστιάζουμε στις αδυναμίες και τα ελαττώματα μας, δεν έχουμε ισορροπημένη και ακριβή άποψη για τον εαυτό μας.

Υπάρχει και μια τρίτη κατηγορία αυτοεκτίμησης: είναι η υπερβολική, που συχνά χαρακτηρίζεται ως ναρκισσισμός. Υπάρχουν ωστόσο διακριτές διαφορές. Η υπερβολική αυτοεκτίμηση είναι ασταθής και αλλάζει σε κάθε δεδομένη κατάσταση. Συνήθως, μπορεί:

• να ασχολούμαστε πάρα πολύ με το να είμαστε τέλειοι,
• να επικεντρωνόμαστε στο ότι έχουμε πάντα δίκιο,
• να πιστεύουμε ότι δεν υπάρχει περίπτωση αποτυχίας σε ό,τι κάνουμε,
• να πιστεύουμε ότι είμαστε πιο ικανοί ή καλύτεροι από τους άλλους,
• να υπερεκτιμήσουμε κατάφωρα τις δεξιότητες και τις ικανότητες μας και τελικά να έχουμε πρόβλημα στις σχέσεις και αδυναμία να δεχθούμε την όποια κριτική.

Πώς θα καταλάβετε τι αυτοεκτίμηση έχετε

Όταν έχουμε χαμηλή ή αρνητική αυτοεκτίμηση, εστιάζουμε στις αντιληπτές αδυναμίες και τα ελαττώματά μας, και δίνουμε ελάχιστη πίστωση στις δεξιότητες και τα προτερήματά μας. Πιστεύουμε ότι οι άλλοι είναι πιο ικανοί ή πιο επιτυχημένοι. Δυσκολευόμαστε να δεχθούμε θετικά σχόλια, μπορεί να φοβόμαστε την αποτυχία και αυτό να γίνει εμπόδιο στο να καταφέρουμε ό,τι θέλουμε. Μπορεί να μην εκφράζουμε εύκολα τις ανάγκες μας, να αμφιβάλουμε και να ανησυχούμε, να νιώθουμε έλλειψη ελέγχου, να θέτουμε όρια, να λέμε όχι και να βάζουμε τις ανάγκες των άλλων πριν από τις δικές μας.

Όταν έχουμε υγιή αυτοεκτίμηση, έχουμε καλή γνώμη για τις ικανότητες μας, αναγνωρίζοντας την ίδια ώρα τα ελαττώματα μας. Η αντίληψη μας στηρίζεται στην πραγματικότητα.

Το να καυχιόμαστε και νιώθουμε ανώτεροι από άλλους, δεν είναι σημάδι υπερβολικής αυτοεκτίμησης, αλλά πιθανή απόδειξη ανασφάλειας και χαμηλής αυτοεκτίμησης.

Πιθανότατα έχουμε υγιή αυτοεκτίμηση εφόσον:

• αποφεύγουμε να μένουμε σε αρνητικές εμπειρίες του παρελθόντος,
• πιστεύουμε ότι είμαστε ίσοι με τους άλλους (ούτε καλύτεροι, ούτε χειρότεροι),
• εκφράζουμε τις ανάγκες μας,
• αισθανόμαστε σίγουροι για τον εαυτό μας,
• έχουμε θετική ματιά για τη ζωή,
• λέμε όχι, όταν θέλουμε να πούμε όχι.

Πού βοηθάει η υγιής αυτοεκτίμηση

Η υγιής αυτοεκτίμηση μας βοηθά να νιώθουμε ασφάλεια, να έχουμε θετικές σχέσεις με τους άλλους και να είμαστε σίγουροι για τις ικανότητες μας. Επίσης, είμαστε ανοιχτοί στη μάθηση και τα σχόλια, οπότε μπορούμε να αποκτήσουμε και να κατακτήσουμε νέες δεξιότητες.

Η αυτοεκτίμηση μπορεί να επηρεάσει:

• το πόσο μας αρέσει και το πόσο εκτιμάμε τον εαυτό μας,
• αν είμαστε σε θέση να λαμβάνουμε αποφάσεις,
• αν μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα δυνατά μας σημεία,
• αν νιώθουμε ικανοί να δοκιμάσουμε κάτι νέο ή να δοκιμαστούμε σε κάτι δύσκολο,
• αν δείχνουμε καλοσύνη προς τον εαυτό μας,
• αν μπορούμε να ξεπεράσουμε τα λάθη μας – χωρίς να κατηγορούμε για πάντα τον εαυτό μας, άδικα,
• αν μπορούμε να αφιερώσουμε στον εαυτό μας το χρόνο που χρειάζεται,
• αν πιστεύουμε πως έχουμε σημασία,
• αν πιστεύουμε ότι αξίζουμε την ευτυχία.

Η «καμπύλη» της αυτοεκτίμησης

Ομάδα ερευνητών του University of Bern, με επικεφαλής τον Ulrich Orth, αναθεώρησαν 191 διαχρονικές μελέτες με αντικείμενο την αυτοεκτίμηση, που δημοσιεύτηκαν από το 1975 έως το 2016. Οι συμμετέχοντες ήταν 165.000 συνολικά (με μέση ηλικία που κυμαινόταν από τα 4 έως τα 94 έτη). Το 47% ήταν άντρες και το 22% κάτοικοι της Ευρώπης. Δεν υπήρχε κανείς από Νότια και Κεντρική Αμερική και Αφρική.

Στη δημοσίευση της μετα-ανάλυσης, τον Οκτώβριο του 2018, οι συγγραφείς επισήμαναν πως παρατήρησαν μοτίβο αλλαγής στην αυτοεκτίμηση, που δεν επηρεαζόταν από την εθνικότητα, τη χώρα ή την ημερομηνία γέννησης.

Προέκυψε το συμπέρασμα πως η αυτοεκτίμηση είναι κάτι που αυξάνεται μέχρι την ηλικία των 60 έως 70 ετών και στη συνέχεια σημειώνει ραγδαία πτώση.

Προφανώς και υπάρχουν λόγοι για αυτό. Ας τους δούμε.

Στην παιδική ηλικία, η αυτοεκτίμηση αυξάνεται από τα 4 έως τα 11. Παλαιότερη έρευνα είχε προτείνει πως υπάρχει απώλεια από τα 4 έως τα 8, καθώς οι νοητικές και αναπτυξιακές αλλαγές οδηγούν τα παιδιά στο να αντιλαμβάνονται πως ο πραγματικός του εαυτός δεν συνάδει με την ιδανική εικόνα. Πιστεύεται πως υπάρχει ένα stop όταν τα παιδιά γίνονται περισσότερο αυτάρκη και αυτόνομα, όπως μεγαλώνουν.

Στην πρώιμη εφηβική ηλικία, 11 έως 15 χρόνων, το μοτίβο δεν αλλάζει ιδιαίτερα. Η αυτοεκτίμηση αρχίζει να αυξάνεται πολύ γρήγορα από τα 15 και πάνω «ίσως λόγω της μεγαλύτερης προσωπικής αυτονομίας και ελευθερίας, στην επιλογή δραστηριοτήτων και σχέσεων που είναι σε αρμονία με την προσωπικότητα τους».

Στην νεαρή ενήλικη ζωή, έως τα 30, η αυτοεκτίμηση αυξάνεται γρήγορα και η αύξηση γίνεται πιο σταδιακή, μέχρι τη μέση ενήλικη ζωή, έως τα 60. Μια εξήγηση για αυτό το μοτίβο σχετίζεται με το γεγονός ότι σε όλη την ενηλικίωση οι άνθρωποι αναλαμβάνουν όλο και πιο περίπλοκους κοινωνικούς ρόλους και ευθύνες.

Η ανάπτυξη κατά την ενήλικη ζωή κατευθύνεται προς τη βελτίωση των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας (συναισθηματική σταθερότητα, ευσυνειδησία και αποδοχή) που σχετίζονται με αυτούς τους κοινωνικούς ρόλους (π.χ. υπαλλήλου, συζύγου, γονέα κ.ά.).

Δεδομένου ότι η βελτίωση αυτών των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας συνδέεται με υψηλότερη αυτοεκτίμηση, συν του ότι η υψηλότερη αυτοεκτίμηση σχετίζεται με την καλύτερη λειτουργία σε αυτούς τους κοινωνικούς ρόλους, οι άνθρωποι γενικά έχουν βελτιωμένη αυτοεκτίμηση κατά την ενήλικη ζωή.

Μετά την κορύφωση που έρχεται στα 60 έως 70 χρόνια, υπάρχει πτώση. Όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, η βελτίωση της αυτοεκτίμησης στην ενήλικη ζωή σχετίζεται με την ανάληψη νέων και πιο περίπλοκων κοινωνικών ρόλων. Όταν αυτοί οι ρόλοι χάνονται στη μεγαλύτερη ηλικία (λόγω συνταξιοδότησης ή χηρείας κ.ά.), αυτό έχει ως συνέπεια τη μείωση της αυτοεκτίμησης. Επιπροσθέτως, υπάρχουν και θέματα υγείας, σωματικής ικανότητας και γνωστικής λειτουργίας, τα οποία επίσης ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά την αυτοεκτίμηση.

Στα θετικά, η πτώση αρχίζει από το peak, ενώ μετά τα 90 η αυτοεκτίμηση φτάνει σε επίπεδα που απαιτούν ψυχολογικές παρεμβάσεις.