ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΥΓΙΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ

Μπορεί κανείς να δει τα χαρακτηριστικά αυτά σαν ένα ακόμα checklist που θα αποδεικνύει την ανεπάρκειά του σαν γονέα ή συντρόφου. Ή σαν δείκτες κατεύθυνσης που μπορούμε όλοι να έχουμε, όταν νιώθουμε χαμένοι. Η επιλογή είναι δική μας.

Στις μέρες μας, δίνεται όλο και περισσότερη έμφαση στην ψυχική υγεία, στο πώς ορίζεται και πώς επιτυγχάνεται. Αυτό μπορεί να συμβαίνει στο πλαίσιο της τελειότητας που επιβάλλει το lifestyle στις κοινωνίες μας, αλλά ταυτόχρονα επειδή μπορούμε να προχωράμε κερδίζοντας από τη λειτουργικότητα και όχι απλώς αποφεύγοντας την παθολογία.

Παρότι γνωρίζουμε πια ότι δεν υπάρχει «απόλυτα υγιής» άνθρωπος, η οικογένεια σήμερα, στις διαφορετικές μορφές της, παραμένει ο κύριος θεσμός για τη διαμόρφωση του ανθρώπου.

Υγιής οικογένεια: Ποιες είναι οι δυνάμεις της;

Έτσι, φαίνεται να έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να ορίσουμε τα χαρακτηριστικά των υγιών οικογενειών ή τα υγιή χαρακτηριστικά των οικογενειών, δεδομένου ότι οι περισσότερες οικογένειες διαθέτουν υγιείς δυνάμεις, τις οποίες μπλοκάρουν επειδή δεν ξέρουν πώς να τις χρησιμοποιήσουν. Το έργο του ψυχοθεραπευτή είναι πολύ συχνά να αναδεικνύει τις δυνάμεις αυτές ή να τις ενισχύει.

Pexels Vlada Karpovich

Στο ερώτημα για τα υγιή χαρακτηριστικά των οικογενειών, παραμένει ενδιαφέρον το έργο του Βρετανού ψυχαναλυτή Robin Skynner, ο οποίος υποστήριξε ότι ο θεραπευτής μπορεί να κερδίσει πολύ περισσότερο από τη μελέτη των λειτουργικών υγιών χαρακτηριστικών παρά από την εξονυχιστική μελέτη της ψυχοπαθολογίας.

#1 Οικειότητα και ανεξαρτησία

Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό των υγιών οικογενειών είναι η ικανότητα να δημιουργούν σχέσεις εγγύτητας, αλλά ταυτόχρονα να ευνοείται η ανεξαρτησία και το προχώρημα των μελών τους. Η οικειότητα, όχι μόνο δεν απειλεί την ανεξαρτησία, αλλά λειτουργεί ως προϋπόθεση της. Έτσι, το ζευγάρι που λειτουργούν ως γονείς, μπορούν να χαρούν ο ένας τη συντροφιά του άλλου, αλλά ταυτόχρονα μπορούν να σταθούν και μόνοι τους.

Αυτή η ισορροπία ανάμεσα στην εγγύτητα και την απόσταση επιτρέπει στους γονείς να έχουν διακριτούς ρόλους και να συνεργάζονται, καταλήγοντας, παρά τις διαφορές τους, σε κοινές αποφάσεις, όπου χρειάζεται, ασκώντας την «εξουσία» με ισότιμο τρόπο.

Επιπλέον, μπορούν να κινούνται ευέλικτα σε διαφορετικά σχήματα λήψης αποφάσεων ανάλογα με το ζητούμενο για τη λειτουργία της οικογένειας. Η δομή της οικογένειας είναι ευέλικτη, αλλά με ξεκάθαρη ιεραρχία κι αυτό όχι μόνο δεν απειλεί αλλά ευνοεί την κοντινότητα.

#2 Ενσυνείδητη επικοινωνία

Ένα ακόμα σημαντικό υγιές χαρακτηριστικό στις οικογένειες είναι η ανοιχτή και άμεση επικοινωνία. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο καθένας μπορεί να λέει ό,τι θέλει για να το «βγάλει από μέσα του», αλλά ότι η επικοινωνία βασίζεται σε μια εμπιστοσύνη που επιτρέπει να ακούσει ο ένας τον άλλο με σεβασμό, ακόμα και αν διαφωνεί με τη συμπεριφορά του.

Αυτό, επίσης, δεν σημαίνει ότι οι γονείς δεν μπορούν να πάρουν αποφάσεις για τα παιδιά τους, ακόμα κι αν αυτά αντιδράσουν, επειδή φοβούνται και μονίμως αμφιβάλλουν για την ορθότητα των αποφάσεων αυτών. Αλλά ότι παίρνουν την ευθύνη να δυσαρεστήσουν τα παιδιά τους κάποιες φορές κι άλλοτε να ζητούν τη γνώμη τους για τη λήψη μιας απόφασης.

Pexels Alena Darmel

Η επικοινωνία μπορεί να ρέει χωρίς δεύτερες σκέψεις, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι έρχεται αβίαστα και χωρίς συνειδητή προσπάθεια του ενός να καταλάβει τον άλλο. Σε αυτό το κλίμα επιτρέπεται η έκφραση θετικών και αρνητικών συναισθημάτων, όχι όμως η εκτόξευσή τους προς τον άλλον, καθώς η έκφραση του συναισθήματος συνοδεύεται και από την προσδοκία ότι θα υπάρξει και έλεγχός του.

#3 Ανάγκη για επαφή και υποστήριξη

Τέλος, ένα υγιές χαρακτηριστικό στην οικογένεια είναι η θετική στάση απέναντι στην ανθρώπινη επαφή, όπου τα μέλη δεν λειτουργούν με δυσπιστία, καχυποψία και φόβο απόρριψης. Αυτή η στάση διευκολύνει τη δημιουργία ενός υποστηρικτικού πλαισίου και δεν ταυτίζεται με την αφέλεια, αλλά με μια συνειδητή απόφαση που, εν ολίγοις, επηρεάζει και τη στάση των άλλων απέναντι στην οικογένεια.

Έτσι, η οικογένεια είναι ανοιχτή στην αλληλεπίδραση, αλλά ταυτόχρονα επιλέγει τι στάση θα έχει απέναντι στον κόσμο και σίγουρα δεν είναι μια οικογένεια που «ζει στον κόσμο της». Η στάση αυτή εντάσσεται σε ένα αξιακό σύστημα που βρίσκεται σε διάλογο με το παρελθόν και το παρόν, δίνει αίσθηση σκοπού στο μέλλον και αποτελεί το όχημα στην πορεία της οικογένειας στον χρόνο.

Υπάρχει, τελικά, υγιής οικογένεια;

Μπορεί κανείς να δει τα χαρακτηριστικά αυτά σαν ένα ακόμα checklist που θα αποδεικνύει για μία ακόμη φορά την ανεπάρκειά του σαν γονέα ή συντρόφου. Μπορεί επίσης να μιλήσει για ιδανικές θεωρίες που δεν εφαρμόζονται στην πράξη.

Μπορεί όμως και να λάβει υπόψιν κανείς πως η δημιουργία μιας υγιούς και ευτυχισμένης οικογένειας είναι πολύ πιο εύκολο να περιγραφεί παρά να επιτευχθεί. Έτσι, να δει αυτά τα χαρακτηριστικά σαν δείκτες κατεύθυνσης που μπορούμε όλοι να έχουμε, όταν νιώθουμε χαμένοι αλλά και ως αφορμή για να αναρωτηθεί πώς θέλει να προχωρήσει και προς ποιον προορισμό.

Η Αγγελική Σουμάνη είναι Ψυχολόγος MSc-Ψυχοθεραπεύτρια και Ειδική Εκπαιδευτικός.